Blijkbaar moeten we nog steeds praten over corruptie en armoede als het over Afrika gaat, constateert Kees Broere. Het meest hardnekkige cliché: zet ergens 'Afrikaans' voor en je kunt spreken over de meer dan een miljard inwoners van het continent.
Of Chimamanda het dan maar wilde doen. Zij immers had, zo vond een bewonderaar, met haar roman ‘Half of a Yellow Sun’ zo’n boeiend boek over Nigeria geschreven, dat zij dat vast ook over heel Afrika kon. Een ‘overkoepelend’ boek over het continent, zo luidde het verzoek van de fan op internet.
Chimamanda Ngozi Adichie. Haar naam valt tegenwoordig vaak op het continent
Haar naam valt tegenwoordig vaak op het continent. En terecht. Chimamanda Ngozi Adichie (alleen haar naam al is een Nobelprijs voor literatuur waard), is niet alleen een van de belangrijkste jonge Afrikaanse auteurs, zij is ook iemand die voor veel mensen in Afrika’s literaire, artistieke en culturele kringen als een baken geldt. Vanwege haar werk, maar tevens om haar meer algemene, soms sociaalpsychologisch te noemen beschouwingen.
Onlangs in Nairobi viel haar naam opnieuw. Het was op een fraai feest ter gelegenheid van, onder andere zaken, de officiële lancering van een Franstalige versie van ‘This is Africa’, een website voor kunst, cultuur, actualiteit, en dat even populaire als moeilijk definieerbare begrip ‘lifestyle’. Voor en door Afrikanen.
‘This is Africa’, of TIA voor kenners, geeft met haar naam een ironische slinger aan een begrip dat, zo werd tijdens de avond in Nairobi gememoreerd, vooral gebezigd wordt door buitenstaanders, door mensen die er vaak op uit zijn hun negatieve en uiterst clichématige mening over het continent bevestigd te zien. Corruptie? TIA! Armoede? TIA! Enfin, u mag het lijstje zelf aanvullen.
Moeten we het daarover echt nog steeds hebben? Blijkbaar wel. Al was het slechts omdat op deze avond weer eens ongewild duidelijk werd dat clichés ook naar hardnekkige en pijnlijke werkelijkheden verwijzen. Zo viel het op dat een van de microfoons van de ceremoniemeesters, een man en een vrouw, soms kraakte en uitviel. Het kan gebeuren. Maar niet als je weet dat de geluidsapparatuur even duur als professioneel is. En zoiets mag al helemaal niet, als door zo’n krakende microfoon dan schijnbaar de vloer aangeveegd dient te worden met ‘het cliché’ dat in Afrika zo maar opeens het licht kan uitvallen (of de microfoon dus).
Het zou juist zo interessant zijn als een Zimbabwaan zich zou verdiepen in de verschillen tussen zijn land en pakweg Mali
Een andere reden om het er nog eens over te hebben, is dat ook op deze uiterst sfeervolle ‘Afrikaanse’ avond de clichés in het rond vlogen. Uit de monden van Afrikanen dus. Over het deconstrueren van het westers narratief over dit continent, over het belang van scholing en in jezelf geloven, over de zegeningen van connectiviteit dankzij de mobiele revolutie, en over het zo inspirerende ‘Africa Rising’ model. Kom op, mensen. We zijn inmiddels weer een jaartje of vijf jaar verder.
En dan dat laatste, zo hardnekkige cliché. Dat je, eenvoudig door ergens ‘Afrikaans’ voor te zetten, je meteen kunt spreken namens alle van de meer dan een miljard unieke bewoners van het continent. Terwijl het, om maar iets te noemen, juist zo interessant zou zijn als een Zimbabwaan zich zou verdiepen in de verschillen tussen zijn land en pakweg Mali.
Maar nee dus, helaas. Een ‘overkoepelend’ verhaal is wat we willen. Behalve zij die ons voorgaan. Zoals Chimamanda Ngozi Adichie. Een overkoepelend boek? zo antwoordde de Nigeriaanse schrijver. Ze was juist een boek aan het lezen over de nazi-bezetting van Frankrijk. Dat vond zij aangrijpend en leerzaam. Het grote overkoepelende verhaal, zo maakte zij duidelijk, gaat schuil in het kleine specifieke verhaal. Had ze ons toch weer wat wijzer gemaakt.
