Mijn overgrootmoeder was analfabeet en stierf, op 37-jarige leeftijd, aan cholera. Zij woonde in de Jordaan, in een vochtige kelderwoning zonder stromend water. Zij had vier kinderen, maar twee stierven jong. Na de dood van haar man kreeg ze, om niet van de honger om te komen, van een kerkelijke liefdadigheidsstichting een lening om een handeltje in turf en hout op te zetten. Zij liet twee kinderen na, één van 8 en één van 10.
Dit soort situaties zijn nu geschiedenis dankzij het ’ontwikkelingsbeleid’ van gemeenten. De aanleg van riolering, de toevoer van veilig drinkwater, het bouwen van sociale huurwoningen en het opzetten van een systeem van basisgezondheidszorg en onderwijs hebben ervoor gezorgd dat we nu een gezonde en productieve samenleving hebben.
Kunnen gemeenten in ontwikkelingslanden dit op eigen kracht herhalen? Helaas niet, want er zijn er grote verschillen. Ook toen Nederland slechts een ‘nachtwakersstaat’ kende was de overheid in staat om belasting te innen en waren de bevolking en het eigendom geregistreerd: het fundament voor economische ontwikkeling. In ontwikkelingslanden zijn de overheden hiertoe maar slecht in staat. Wie zaken doet in ontwikkelingsland of wie een ontwikkelingsproject opzet strandt al snel op bureaucratische blokkades en corruptie.
Het versterken van democratische instituties is daarom, naast noodhulp, de belangrijkste bijdrage die hulporganisaties kunnen geven.
In veel studies over ontwikkelingssamenwerking , waaronder “Minder pretentie, meer ambitie”, komen gemeenten niet voor. Dit is een grove conceptuele fout, want op het gemeentelijke niveau:
- worden de op papier zo geduldige beleidsmaatregelen en wetten concreet
- wordt ontwikkeling territoriaal geïntegreerd
- weten maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en overheid elkaar te vinden
- kan de burger, dicht bij huis, via stemrecht controle uit oefenen
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft ruim twintig jaar ervaring met het versterken van lokaal bestuur wereldwijd. Experts uit Nederlandse gemeenten hebben in die tijd geholpen om ‘kafkaëske situaties’ in het lokaal bestuur in Midden- en Oost-Europa uit de weg te ruimen en om goed bestuur in ontwikkelingslanden handen en voeten te geven. In de laatste tien jaar is de projectenportefeuille van VNG International voor donoren als de Wereldbank en de Europese Unie qua omvang belangrijker geworden dan het gesubsidieerde werk voor het ministerie van Buitenlandse Zaken. Binnen de projecten voor andere donoren werkt VNG International samen met elke partner die de juiste aanvullende expertise bezit of het nu lokale NGO’s zijn, buitenlandse consultancy bedrijven, de Nederlandse Ontwikkelingsorganisatie SNV of de Nederlandse MFO’s.
Gemeenten maken onderdeel uit van de wereld en daarom wil VNG onderdeel zijn van de wereld. Het welzijn van de Nederlandse burger hangt af, in positieve en in negatieve zin, van internationaal toerisme, migratie, internationale stages, internationale kenniswerkers, internationale handel, internationale bedrijven, internationale studenten, internationale misdaad, het internationale klimaat en de internationale economie. Gemeenten zijn voorbij ‘ontwikkelingssamenwerking’ of ‘internationale samenwerking’. Het beleid is ‘internationaal beleid’.
VNG International laat haar wereldwijde ervaring met het begeleiden van decentralisatieprocessen en het versterken van lokaal bestuur terugvloeien naar Nederlandse gemeenten. Overigens werkt de organisatie niet alleen alleen met gemeenten, maar ook direct met burgers. Binnen de Millennium Gemeente campagne van VNG International burgers, raadsleden en prominenten actief (in de zgn. ‘Teams 2015’) en worden particuliere hulpinitiatieven gestimuleerd. Scholieren en Scouts gaan met camera’s en vragenlijsten de straat op en doen in huis-aan-huis bladen en op YouTube verslag. Zo geven ze tips aan hun gemeente voor een beter ‘millenniumbeleid’. VNG International combineert bewustwording van de bevolking met internationale consultancy en beleidsadvisering aan Nederlandse gemeente.
De Jordaan was eind 19e eeuw een van de slums van Amsterdam. De gemeente heeft er, samen met maatschappelijke partners en het bedrijfsleven, een sprankelende buurt van gemaakt. Over de hele wereld heten gemeenten ‘saai’ te zijn. Maar gemeenten zijn niet saai. Gemeenten zijn sexy.
Erik-Jan Hertogs is projectleider bij VNG International
Foto (cc)
