In Ghana ontmoette ik een man met een idee. Een idee dat dorre gronden in wuivende akkers zou veranderen en welvaart zou brengen aan hele dorpen. Het tovermiddel was zijn genetisch gemodificeerde maïs, dat bestand was tegen ongedierte en schimmel en zeer hoge opbrengsten kende. Per hectare zou zeven keer zoveel geoogst kunnen worden door alleen het zaaigoed te vervangen en een beetje kunstmest te strooien. Op mij werkte zijn enthousiasme aanstekelijk, maar de boeren zagen niets in zijn wonderproduct.
De man hield echter vol. Na veel praten, enkele kalebassen bier en de belofte van gratis kunstmest wist hij een aantal boeren te overtuigen. De boeren zaaiden zijn wondermaïs, strooiden de kunstmest en wachtten vol hoop.
Helaas was er dat jaar maar weinig regen en een paar maanden later stond de man samen met de boeren te kijken naar de velden vol verdorde bruine maïsplanten. Om de gedupeerde boeren tegemoet te komen gaf de man zakken graan aan de getroffen gezinnen. Hij kocht het graan van hun buren. Hoewel zij dezelfde droogte hadden meegemaakt lagen hun voorraadhutjes tot de nok toe gevuld, niet met gewoon graan, maar met fonio.
De eerste keer dat ik fonio at was ik te gast bij een antropoloog. Bij het ontbijt hield hij een lofrede van dertig minuten over de oeroude Afrikaanse graansoort. Fonio bleekrijk aan essentiële aminozuren, resistent tegen alle lokale insecten en uitstekend geschikt voor arme gronden. Het kon ook heel goed tegen droogte en je kon het na de eerste regens binnen zes weken oogsten. Zo had je na de droge tijd al snel weer iets te eten.Als laatste bleek het ook nog eens de aller-lekkerste graansoort ter wereld te zijn. Ik had de velden met fonio gezien, maar het zag het er helemaal niet bijzonder uit. Eigenlijk zag het er uit als gewoon gras, ik had de eerste keer niet eens door dat er iets verbouwd werd.
Ik roerde met mijn vork door de fijne korreltjes fonio. Het moest een enorme klus zijn om het minuscule graszaad te oogsten. Ik besefte opeens dat graan, maïs en rijst ook graszaad zijn, alleen dan de plof-variant.
Wie heeft nu de beste oplossing voor het voedselprobleem in Afrika? De antropoloog met zijn fonio of de man met zijn wondermaïs? Lowtech of hightech?
Met fonio is er elk jaar een zekere maar geringe oogst. Afrika zal door fonio niet direct veranderen, maar iedereen heeft te eten. Elke keuterboer kan precies genoeg verbouwen om zijn gezin te voeden maar het platteland zal zich niet verder ontwikkelen. Dat is natuurlijk leuk voor iedereen die geniet van het pure Afrikaanse platteland, maar de Afrikanen willen koelkasten en Toyota’s en ik denk dat zij in de eerste plaats de richting zouden moeten bepalen.
Ondanks de charme van fonio denk ik dat de man met de wondermaïs uiteindelijk de beste oplossing heeft. Met de wondermaïs kunnen hoge oogsten worden bereikt en kan één boer meerdere gezinnen voeden.De andere gezinnen kunnen dan iets anders ondernemen en zo kan het platteland zich ontwikkelen.Via nijverheid, ambachten, en uiteindelijk industrialisatie tot koelkasten en Toyota’s
Maar zover is het nog lang niet. Hightech landbouw kan zich alleen in Afrika ontwikkelen als er nog andere dingen veranderen. Het is niet genoeg om de keuterboeren alleen de wondermaïste slijten. Dit kan alleen succesvol zijn in combinatie met professionele irrigatie, schaalvergroting, landbouwwerktuigen, etc.
Ook in Europa zullen dingen moeten veranderen. Zolang wij voedsel dumpen kan in Afrika nooit een winstgevende productie worden opgezet. Zolang wij landen in Afrika alleen leningen verstrekken als ze hun handelsbarrières opheffen zullen buitenlandse landbouwbedrijven door hunvoorsprongelk Afrikaans initiatief blijven wegconcurreren.
Zolang hightech landbouw geen kans heeft is fonio een goed alternatief. Het smaakt inderdaad voortreffelijk. Toch hoop ik dat we de Afrikaanse boeren de mogelijkheid zullen geven zichzelf te ontwikkelen zodat ze op een dag niet alleen maar graszaad hoeven te eten.
David van Bodegom is arts, historicus en schrijver. Onlangs verscheen zijn debuutroman Nood breekt wet, over een jonge tropenarts die vol idealen naar een missieziekenhuis in Ghana vertrekt
Meer weten? Kom op 16 oktober, Wereldvoeseldag, naar OneWorld Live: Eatin’ Afrika. Lees hier meer.
