In de jaren ’90 heeft Mostar veel te verduren gehad. Eigenlijk heeft Mostar, in die jaren, twee oorlogen gekend. In 1992 viel het JNA (Joegoslavische volksleger) Mostar aan. Vanuit de heuvels en bergen werd de stad beschoten. In een omsingeld Mostar was nauwelijks water, elektriciteit en andere levensmiddelen. In de zomer van ’92 trekt het JNA zich terug. De Bosnisch-Kroatische en de Bosniakse bevolking komen daarna, in 1993, tegen over elkaar te staan. De Kroaten vechten voor aansluiting bij Kroatië en West-Herzegovina. Ze roepen de staat Herceg-Bosna uit, waarvan West-Mostar de hoofdstad zou moeten worden. De rest van de wereld heeft deze staat nooit erkend. Het westen van Mostar is voornamelijk in handen van de Kroaten en het Oosten in handen van de Bosniakken. De stad is letterlijk verdeeld en lijdt zwaar onder de gevechten. Geen fijne tijd voor de toen 16 -jarige Miran. “Ik was opeens geen kind meer. Iedereen was bang en overal was haat, zegt hij terwijl hij opnieuw een beetje boos wordt. “Eigenlijk kan ik nog steeds niet van Kroaten houden”, geeft hij toe. “Ze hebben familie van mij vermoord en m’n stad kapot gemaakt. Dus ik kan dat gewoon niet. Maar de mensen van nu kunnen daar ook weinig aan doen. Dat weet ik wel, maar toch… Als je naar Kroatië, naar Dubrovnik, wilt kan ik je zo honderden tips geven hoor!”
De stad, en de levens van vele mensen in die stad, werden helemaal aan flarden geschoten. Zo’n 20 jaar na de gevechten zie je daar nog veel van terug. Een voormalig bankgebouw, wat ook wel de ‘sniper-tower’ wordt genoemd vanwege de vele sluipschutters die zich daarin schuil hielden, ligt er nog steeds verlaten en kapot bij. In een gebouw een paar straten verder, op de frontlinie tussen de Kroaten en de Bosniakken, liggen de zandzakken van waarachter geschoten werd er als een eenzame herinnering bij. Op 9 november 1993 wordt hét symbool van Mostar door Kroatische troepen doelgericht vernield. Het oude brug (Most = brug, Stari =oud) bestaat niet meer. De brug had grote cultuur-historische en symbolische waarde. De daad schokt de hele wereld.
Na de oorlog is de brug weer opgebouwd. De bedoeling was om met dezelfde stenen de brug weer op te bouwen. Maar de stroom van de rivier de Neretva had de stenen te veel afgesleten. De brug is daarom herbouwd met stenen uit de groeve waar het materiaal voor de stenen die gebruikt zijn om de brug in de 16e eeuw te bouwen ook vandaan kwamen. In 2004 werd de brug officieel geopend. Dat is ook het jaar waarin de Mostar verenigd werd tot één gemeente.
Het doelbewust vernietigen van de symbolische brug is niet zomaar het naar beneden schieten van wat stenen, of van een verbindingsweg. Het Joegoslavië-tribunaal oordeelde dat het vernietigen van de ‘Stari Most’ onder cultureel vandalisme valt. Alhoewel de brug een legitiem militair doelwit was, het werd immers gebruikt door de Bosniakse troepen, veroorzaakte de vernietiging ervan disproportionele schade ten nadele van de bevolking van Mostar. Slobodan Praljak, één van de opdrachtgevers van de vernietiging van de brug, is in mei dit jaar voor deze daad en voor een aantal oorlogsmisdaden tegen Bosnische moslims veroordeeld tot 20 jaar cel.
Bijna 20 jaar na het neerhalen van de brug lijkt het alsof er niets gebeurd is in het oude kleine centrum van Mostar. Het is dé toeristische trekpleister van Bosnië geworden. Net als vroeger springen er weer jonge mannen vanaf de brug de Neretva in. “De eerste winnaar van de duikwedstrijd vanaf de brug is nu oud. Hij vertelde me dat hij toentertijd een paar sandalen won!”, lacht Miran. Vandaag springen de jonge mannen niet meer voor nieuwe sandalen. “Nu geven toeristen ze geld!”
