Hoe vier je het einde van een bedrijf? NICE International, dat een keten van internetcafé’s-plus had moeten worden in Afrika, organiseerde een seminar. Zodat anderen konden leren van hun fouten.
Geen tranen maar zelfspot bij de laatste bazen van NICE, het bedrijf dat zichzelf in juli dit jaar in de slaapstand zette wegens gebrek aan succes. Toen het filmpje met een van de oprichters van NICE nogal haperde, grapte Lonneke Craemers: ‘Met horten en stoten, heel exemplarisch voor hoe het ging bij NICE’.
Craemers gaf met Ties Kroezen de laatste jaren leiding aan het bedrijf. In een zaal van de Rabobank in Utrecht vertelden ze gisteren het verhaal van ‘the rise and fall’ van de social enterprise NICE. “Ik sta nog steeds achter het concept. Alleen, hoe krijg je het aan de praat?” zei mede-oprichter Ad van Wijk haperend in het filmpje.
Duurzame internet centers
NICE werd geïnitieerd door Energy4All Foundational en opgezet door Econcern, een Nederlands bedrijf dat onder meer deed in duurzame energie en carboncredits. Een keten van ’internet centers’ moest het worden. Zonnepanelen moesten de computers van energie voorzien. De lokale bevolking zou er tegen betaling kunnen internetten, tv kijken, les krijgen in computergebruik en andere lessen zoals toegepaste beroepstrainingen.
Franchise
De missie van NICE: ‘unleashing the potential of people in Africa through powering IT with sustainable energy’. Een franchise onderneming moest het worden, zodat elk centrum echt eigendom zou zijn van de lokale bevolking. In 2006 ging de pilot van start in Gambia. Het doel: 250 NICE Centers in 10 landen in Sub-Sahara Afrika in 2020.
Zand en stof
Het eerste jaar was zwaar. Er werden twee pilot centres opgezet in Gambia. De computers bleken niet goed bestand tegen het zand en het stof. De software zat vol met bugs. En de zonnepanelen die waren geïnstalleerd leverden niet genoeg energie om de computers en tv’s te laten draaien. Maar toen dat allemaal was opgelost, kon NICE gaan opschalen. Er kon geld verdiend gaan worden, vertelde Kroezen. En ja, het ging beter. De twee NICE centers in Gambia waren winst aan het maken in 2009.
Failliet
Maar toen ging het Nederlandse moederbedrijf Econcern, voor 99% aandeelhouder, failliet. Als een razende moest er nieuw geld gevonden worden. Dat lukte, onder meer Rabobank Foundation en Essent gaven een donatie aan stichting Energy4All Foundation, die het bedrijf overnam. Met een subsidie van de Nederlandse overheid die vlak daarna ontvangen werd, zouden zeven nieuwe NICE Centers geopend kunnen worden in Gambia.
Leasemodel
Het franchise model werd geïntroduceerd, maar franchisees vinden was moeilijk. De ondernemers konden niet aan de nodige 30.000 euro komen om een centrum te starten. Daarom werd een leasemodel bedacht. De ondernemers gingen de apparatuur leasen van NICE.
Opschalen
En dat werkte, er werd geld verdiend door de centra. Maar nu zat het geld van NICE in de apparatuur en kon er niet verder geïnvesteerd worden. En opschalen moest, want de centra draaiden dan wel genoeg om het hoofdkantoor in Gambia te betalen, het was niet genoeg om ook het Nederlandse kantoor in leven te houden.
Europese Unie
Weer was er een zoektocht naar geld. Die weer lukte. Er kwam geld van de Europese Unie met co-financiering van de Rabobank Foundation, van investeringsbank FMO en van Frans technologie bedrijf Schneider Electric. “Twee jaar nadat de zoektocht naar geld begon, op 1 oktober 2011, zetten we handtekeningen en dronken we champagne,” vertelde Kroezen het publiek. “En vanaf toen ging het mis.”
Regels
Ten eerste door de regels die vastzitten aan zo’n EU-subsidie. Alles moet via aanbestedingen. Als voorbeeld wordt de tender voor een ‘solar-architect’ genoemd. “Tot die tijd hadden we gewerkt met een goede partner, maar we mochten niet zomaar met hem doorgaan,” zei Kroezen. “We dachten dat hij de tender zeker zou winnen, maar ineens hadden we een leverancier in Barcelona.”
Niet de moeite waard
Het kostte een half jaar heen en weer bellen, mailen en vliegen voor die nieuwe leverancier precies door had wat NICE nodig had. Toen pas kon de tender beginnen voor de rest van de apparatuur, zoals zonnepanelen. Maar niemand schreef zich in. De opdracht bleek te klein om de moeite waard te zijn van al het papierwerk. Weer drie maanden verspeeld.
Geen director
Tweede tegenslag: Tanzania moest het tweede land worden waar NICE groots van start zou gaan. Maar na een jaar zoeken was er nog steeds geen goede country director gevonden. De meesten waren niet geschikt, en wie wel geschikt was, was veel te duur.
Mobiel internet
Ten derde bleek de omzet in de centra in Gambia te dalen. De markt had het bedrijf ingehaald. Internetten kon in Gambia inmiddels ook via de mobiel, en de beste klanten van NICE waren de eersten die deze nieuwe technologie thuis gingen gebruiken.
Te laat
Eind 2012 opende een NICE nieuwe stijl, meer gericht op IT-scholing op een hoger niveau, met flexibele werkplekken voor studenten en ondernemers en een plek waar Afrikanen out sourced IT-werk konden doen. Maar het was te laat. Het concept had potentie, maar er was te weinig geld over. Het was: of failliet gaan, of de boel zelf stopzetten.
In juli dit jaar sloot het Nederlandse kantoor. De managing director in Gambia nam alle aandelen van de dochteronderneming in Gambia over, en leidt nu het kantoor NICE Gambia, waar nog drie NICE centra over zijn.
Weinig investeringen
De grootste teleurstellingen voor Kroezen: “de franchisenemers investeerden nauwelijks in hun eigen bedrijf. Elke cent die er binnenkwam trokken ze eruit. Geen lik verf, niks. Op een gegeven moment was het zo erg dat ik dacht: dit centrum ziet er zo slecht uit, dit is slecht voor ons merk.”
Business-in-a-box
Er kwam ook weinig initiatief en vernieuwing van de ondernemers. “We organiseerden sessies, probeerden hen producten, trainingen te laten bedenken die de markt nodig zou hebben. Maar er kwam niks. Ze verwachtten een business-in-a-box en gedroegen zich meer als werknemers dan als ondernemers.” Een van de belangrijkste lessen voor Kroezen: ‘als je daarheen gaat met een idee van hier, bereik je nooit echt ownership daar, ook niet als je met mensen van daar werkt’.
Als laatste werd het glas geheven. Op het einde van NICE International. Craemers: “en op een nieuw begin op basis van de geleerde lessen.”
Foto: (cc)
