Wat is er ook al weer aan de hand in Darfur?
In 2003 verklaarden twee rebellenbewegingen de oorlog aan de Sudanese regering. Om deze opstand te bestrijden, bewapenden de machthebbers in de hoofdstad Khartoum Arabische milities, in de volksmond bekend als janjaweed (‘duivels op paarden’). Samen met het regeringsleger hebben zij grote delen van Darfur etnisch gezuiverd. Dorpen brandden ze plat, 300.000 mensen kwamen om het leven en meer dan twee miljoen anderen sloegen op de vlucht.
Waarom begonnen de rebellen met hun gevecht tegen de regering?
De rebellen, voortkomend uit niet-Arabische groeperingen in Darfur, beweren dat Khartoum te weinig aandacht besteedt aan de ontwikkeling van Darfur. Racistische motieven spelen daar bij volgens hen een belangrijke rol. In Darfur vormen Arabieren een minderheid en is het merendeel van de bevolking er van Afrikaanse komaf. De niet-Arabische rebellen klaagden dat de regering bijna volledig bestaat uit politici van Arabische afstamming en besloten het regime in Khartoum samen militair te lijf te gaan.
Voor de vele vluchtelingen en ontheemden is voorlopig geen oplossing in zicht
Hoe is de situatie nu?
Het geweld is afgenomen. De janjaweed-milities, die tegenwoordig officieel de Rapid Support Forces heten, hebben samen met de regering het grootste deel van Darfur in handen. De rebellen zijn praktisch verslagen. Alleen een paar kleine gebieden staan nog onder hun controle. Voor de vele vluchtelingen en ontheemden is voorlopig geen oplossing in zicht. De kans is klein dat ze op korte termijn terug kunnen naar huis. Bovendien, op de grond waar ze vroeger gewassen teelden, grazen nu geiten en kamelen van Arabieren. Gebrek aan landbouwgrond is momenteel misschien wel een belangrijkere oorzaak van het conflict dan politieke marginalisering.
Resultaat is dus dat Arabieren nu wonen op grond van niet-Arabieren?
Dat is, kort door de bocht, inderdaad wat er is gebeurd. Veel Darfuri’s benadrukken dat de Arabieren sowieso niet in Afrika thuis horen. Ze zijn immers oorspronkelijk afkomstig van het Arabisch schiereiland. Sinds de zevende eeuw hebben ze steeds grotere delen van Afrika gekoloniseerd, is het verwijt. De etnische zuivering van Darfur is een recent hoofdstuk in een historisch proces.
Op de meeste plaatsen in Darfur gaat het dagelijks leven betrekkelijk rustig zijn gang
Hoe vergaat het de gewone burgers?
Op de meeste plaatsen in Darfur gaat het dagelijks leven betrekkelijk rustig zijn gang. Hulporganisaties pakken nog altijd de ergste humanitaire ellende aan. De opvangkampen, waar ongeveer een kwart van de totale bevolking van Darfur verblijft, veranderen langzaam in volkswijken met eigen winkels, stromend water en elektriciteit. Overal gaan kinderen naar school, tussen de grote steden zijn recent nieuwe asfaltwegen aangelegd waarover volop bussen en vrachtwagens rijden. Op akkers langs de weg oogsten vrouwen pinda’s. Op steeds meer plaatsen, zelfs in dorpen op het platteland, is mobiel internet.
Zijn er vluchtelingen en ontheemden die terugkeren?
Dat gebeurt weinig. Wie terugkeert naar zijn dorp, riskeert te worden aangevallen door de janjaweed. Eind vorig jaar verjoegen Arabische milities terugkeerde ontheemden uit het dorp Tabit, die hadden besloten voedsel te gaan verbouwen op hun oude akkers. Volgens lokale journalisten werden 200 vrouwen verkracht.
Spelen spanningen tussen islam en christendom een rol in Darfur?
Nee. Vrijwel iedereen in Darfur is moslim. Spanningen tussen moslims en christenen speelden wel een rol in de oorlog tussen Noord- en Zuid-Sudan. Maar sinds Zuid-Sudan in 2011 onafhankelijk werd, wonen er niet meer zo veel christenen in Noord-Sudan.
Als de blauwhelmen op patrouille willen, moeten ze eerst toestemming vragen van de Sudanese regering
Wat doet de internationale gemeenschap?
Sinds 2007 is in Darfur een gecombineerde vredesmacht gestationeerd van de Afrikaanse Unie en de Verenigde Naties (UNAMID). Maar de missie, die ruim 20.000 soldaten telt, heeft geen sterk mandaat. Als de blauwhelmen op patrouille willen, moeten ze eerst toestemming vragen van de Sudanese regering. Onderzoek naar mensenrechtenschendingen wordt belemmerd. Toen de Verenigde Naties (VN) het dorp Tabit bezocht om uit te zoeken of de berichten over massaverkrachting klopten, intimideerden Sudanese regeringsfunctionarissen de dorpsbewoners. Interviews met betrokkenen lieten ze filmen. Later verklaarde UNAMID geen bewijzen te hebben gevonden voor verkrachting.
Hoe staat het met het internationaal arrestatiebevel tegen de Sudanese president Omar al-Bashir?
Dat arrestatiebevel is nog steeds van kracht. Bashir, en drie andere Sudanese regeringsfunctionarissen, worden beschuldigd van oorlogsmisdaden in Darfur. Maar voorlopig zit er weinig schot in de zaak. Sommige Afrikaanse landen weigeren Bashir te arresteren, waardoor hij vrij over het continent kan reizen. Ook de VN-Veiligheidsraad weigert de druk op te voeren om Bashir aan te houden. Machteloos door het gebrek aan steun besloot Fatou Bensouda, hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof, onlangs haar onderzoek naar mensenrechtenschendingen in Darfur op te schorten.
Sommige Afrikaanse landen weigeren Bashir te arresteren, waardoor hij vrij over het continent kan reizen
Een paar jaar terug vroegen filmsterren als George Clooney en Mia Farrow aandacht voor Darfur. Horen we nog iets van hen?
Vorige maand riep George Clooney nog op in de New Yorks Times om Darfur ‘niet te vergeten’. Maar tien jaar geleden was Darfur de ergste humanitaire ramp van dat moment, inmiddels zijn er andere crisis die ook om aandacht vragen. Neem de burgeroorlog in Syrië of de geweldsgolf van Boko Haram in Nigeria en omliggende landen. Een andere oorzaak voor de geringe berichtgeving over Darfur is dat Sudan geen journalisten toelaat tot de regio. Illegaal via buurland Tsjaad het land binnentreden, zoals in de beginjaren gebeurde, is vrijwel onmogelijk door de toegenomen macht van de regering. Kortom, hoewel er vrijwel dagelijks doden vallen in Darfur, zullen we er voorlopig zelden over lezen in de internationale media.
