Eilandenrijk Vanuatu werd afgelopen weekend zwaar geraakt door de tropische storm Pam. Nederland heeft inmiddels een half miljoen euro vrijgemaakt aan noodhulpgelden. Maar waarom eigenlijk?
Eh, vanuwattes?
Vanuatu is een tropisch archipel in de Grote Oceaan, ten noordoosten van Australië. De voormalig Frans-Engelse kolonie telt ruim tachtig eilanden en past qua oppervlakte zo’n vier keer in Nederland. De circa 266.000 inwoners leven voornamelijk van landbouw, visserij en toerisme. Hoewel het land de laatste jaren probeerde mee te liften met de offshore financiële dienstverlening, is de economie beduidend klein: het land bungelt onderaan de meeste economische lijstjes.
Wat is er afgelopen weekend gebeurd?
Afgelopen vrijdagnacht trok de cycloon ´Pam´ over het eilandenrijk. Veel huizen, vaak gemaakt van licht materiaal, waren niet bestand tegen de windstoten van 300 kilometer per uur. Volgende Vanuatu’s president heeft Pam 90 procent van alle gebouwen in hoofdstad Port Vila weggevaagd. OCHA, de humanitaire tak van de Verenigde Naties (VN), melde gister dat 11 mensen zijn omgekomen en 3300 inwoners ontheemd. Op de buitenste eilanden kunnen communicatiemiddelen, zoals de radio of telefoons, voorlopig nog niet worden gebruikt. Circa 80 procent van de elektriciteitslijnen zijn kapot en veel wegen zijn zwaar geraakt. Ook het vliegveld in de hoofdstad is beschadigd, al zijn er wel weer commerciële vluchten beschikbaar. Ondanks de ernstige schade op grote schaal, is alleen in de Shefa-provincie de noodtoestand uitgeroepen.
Kun je alle schade op Pam afschuiven?
Nee, de door Pam aangerichte schade op Vanuatu is niet allen het resultaat van de cycloon. Zoals professor Thea Hilhorst eerder schreef, raken arme landen zoals Vanuatu vaak in een negatieve spiraal verstrikt: financiële gebreken zorgen dat huizen, scholen en infrastructuur niet de kwaliteit hebben die nodig is om natuurrampen op te vangen, waardoor een land minder weerbaar is voor rampen en nieuwe rampen die de geringe weerbaarheid nog verder onderuit halen. Volgens Vanuatu’s president is het land elk jaar zo’n 6% van het BNP kwijt aan rampenschade. Naast zeer zware orkanen, wordt het land zo nu en dan opgeschrikt door aardbevingen of een vulkaanuitbarsting.
Het eilandenrijk is volgens de Wereldbank ‘extreem kwetsbaar’ voor natuurgeweld als gevolg van klimaatverandering. Zo verdubbelde de Pacific-regio het aantal orkanen met windstoten van 211 kilometer per uur of meer in de periode 1990-2004 ten opzichte van de vijftien jaar ervoor. Daarnaast woont een groot deel van de bevolking rond de lage kustlijn en is dus gevoelig voor de rijzende zeespiegel en vloedgolven.
Er zijn 11 doden. Spreek je dan eigenlijk van een ‘humanitaire ramp’?
Ja, we spreken van een humanitaire crisis als een gebeurtenis – of serie gebeurtenissen – een serieuze bedreiging vormt voor de veiligheid, het welzijn en de gezondheid van de bevolking in het rampgebied en de infrastructuur grotendeels ontwricht. Pam heeft als rapid-onset-crisis, een natuurramp die in één klap gebeurt, precies dit veroorzaakt: een ontwrichte samenleving. Naast weggevaagde huizen zijn landbouwvelden en basisvoorzieningen verwoest, waardoor sommige inwoners hun inkomensbron kwijt zijn en beperkt toegang hebben tot zorg en onderwijs. Indien de noodhulprespons ontoereikend is, kan de situatie dus leiden tot chaos en plunderingen.
Cycloon Pam heeft precies dat veroorzaakt: een ontwrichte samenleving
Hoe heeft Nederland gereageerd?
Ministier Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) heeft vanaf het internationale congres voor rampenpreventie in Japan, een half miljoen euro aan noodhulp voor Vanuatu beschikbaar gesteld. Ook biedt Nederland kennis en expertise aan om het rampgebied meer redzaam te maken voor nieuw natuurgeweld. Zo is er een mogelijkheid dat het Dutch Risk Reduction Team, een groep met experts van kennisinstituten, bedrijven en overheden, wordt ingezet. Het Nederlandse Rode Kruis heeft inmiddels 20.000 euro opgehaald via het op zondag geopende gironummer 6868. Verder heeft hulporganisatie Cordaid 50.000 euro toegezegd voor drinkwater, voedsel en onderdak in Vanuatu. Naast de noodhulp van Nederland doneren ook andere EU-landen en de VS geld en advies. Buurland Australië stelt zelfs 5 miljoen dollar beschikbaar voor de wederopbouw Vanuatu.
En nu?
Zoals René Grotenhuis, voorzitter van de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO), eerder uitlegde, kun je bij natuurrampen een standaard aanpak hanteren. Wat we de komende uren dus kunnen verwachten: allereerst zullen zo snel mogelijk de getroffenen en, in het bijzonder, de kwetsbare groepen worden geïdentificeerd. Vervolgens wordt de logistiek opgezet en begint de distributie van noodhulpgoederen en zal worden geprobeerd het gewone leven op gang te krijgen door scholen en klinieken te openen. Tot slot zal de wederopbouw van het rampgebied beginnen en, waarschijnlijk, preventiemaatregelen worden genomen om toekomstig natuurgeweld op te vangen.
