De Verenigde Staten hebben Europa gewaarschuwd dat het verbieden van bestrijdingsmiddelen die hormoonverstorend werken, haaks staat op de 'primaire doelstellingen' van TTIP, het vrijhandelsverdrag waar EU en VS momenteel over onderhandelen. Volgens de VS zou Europa deze pesticiden, net als in Amerika, onder voorwaarde moeten toestaan. Dat valt te lezen in een commentaar dat de VS opstuurde (pdf) en dat vorige maand door de Europese Commissie openbaar is gemaakt. Brussel werkt momenteel aan wetgeving voor hormoonverstorende pesticiden.
Een dergelijk verbod zou 4,4 miljard US dollar aan Amerikaanse export op de tocht zetten. Een bedrag dat met name de export van groente en fruit treft
Het commentaar van de VS, geleverd in het kader van een publieke consultatie van de Europese Commissie, stelt dat het EU-verbod een bedreiging vormt voor de trans-Atlantische handel. Een dergelijk verbod zou 4,4 miljard US dollar aan Amerikaanse export op de tocht zetten. Een bedrag dat met name de export van groente en fruit treft. Ook zou de wetgeving strijdig zijn met regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO).
Wat zijn hormoonverstoorders?Chemicaliën die het hormonaal systeem ontregelen. De afgelopen decennia identificeerde wetenschappers steeds meer stoffen met deze eigenschap. Een WHO-rapport uit 2012 spreekt van 'ongeveer 800 chemicaliën'. Het zijn stoffen die zitten in vele alledaagse producten: weekmakers in plastic, brandvertragers in meubels, BPA in blik, en bijvoorbeeld parabenen in shampoo. Wetenschappers linken blootstelling aan een toename in onvruchtbaarheid, genitale misvorming, hormoongerelateerde kankers en ontwikkelingsstoornissen als verminderd IQ en autisme.
Opvallend is dat het document van de Obama-regering meerdere argumenten tegen de wetgeving in stelling brengt die ook staan in een analyse die pesticide-lobbyclub CropLife liet opstellen door advocatenkantoor Sidley Austin; een vertrouwelijk document dat OneWorld kon inzien.
Wetgeving: van groot belang
De Commissie is al sinds 2009 bezig met het opstellen van regels voor hormoonverstorende pesticiden. Aanleiding is dat steeds meer wetenschappers blootstelling aan hormoonverstorende stoffen in verband brengen met een toename aan vormen van kanker, en ontwikkelingsstoornissen als verminderd IQ.
De pesticidewet is van groot belang omdat die in de EU een standaard zal zetten voor hoe hormoonverstorende chemicaliën in de toekomst worden gereguleerd. Dat gaat om honderden, zo niet duizenden stoffen, aanwezig in producten als cosmetica, plastic en elektronica
De pesticidewet is van groot belang omdat die in de EU een standaard zal zetten voor hoe hormoonverstorende chemicaliën in de toekomst worden gereguleerd. Dat gaat om honderden, zo niet duizenden stoffen, aanwezig in producten als cosmetica, plastic en elektronica.
Deze brede toepassing maakt dat de wet al jaren doelwit is van een invloedrijke lobby. Grote chemische bedrijven als BASF en Bayer, maar ook handelspartners als de VS, hebben de Commissie keer op keer laten weten niets te zien in een verbod. Het is onder druk van deze lobby dat de Commissie in 2013 besloot het verbod voor hormoonverstorende pesticiden uit te stellen. De Commissie startte vervolgens een impactstudie. De publieke consultatie vormt daar onderdeel van.
Er wordt nu een aanpak overwogen waarbij hormoonverstoorders bij (veronderstelde) beperkte blootstelling niet worden verboden
Met deze impactstudie – een kosten-batenanalyse om tot de beste regelgeving te komen – heeft de Commissie opties geïntroduceerd die gehoor geven aan waar de chemische industrie al in 2013 om vroeg. Er wordt nu een aanpak overwogen waarbij hormoonverstoorders bij (veronderstelde) beperkte blootstelling niet worden verboden. Dat is ook de aanpak die in de VS wordt gehanteerd.
'Geen bescherming in VS'
In het commentaar stelt de VS dat deze zogenaamde 'risico-gebaseerde benadering' als voorbeeld voor de EU dient. “Er is geen reden te veronderstellen dat een risico-gebaseerde aanpak voor het reguleren van hormoonverstoorders (voor de EU, red.) onhaalbaar is. Europese wetenschappelijke experts achten het mogelijk, en Amerikaanse handhavers hebben er al twintig jaar praktijkervaring mee. In de ervaring van de VS is het mogelijk om regels op te stellen die de hoogste vorm van bescherming bieden, en die in lijn zijn met onze handelsverplichtingen.”
Maar hoeveel bescherming biedt het Amerikaanse systeem daadwerkelijk? Volgens Carol Kwiatkowski, directeur van de Amerikaanse NGO Endocrine Disruption Exchange, bar weinig.
“In de VS bestaat geen wetgeving die hormoonverstorende chemicaliën reguleert”, zegt ze via een Skype-verbinding vanuit de Amerikaanse stad Paonia in de staat Colorado. Kwiatkowski noemt het Endocrine Disruptor Screening Program van milieuagentschap EPA; het programma dat volgens het Amerikaanse commentaar al twintig jaar de 'hoogste vorm van bescherming biedt. “Het Endocrine Disruptor Screening Program is slechts een onderzoeksprogramma dat als doel heeft om hormoon-actieve stoffen te identificeren.”
“In theorie zouden de resultaten van dit EPA-programma door andere takken van het milieu-agentschap kunnen worden gebruikt om maatregelen te nemen”, aldus Kwiatkowski. Echter, het programma – dat volledig afhankelijk is van studies uitgevoerd door de chemische bedrijven zelf – werkt zo traag dat nog geen enkele stof volledig is onderzocht.
Kwiatkowski: “Het programma startte in 1996 naar aanleiding van twee wetten die het Amerikaanse Congres aannam. Er kwam vervolgens een adviescommissie die ging nadenken over de opzet. Daarna gebeurde er tien jaar helemaal niks. Pas richting 2010 werden de eerste studies opgevraagd bij de industrie.” Het EPA-programma kent twee fasen: eerst wordt gekeken of stoffen interactie aangaan met het hormonaal systeem; vervolgens wordt gekeken of dat gevaarlijk wordt geacht. Nu pas, na bijna twee decennia, komen de resultaten van de eerste fase naar buiten, vertelt Kwiatkowski. “De EPA sleutelt op dit moment nog aan de onderzoeksmethoden voor fase twee.”
Vanwege het ontbreken van een serieuze aanpak in de VS, kijkt Kwiatkowski met veel interesse naar de EU. “Europa lijkt de enige plek waar dit probleem serieus wordt aangepakt.”
EU beweegt richting VS
Maar sinds de TTIP-onderhandelingen in juli 2013 van start zijn gegaan, is ook het proces in de EU in het slop geraakt. De wetgeving, die er december 2013 had moeten zijn, raakte vertraagd. Europa lijkt ondertussen richting VS te bewegen. Sinds oktober 2014 wordt door de Commissie met de EPA gesproken over het 'harmoniseren' van aanpak inzake hormoonverstoorders. Het is een feit waarover OneWorld al eerder berichtte en dat nu expliciet in een commentaar van de VS wordt bevestigd.
Europese Commissie mist deadline en wijzigt koersIn 2009 neemt het Europees Parlement samen met de Europese Raad een wet aan die bepaalt dat pesticiden met hormoonverstorende eigenschappen in de EU moeten worden verboden. In die wet staat dat de Commissie voor eind 2013 'wetenschappelijke criteria' moet ontwikkelen om te bepalen welke pesticiden dit zijn. De Commissie mist echter de deadline en wijzigt koers, iets dat onderwerp is van een lopende rechtszaak bij het Europees Hof, aangespannen door Zweden.
De Europese Commissie volgt een koers die niet zonder risico's is. Het Europees Parlement heeft zich in een resolutie op 8 juli nog eens uitgesproken dat vrijhandelsverdrag TTIP onder geen beding invloed mag hebben op de aanstaande regels voor hormoonverstorende stoffen. De Commissie legitimeert de gesprekken met de VS door te stellen dat ze plaatsvinden 'buiten de context van TTIP'. Maar maakt het werkelijk uit onder welke noemer de EU en VS werken aan het harmoniseren van standaarden voor hormoonverstorende stoffen?
Ploumen: 'TTIP geen beperking uitwerken regelgeving'
De Nederlandse minister Lilianne Ploumen van Handel en Ontwikkelingssamenwerking, stellig in haar mening dat TTIP geen bedreiging vormt voor EU-milieustandaarden, gaat desgevraagd niet in op die vraag. Wel laat een woordvoerder weten dat de gesprekken tussen EU en VS niet zouden gaan om het reguleren van hormoonverstorende stoffen, maar om het uitwisselen van kennis.
“De VS refereren in hun consultatie-inbreng aan wetenschappelijke uitwisseling met de EU. (…) TTIP legt geen beperkingen op aan de EU voor het stellen van criteria voor hormoonverstorende stoffen of het uitwerken van regelgeving op dit vlak.”
Minister Ploumen kreeg in juni nog kritische vragen vanuit de Kamer over de invloed van TTIP op het dossier. Dat was naar aanleiding van een publicatie van OneWorld, waarin naar voren kwam dat TTIP een belangrijke rol heeft gespeeld bij het stopzetten van het oorspronkelijke pesticideverbod.
De Nederlandse regering heeft ook commentaar opgestuurd (pdf) in het kader van de publieke consultatie. Zij heeft de Europese Commissie opgeroepen vast te houden aan het initiële verbod. De Commissie wil eind 2016 de impactstudie afronden. Tegen die tijd hopen de EU en de VS tevens het TTIP-verdrag te kunnen ondertekenen.
