Over het hongervraagstuk praten in een Friese villa met schalen koekjes voor je neus. Het getuigt van enige decadentie. Maar het huiskamergesprek op het 2015Festival – een feest om de VN millenniumdoelen uit te zwaaien – in IJlst afgelopen zaterdag ging niet zozeer over knorrende magen, dan wel over voedselkwaliteit en -onzekerheid. Lorena Vázquez, landendirecteur Mexico van The Hunger Project, en Jan Lunshof, directeur van de Voedselbank in Leeuwarden, spraken over hoe korte metten te maken met chronische honger en ondervoeding.
Werelddoelen
Tijdens de werelddoelenmaand laat OneWorld zien wat er allemaal al kan en gebeurt op het gebied van ontwikkeling en duurzaamheid, en vertellen experts en opiniemakers hoe de werelddoelen volgens hen moeten werken. Volg het dossier: www.werelddoelen.nl
“Mexico is de vijftiende grootste economie ter wereld. Van de 120 miljoen Mexicanen leeft de helft in armoede. Ze moeten rondkomen van 1,25 dollar per dag. Dat is ongeveer een euro. Daar kun je hier nog geen kopje koffie voor kopen”, aldus Vázquez. “In ons land is armoede natuurlijk een ander verhaal”, aldus Lunshof. Volgens het CBS leven zo'n 1,5 miljoen mensen onder de armoedegrens in Nederland. Dat is 40 keer minder dan in het Latijns-Amerikaanse Mexico. Desalniettemin telt de Voedselbank in Leeuwarden nog zo'n 500 klanten.
Gezond eten
Je kunt namelijk wel voldoende eten. Maar als die porties voornamelijk bestaan uit junkfood en geen of nauwelijks vezels, vitaminen, gezonde vetten en mineralen bevatten, krijgt het lichaam onvoldoende ‘voeding’ binnen. Dan spreek je van ondervoeding.
Als een zwangere vrouw onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt, remt dit de groei van de hersenen van de baby in de buik
“Als een zwangere vrouw onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt, remt dit de groei van de hersenen van de baby in de buik”, vertelt Vázquez. Gezonde en gevarieerde voeding is nodig voor de ontwikkeling van het brein. En voor de rest van het lichaam: “Veel Mexicanen zijn te klein voor hun leeftijd: een typisch fenomeen van ondervoeding.”
Het feit dat niet alle Mexicanen in gelijke mate gezond voedsel tot hun beschikking hebben, komt mede door gebrekkige infrastructuur in het land. The Hunger Project richt zich vooral op plattelandsgemeenten. Niet omdat er geen ‘hongerigen’ in de stad leven. Maar omdat er juist veel mensen wegtrekken van het platteland naar de stad met het idee daar een minder armoedig bestaan op te bouwen. Vázquez: “Onze gedachte is: als er voldoende eten beschikbaar is op het platteland, dan trekken mensen niet zo snel weg.” De trek naar de stad heeft nog een ander gevolg, namelijk dat kennis verloren gaat over hoe de landbouw te bedrijven.
Wat werkt?
Terwijl The Hunger Project zich focust op plattelandsgemeenten, zetelt de Voedselbank veelal in grote steden. Zij geven gratis voedsel weg, een strategie die in Mexico ouderwets en ondenkbaar is, omdat ze inwoners niet afhankelijk willen maken van voedselhulp. “Wij willen mensen ook leren om op eigen benen te staan. Maar er wordt zoveel voedsel verspild in Nederland. Dat is ontzettend zonde. Dan kun je het beter weggeven.” De Voedselbank ontvangt een deel van hun eten van supermarkten. Voedsel dat nog prima te eten is, maar anders in de prullenbak zou belanden.
- In 1990 leefden er 1,9 miljard mensen wereldwijd in extreme armoede, ze moesten rondkomen van (minder dan) 1,25 dollar per dag. In 2015 zijn dat er 836 miljoen.
- Ondervoeding is de doodsoorzaak van bijna de helft (45 procent) van de kinderen onder de vijf.
- Een op de zes kinderen (ofwel 100 miljoen) in ontwikkelingslanden lijdt aan ondergewicht.
Zowel Lunshof als Vázquez noemen de erkenning van het probleem van honger en ondervoeding door de overheid een overwinning. “Die erkenning is belangrijk. De Voedselbank Leeuwarden is nu bijvoorbeeld onderdeel van het Gemeentebeleid. Dat betekent dat we niet alleen voedsel kunnen verstrekken, maar ook een integrale aanpak kunnen hanteren. Zo werken we samen met vrijwilligersorganisaties en buurtinstellingen waardoor we mensen uit hun isolement kunnen halen. Alleenstaande moeders bijvoorbeeld. Ze kunnen zich inzetten als vrijwilliger, of hun kinderen kunnen lid worden van een muziekgroep of sportclub in de buurt. Het kan ook formeel, dat buurtbewoners bijvoorbeeld een beroep op elkaar doen om op elkaars kinderen te passen.” Ook in Mexico speelt de lokale overheid een belangrijke rol. Gemeentefunctionarissen staan relatief dichtbij de mensen. Door met hun samen te werken, worden er conrete stappen gezet.
Verwacht de Voedselbank met een nieuwe stroom aan vluchtelingen straks meer klanten te mogen verwelkomen?
Een interessante en actuele slotvraag kwam vanuit de huiskamer: “Verwacht de Voedselbank met een nieuwe stroom aan vluchtelingen straks meer klanten te mogen verwelkomen?” Volgens Lunshof hoeft dat niet zo te zijn. “Het is een kwetsbare groep, maar als ze goed worden opgevangen en begeleid dan hoeven ze niet bij ons aan te kloppen.”
In de strijd tegen ondervoeding, noemen de gespreksdeelnemers ook: betere voorlichting, meer educatie op scholen en moestuinieren. Dat laatste is ook uitermate geschikt in de stad. Zelfs als je geen tuin hebt, kun je potten, bakken of zakken vullen met aarde en daarin groente- of fruit telen.
Kortom, er leefden genoeg 'gezonde' ideeën in de huiskamer. Maar het zal een uitdaging zijn om ze in de praktijk te brengen. Want ook in IJlst was de schaal met koekjes na afloop zo goed als leeg.
