Niet alleen in Amsterdam, ook in Harare, Kampala, Nairobi en andere Afrikaanse steden schieten eetbare planten en moestuinen als paddenstoelen uit de grond. Experts zien city farming als wapen tegen honger en ondervoeding.
"Mijn loon is niet voldoende om onze drie schoolgaande kinderen te voeden. Mijn miniboerderij in de stad zorgt voor extra's en bespaart me geld", zegt Agness Samwenje. Samen met haar kinderen woont ze in Mukafose, een voorstad van de Zimbabwaanse hoofstad Harare. Haar loon als kleuterleerkracht is onvoldoende om haar gezin te onderhouden. "Ik verdien 200 dollar per maand", zegt Samwenje. "Sinds de dood van mijn man vier jaar geleden, ben ik de enige kostwinner."
Samwenje is niet de enige die de voordelen van stadslandbouw heeft ontdekt. Voor de werkloze Silveira Sinorita, die geboren werd in Mozambique maar nu in de oostelijk gelegen stad Mutare in Zimbabwe woont, is stadslandbouw een dagtaak. "Zonder baan heb ik de tijd om me bezig te houden met mijn stadstuin", zegt Sinorita. "Ik kweek aardappelen, bonen en andere groenten waarmee ik mijn gezin kan voeden. Wat ik over heb, verkoop ik op de markt."
Stormloop
Er dreigt een ware stormloop plaats te vinden op braakliggende grond in de steden. Door zelf te tuinieren willen stadsbewoners zich beschermen tegen voedseltekorten en de stijgende voedselprijzen die het continent teisteren.
Groeiende voedseltekorten hebben in verschillende Afrikaanse landen de stadslandbouw doen toenemen. Niet alleen akkerbouw, ook veeteelt behoort tot de mogelijkheden. In steden zoals Kampala in Uganda en Yaoundé in Kameroen hebben veel stadsbewoners eigen melkkoeien, varkens en kippen.
Volgens de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) zijn er wereldwijd meer dan 800 miljoen mensen die op eigen initiatief aan stadslandbouw zijn gaan doen
OneWorld-redacteur Marieke van Twillert die regelmatig Zimbabwe bezoekt, beaamt dat je er veel stadslandbouwinitiatieven ziet. "Maar", zo zegt ze, "tien jaar geleden zag ik ook al stedelingen die maïs verbouwden op vluchtheuvels in Harare." Volgens Van Twillert is stadsboeren geen nieuw fenomeen. "Veel Zimbabweanen wonen weliswaar in de stad, maar hebben vaak hun 'thuis' – de musha – op het platteland waar ze hun eigen groente en maïs verbouwen. Ze zijn óók boer. Niet gek dus dat deze mensen stadsgrond daarvoor inrichten."
Volgens de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) zijn er wereldwijd meer dan 800 miljoen mensen die op eigen initiatief aan stadslandbouw zijn gaan doen als antwoord op stijgende voedselprijzen en voedselonzekerheid. Tegelijk waarschuwt de FAO ook dat het aantal mensen met honger in de wereld gestegen is tot een miljard. Met name arme stedelingen zijn "erg kwetsbaar", zegt de FAO.
Stadslandbouw wordt door experts omschreven als een prima plan in de strijd tegen de voedselonzekerheid. Toch stuiten stadslandbouwers ook op weerstand van lokale overheden die vaak eigenaar zijn van de grond.
Hoewel stadslandbouw in de meeste steden in Zimbabwe verboden is, is het een trend die niet meer tegen te houden is
Illegaal. Maar niet meer te stoppen
In Zimbabwe is het momenteel nog bij wet verboden om te boeren op braakliggende grond als die eigendom is van de overheid. "Hoewel stadslandbouw in de meeste steden in Zimbabwe verboden is, is het een trend die niet meer tegen te houden is", zegt landbouwambtenaar Norman Hwengwere. "Armoede spaart niemand, ook de stedelingen niet die steeds vaker te maken krijgen met een tekort aan banen." Anderzijds komen ook steeds meer mensen van het Zimbabwaanse platteland afgezakt naar de steden, wat extra druk zet op de voedselvoorraden.
"Er is in heel Afrika een toename van de plattelandsvlucht richting de steden", zegt ontwikkelingsexpert Mulubwa Nakalonga. "Mensen zoeken betere banen, die ze zelden vinden. Om in tussentijd te overleven richten ze zich op hun vaste waarden: de landbouwkennis die ze meenemen uit hun vroegere woonplaatsen."
Ook als je geen akker hebt, kun je groente en fruit telen. Bijvoorbeeld via 'sack gardening'. Foto: Flickr/ Engineering for Chance
Met het oog op de toekomst
Ook in Dar es Salaam, het economische centrum van Tanzania rijzen de stadstuinen als paddenstoelen uit de grond. Ondanks de tegenstand van veel overheden, zijn er ook Afrikaanse steden die de trend van de stadslandbouw toejuichen. In Kaapstad in Zuid-Afrika wordt bijvoorbeeld al sinds 2007 gewerkt aan een beleid rond stadslandbouw. Daarbij wordt het belang ervan in de strijd tegen de armoede en voor het creëren van werk erkend.
Tegen 2020 verwacht de FAO dat er in Afrika zo'n 35 miljoen stadslandbouwers actief zijn. De VN-voedselorganisatie ontwikkelt stadslandbouwprogramma's zoals
het Urban Horticulture Programme in de Democratische Republiek Congo (DRC), een programma dat inspeelt op de plattelandsvlucht die sinds het aanhoudende geweld in DRC gaande is. Met behulp van dit programma produceren stadslandbouwers momenteel 330.000 ton groenten per jaar. Ze creëren werk voor 16.000 stedelingen.
In de Keniaanse hoofdstad Nairobi werken verschillende groepen aan de popularisering van "verticale landbouw in een zak", een concept waarbij stedelingen groenten kweken in een grote zak gevuld met aarde.
Onderschrift bovenfoto: Senegalese vrouwen zagen planken voor hun plantenbakken. Dit in het kader van een city farming-project van de VN-Food & Agriculture Organization.
