Er is vorige week plotseling beweging gekomen in de Europese besluitvorming over genetisch gemanipuleerde organismen (GMO’s), na vijftien jaar stilstand. Het Europees Parlement nam dinsdag in Straatsburg een wet aan die lidstaten de autonomie verschaft om genetisch gemanipuleerde gewassen op eigen grondgebied te verbieden. Critici noemen de maatregel een ‘Trojaans paard’, dat tot doel heeft de oppositie tegen GMO’s op te breken.
Genetisch gemanipuleerde gewassen worden op grote schaal verbouwd in Azië en Amerika, maar Europa kent een geschiedenis van uiterste terughoudendheid. Momenteel is slechts één GMO – de transgene maïssoort MON810 van Monsanto – toegestaan voor cultivatie in de EU. Deze maïs wordt verbouwd in Spanje, Portugal, Tsjechië, Roemenië en Slowakije.
GMO’s weren
Door de wet krijgen de traditionele tegenstanders van GMO’s in Europa – waaronder Duitsland en Frankrijk – een sterkere positie. In het verleden voerden sommige EU-landen al nationale verboden in, maar deze werden (soms met succes) aangevochten door biotechnologiebedrijven. Centraal in de nieuwe wet staat daarom een bepaling waarmee lidstaten gronden krijgen op basis waarvan ze GMO’s die al op Europees niveau zijn goedgekeurd kunnen weren. Te denken valt aan effecten voor het milieu, of sociaal-economische redenen.
Het Duitse ministerie van milieu liet woensdag weten gebruik te gaan maken van deze nieuwe ‘opt-out’-regeling.
Het is een trucje om de brede oppositie tegen GMO’s te breken
Trojaans paard
Maar wat in eerste instantie een opsteker mag lijken voor het Europese anti-GMO kamp, is volgens critici slechts een pyrrusoverwinning. ”Het voorstel is als trucje ingediend om de brede oppositie tegen GMO’s te breken”, zegt de Belgische Europarlementariër Bart Staes (De Groenen) die namens het Europees Parlement over de wet heeft onderhandeld met de Europese Commissie en de Europese Raad van Milieuministers. ”Het is een Trojaans paard dat wordt binnengehaald.”
Volgens Staes, wiens fractie tegen de wet stemde, zal de maatregel ertoe leiden dat er snel meer GMO’s in Europa worden goedgekeurd. ”Er zal gezegd worden tegen lidstaten: ‘Jullie zijn wel tegen, maar hou de vooruitgang van andere landen niet tegen. In ruil daarvoor kunnen jullie over het eigen grondgebied zelf beslissen’.”
De lezing van Staes vindt bevestiging in een email die hij in bezit kreeg, en waarover deze week ook de Britse krant The Guardian berichtte. ”We verwachten dat GM-maïs 1507 [een GMO die wacht op EU-autorisatie, VH] in de nabije toekomst wordt goedgekeurd”, schrijft het hoofd ‘GMO and Regulation’ van het Britse ministerie van landbouw in een mail gericht aan de Britse Boerenbond naar aanleiding van de nieuwe EU-wet. ”Ook zullen nieuwe GMO-aanvragen in de toekomst veel sneller worden goedgekeurd dan nu het geval is.”
Veel schade
Snellere goedkeuring; het is iets waar de Europese biotechnologiesector al lang een lobby voor voert in Brussel. Ondanks dat zegt de sector niet blij te zijn met de ontwikkelingen. In tegendeel.
”Wij noemen dit een non-cultivatieakkoord”, zegt Beat Späth van EuropaBio, de Brusselse belangenorganisatie van biotechnologiebedrijven, met leden als Monsanto, Syngenta en DuPont. ”De berichtgeving in de media dat dit akkoord zou leiden tot meer mogelijkheden voor cultivatie kloppen niet. Lidstaten zullen alleen in staat zijn in de toekomst gewassen te weren. Producten zullen nog steeds op EU-niveau moeten worden goedgekeurd.”
Wij zijn cultivatie in Europa gaan beschouwen als een verloren strijd
Volgens EuropaBio heeft de stilstand van de afgelopen vijftien jaar de industrie veel schade berokkend. Inmiddels zou de meerderheid van aanvragen voor goedkeuring van GMO-gewassen door bedrijven zijn ingetrokken. ”Wij zijn cultivatie in Europa gaan beschouwen als een verloren strijd”, zegt Späth. ”In landen waar GMO’s groeien, bijvoorbeeld in Noord- en Zuid-Amerika, volgt na een wetenschappelijke inschatting goedkeuring. Als het product veilig is, is goedkeuring slechts een formaliteit. In Europa bestaat er helaas een meerderheid van landen die consequent – ondanks alle wetenschappelijke feiten – tegenstemt.”
Bart Staes kent de argumentatie van de industrie op dit punt, maar is het er fundamenteel mee oneens. ”Nog los van de discussie over de juistheid van de oordelen van EFSA [de Europese voedselveiligheidsautoriteit die kijkt naar de veiligheid van GMO’s, red.], maar als wetenschap ons enige uitgangspunt is dan kunnen we net zo goed niet meer aan politiek doen. Ik vind dat politici ook andere redenen kunnen hebben om een gewas af te keuren: als het bijvoorbeeld de biodiversiteit in gevaar brengt, of als het resistentie tegen bepaalde pesticiden in de hand werkt. Het uitgangspunt van EuropaBio neemt dit niet mee. Het is a-politiek.”
Nederland in de gaten houden
De komende tijd moet uitwijzen of er werkelijk meer GMO’s hun weg naar de Europese velden gaan vinden. Nederland is daarbij een land om in de gaten te houden.
Ik hou eerlijk gezegd mijn hart vast
”Ik hou eerlijk gezegd mijn hart vast”, zegt Herman van Bekkem, campagneleider gentech van Greenpeace Nederland. ”Nederland is voorstander van genetische manipulatie, en stemt in Europa – een enkele uitzondering daargelaten – consequent vóór toelating van gentech gewassen. Iets dat momenteel in de Europese pijplijn zit is Roundup Ready suikerbiet van Monsanto. Dat zou interessant kunnen zijn voor Nederland omdat er een grote markt bestaat voor suikerbieten.”
Van Bekkem hoopt dat de huidige ontwikkelingen door de Nederlandse regering worden aangegrepen om andere beleidskeuzes te maken. ”Door het gebruik van Roundup in de conventionele landbouw is het oppervlaktewater in Nederland al sterk vervuild geraakt. Het is een groot probleem. De nieuwe wetgeving biedt lidstaten de mogelijkheid om GMO’s te weren precies vanwege dergelijke milieuoverwegingen. Daar zou Nederland op in moeten zetten.”
Het debat over GMO’s is voorlopig nog niet voorbij. De Commissie heeft aangekondigd de EU-toelatingsprocedure voor GMO’s te willen herzien, en komt op korte termijn met een voorstel.
