Het Europees Parlement heeft een wet die de handel in conflictmineralen moet tegengaan aangescherpt. Maar zet het voorstel nu wel zoden aan de dijk? ''We zijn een klein stukje opgeschoten.''
Europarlementariërs van de Commissie internationale handel (INTA) hebben gister ingestemd met een amendement dat Europese smelterijen en raffinaderijen zal verplichten inzage te geven in de eerlijke herkomst van hun grondstoffen. Het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie ging uit van volledige vrijwilligheid en stelde geen enkele harde eis. In mei zal het parlement plenair stemmen over de gehele wet inclusief het nu toegevoegde amendement.
De handelscommissie verwierp gister echter ook twee andere amendementen. Zo stemde een meerderheid tegen het verplichten van de zogeheten due diligence (het monitoren van de eerlijke herkomst van de gebruikte grondstoffen) bij 'stroomafwaartse' partijen: Europese makers en importeurs van producten als laptops, mobieltjes en auto-onderdelen die mogelijk conflictmineralen bevatten. Ook sneuvelde een voorstel om de wet te verbreden tot een grotere groep mineralen dan de vier die de Commissie nu voorstelt: tin, tantalum, wolfraam en gouderts. Christen-democraten (EVP), liberalen (ALDE) en conservatieven (ECH) stemden tegen beide amendementen.
Conflictmineralen worden gewonnen in politiek onstabiele land als Congo, Centraal Afrikaanse Republiek en Afghanistan. De handel financiert gewapende groepen en draagt bij aan mensenrechtenschendingen. Volgens de Verenigde Naties speelde de afgelopen zestig jaar bij minstens veertig procent van alle burgeroorlogen de winning van grondstoffen een rol.
(Foto: soldaten bij een goudmijn in Congo (Flickr / Enough Project)
'Efficiënt en werkbaar'
Europarlementariër Iuliu Winkler (christen-democraten) sprak gister in een persverklaring namens zijn fractie tevredenheid uit over het verloop van de stemming. Hij benadrukte het belang van het feit dat het vrijwillige karakter van de wet overeind was gebleven. ''Het verbeteren van het gedrag van stakeholders [bedrijven] is alleen mogelijk middels een vrijwillig systeem dat leunt op eigen verantwoordelijkheid'', aldus Winkler. Volgens Winkler is de wet zoals die nu voorligt 'efficiënt en werkbaar' terwijl het gelijktijdig de link tussen mineraalwinning en gewapend conflict 'kan breken'.
Judith Sargentini, Europarlementariër voor GroenLinks, is kritischer, al noemt ze de stemming in de INTA-commissie een 'stapje in de goede richting'. ''We zijn een klein stukje opgeschoten. Het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie bevatte alleen vrijwillige zelfcertificering. Daar is nu bindende wetgeving van gemaakt met betrekking tot de import van ruwe grondstoffen.''
De christen-democraten en de liberalen zijn verdeeld op het dossier
Sargentini betreurt het dat de andere amendementen het niet haalde, maar blijft hoop koesteren dat met de plenaire stemming in mei er een meerderheid zal zijn voor een dergelijke robuuste wet. Ze noemt het feit dat de fracties van de christen-democraten en de liberalen verdeeld zijn op het dossier, een verdeeldheid die zichtbaar werd toen de Commissie ontwikkelingssamenwerking (DEVE) vorig jaar met grote meerderheid (23 tegen 2) vóór een advies dat Sargentini had opgesteld stemde. Het advies bevatte bindende regels voor alle producenten in de keten.
''Ik heb Europarlementariërs gesproken die het niet eens zijn met de wijze waarop hun fractiegenoten nu in de Commissie internationale handel hebben gestemd'', zegt ze. ''Die zullen we natuurlijk de komende tijd gaan benaderen.''
Lobby
Naast Europarlementariërs zullen ook actiegroepen hun lobby opvoeren. Een paar uur na de INTA-stemming publiceerde een coalitie van elf NGO's een gezamenlijke verklaring waarin ze de 'verspilde kans' van het parlement laakte.
Emily Norton is campagnevoerster bij Global Witness, één van de groepen achter de verklaring. Zij noemt de ontwikkelingen 'teleurstellend' en stelt dat de EU-wet in huidige vorm weinig zal uithalen.
Nu zal het voorstel vrijwel geen effect hebben
''Doordat de verplichting alleen geldt voor raffinaderijen en smelterijen in Europa gaat het om slechts twintig bedrijven. Als producenten van goederen als laptops en mobiele telefoons, en de bedrijven die dergelijke spullen naar de EU importeren, ook onder de wet zouden vallen veroorzaakt dat een domino effect in de gehele keten. Het zou ervoor zorgen dat ook Chinese en Indonesische smelterijen hun werkwijze aanpassen. Nu zal het voorstel vrijwel geen effect hebben.''
Norton gelooft namelijk niet dat bedrijven vrijwillig hun leven gaan beteren. ''Het is gebaseerd op ervaring'', zegt ze. ''Al sinds 2010 zijn er de OESO-standaarden voor due diligence die bedrijven kunnen implementeren. Dit gebeurt echter, op een paar koplopers in het bedrijfsleven na, niet.''
Naast actiegroepen zal ook het bedrijfsleven zich de komende weken roeren. Belangengroeperingen als DigitalEurope (Europese IT en elektronica industrie) en AmCham EU (Amerikaans bedrijfsleven in Europa) steunen het voorstel van de Europese Commissie.
Het Europees Parlement stemt in de week van 18 mei over de wet Conflictmineralen.
Amerikaanse wetgeving
In een gepubliceerde position paper wordt duidelijk dat de industrie het voorstel van de Commissie in grote lijnen verkiest boven Amerikaanse wetgeving. In de Verenigde Staten werd in 2010 door het Amerikaans Congres sectie 1502 van de zogeheten Dodd-Frank Act aangenomen, een wet die strenger is dan de regelgeving waar Europa nu aan werkt. Zo zijn in Amerika alle bedrijven – ook stroomafwaarts – verplicht informatie te publiceren over de achtergrond van gebruikte mineralen.
Judith Sargentini: ''De Amerikaanse wet is een voorbeeld. Het verplicht rapportage over de hele keten. Jammer is dat de wet alleen van kracht is op mineralen uit wat heet het Grote Merengebied in Afrika. Het EU-voorstel is op dat vlak breder en gaat over conflictgebieden in de hele wereld.''
Lobbyisten zien graag zwakke Europese wetgeving
Volgens Sargentini is goed mogelijk dat AmCham inzet op vrijblijvende Europese wetgeving omdat het ook de Amerikaanse regels op termijn kan versoepelen. Ze noemt TTIP, het vrijhandelsverdrag waar de EU en de VS momenteel over onderhandelen. ''Ze gaan er waarschijnlijk van uit dat in de TTIP-onderhandelingen de laagste standaard zal worden gekozen. Op die manier kan het zijn dat de Amerikaanse wetgeving wordt ondermijnd wanneer de EU zwakke regels opstelt.''
Het is een suggestie die haar fractiegenoot Reinhard Bütikofer ook maakte tijdens een sessie van de Commissie buitenlandse zaken op 24 februari jongstleden. ''Ik ben benaderd door lobbyisten die mij hebben verteld dat ze graag zwakke Europese wetgeving zien, veel zwakker dan Dodd-Frank. Dit zodat uiteindelijk Dodd-Frank ondermijnd kan worden in de trans-Atlantische onderhandelingen.''
Het Europees Parlement stemt in de week van 18 mei over de wet conflictmineralen. In de tussentijd werkt het parlement aan mogelijke aanpassingen op de wet.
