Het regent onderzoeken, prognoses en doemscenario’s over het klimaat. Welke cijfers zijn nu echt belangrijk? OneWorld schept orde in zes vragen. Een ding staat vast: de klimaattop in Lima die de afgelopen twee weken plaatsvond, moest wel slagen.
Hoeveel warmer is de aarde op dit moment?
De aarde is nu gemiddeld 0,9 graden warmer dan in 1880, concludeert het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), de verzameling wetenschappers die onder de vlag van Verenigde Naties rapporteert.
Discussie?
Dat de aarde de laatste decennia warmer is geworden, is een onomstreden feit. Zo goed als alle klimaatwetenschappers wijden dit aan een stijging van de concentratie broeikasgassen die veroorzaakt is door menselijke activiteiten, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen, ontbossing en veeteelt. Een handjevol wetenschappers is van mening dat de natuur een belangrijkere oorzaak is. In de media krijgen zij relatief veel aandacht, waardoor het lijkt alsof er discussie is over de oorzaak van klimaatverandering. In feite is deze discussie al beslecht: mensen maken de aarde warmer.
Hoeveel warmer mag de aarde worden?
De meeste wetenschappers concluderen dat de aarde – om voor de mens leefbaar te blijven – in 2100 niet warmer mag zijn dan 2 graden Celsius boven de wereldtemperatuur van vóór de industriële revolutie.
Politieke leiders vinden dat ook. Vier jaar geleden, tijdens de VN-klimaattop in Cancun, spraken 194 landen af dat de aarde aan het eind van deze eeuw dat de wereldtemperatuur niet meer mag stijgen dan 2 graden. Deze afspraak is nog altijd leidend in de onderhandelingen over een mondiaal klimaatakkoord.
Wat gebeurt er als de temperatuur op aarde stijgt met meer dan twee graden Celsius?
Er zullen zich meer extremen voordoen: meer droogte, meer hitte, meer extreme neerslag, stelt het IPCC. Natuurrampen die normaal gesproken eens in de honderd jaar voorkomen, worden “het nieuwe normaal”. Oogsten verminderen, water wordt schaarser en de zeespiegel stijgt – des te pregnanter met een uitdijende wereldbevolking die steeds vaker woont in aan zee gelegen delta’s. De kansen op oorlog, massale migratie en snelle verspreiding van ziekten nemen drastisch toe.
Dit klinkt allemaal vrij abstract. Een recent verschenen rapport, uitgevoerd in opdracht van de Wereldbank, rekende uit wat een temperatuurstijging van 0,8 graden, 2 graden en 4 graden Celsius concreet betekent.
Om maar enkele – relatief milde – voorbeelden te noemen bij een temperatuurstijging van 2 graden Celsius in 2050:
- In Brazilië – in toenemende mate de soja- en graanschuur van de wereld – kunnen soja-oogsten afnemen met 70 procent en tarweoogsten tot 50 procent;
- In Jordanië, Egypte en Libië – landen die nu al kampen met voedseltekorten en een groeiende bevolking – kunnen oogsten met 30 procent afnemen;
- In het nabijgelegen Macedonië kunnen mais-, tarwe-, groente- en druivenoogsten slinken met 50 procent.
Ineens worden de woorden van Jim Yong Kim, de baas van de Wereldbank, begrijpelijk als hij zegt dat bij een temperatuurstijging van 2 graden ‘het veel moeilijker wordt om de ongelijkheid en de honger in de wereld te bestrijden’ en bij ‘een opwarming van 4 graden zelfs onmogelijk”. In dat laatste geval ontstaat “een erg gevaarlijke wereld.’
Hoeveel warmer gaat de aarde worden?
Dat hangt er van af hoeveel broeikasgassen we nog gaan uitstoten. Volgens het IPCC is het mogelijk om met een ambitieus pakket maatregelen de uitstoot dusdanig te verminderen dat in 2100 de temperatuur gemiddeld met 1,6 graden Celsius zal stijgen – onder de 2-gradengrens dus. Veel activisten en ngo’s concluderen dan ook dat het grootste leed te voorkomen is ‘als we NU ingrijpen.’
Wellicht, maar anders bezien lijkt die 2-gradengrens praktisch onhaalbaar. De milieuorganisatie van de Verenigde Naties UNEP publiceert jaarlijks een Emission Gap Report. In de editie van 2014 werd de kloof tussen wat nodig is en de realiteit pijnlijk zichtbaar. De aarde heeft een CO2-budget van 3.670 gigaton; dit is de hoeveelheid die de mensheid mag uitstoten om onder de 2 gradengrens te blijven. Maar sinds de industriële revolutie is hiervan al 2.600 gigaton opgebruikt, en nu hebben we nog maar 1.000 gigaton te verbrassen.
Dit budget gaat er in rap tempo doorheen: in 2012 stootte de wereld 54 gigaton uit, wat betekent dat bij business as usual (‘bau’, in jargon) we in twintig jaar tijd geen grammetje meer mogen uitstoten om de aarde leefbaar te houden. In werkelijkheid komt dat moment veel eerder, want de wereld stoot elk jaar meer CO2 uit.
Met andere woorden: er zijn drastische maatregelen nodig om onder de 2-gradengrens te blijven.
Gaat de wereld het klimaatprobleem oplossen?
De wonderen zijn de wereld nog uit. Maar een ding staat vast: een klimaatakkoord zonder de grote vervuilers heeft weinig zin. Het Kyoto-akkoord uit 1997 liep twee jaar geleden af en de doelstellingen zijn keurig gehaald. Maar omdat onder andere de Verenigde Staten niet meededen en opkomende landen als China, Brazilië en India in het Kyoto-akkoord geen verplichtingen opgelegd kregen, steeg de mondiale uitstoot van broeikasgassen jaarlijks met maar liefst 45 procent.
Het goede nieuws is dat de Verenigde Staten en China – samen goed voor 42 procent van alle broeikasgassen – onlangs een historisch akkoord sloten over het verminderen van hun uitstoot. China, ’s werelds grootste vervuiler, legt zich daarin voor het eerst vast op het reduceren van zijn CO2-uitstoot: na 2030 zal deze niet meer groeien. In datzelfde jaar zal minstens 20 procent van de door China gebruikte energie uit hernieuwbare bronnen komen. De Verenigde Staten beloven hun uitstoot voor 2025 te laten dalen met 26 tot 28 procent.
Het slechte nieuws is dat deze toezeggingen onvoldoende zijn om onder de 2-gradengrens te blijven. Daarnaast is ’s werelds derde vervuiler – India – niet van plan om substantieel minder fossiele brandstoffen te verbruiken. De Indiase minister van Energie Piyush Goyal stelde onlangs klip en klaar: ‘Wij kunnen onze economische ontwikkeling niet offeren op het altaar van klimaatverandering.’
Dus: de aarde is gedoemd?
De afgelopen twee weken onderhandelden circa 4.000 diplomaten in de Peruaanse hoofdstad Lima over een nieuw klimaatakkoord dat eind 2015 in Parijs getekend moet worden. Op de valreep is er een raamwerk voor het te sluiten akkoord in Parijs gekomen.
[[{“fid”:”32650″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_volle_breedte media-element file-file-styles-artikel-volle-breedte”,”id”:”styles-6-0″}}]]Een plaatje zegt meer dan duizend woorden. Hier vind je een mooie infographic van de Wereldbank waarin de gevolgen van een te warme aarde inzichtelijk worden gemaakt.
