Een jaar geleden was het hot news: de eerste eerlijke telefoon was in aantocht. Maar hoe is het nu eigenlijk met FairPhone? Die eerlijke telefoon – komt die nog? OneWorld belde naar de Samsung van initiatiefnemer Peter van der Mark. ‘’Elke dag vragen mensen ‘’Is er al een FairPhone, en waar kan ik die kopen?’’.
Anderhalf jaar geleden sloeg het in als de bliksem in een netwerkkabel. Iedereen was even van zijn a propos. Disconnected. Gesprekken gingen ineens over eerlijke en oneerlijke telefoons. Reden was de FairPhone. Een initiatief om ‘s werelds eerste eerlijke mobiel op de markt te krijgen. Want wat wij niet beseften, met onze glimmende smartphones, was dat de materialen in mobieltjes op oneerlijke wijze worden gewonnen. De meeste grondstoffen in ons mobieltje zoals de mineralen koper, nikkel, en goud komen uit mijnen in Congo. Mijnwerkers wagen soms hun leven in onveilige mijnen, in de hoop een grote slag te slaan. Maar van de prijs die ze voor de grondstoffen krijgen kunnen ze amper leven. Milities van rebellen en het leger bevechten elkaar, want wie wil nou niet die kostbare mineralen hebben. Om nog maar te zwijgen over kinderarbeid. Alleen al in de provincie Katanga werken naar schatting vijftigduizend kinderen in de mijnen.
Goed dus dat er eindelijk een eerlijke telefoon komt, maar waar blijft-ie? Dat vragen we aan Peter van der Mark. Samen met Action Aid en Waag Society een van de initiatiefnemers van FairPhone en eigenaar van communicatiebureau Schrijf-Schrijf.
Even een update. FairPhone.. Waarom een eerlijke telefoon?
‘FairPhone is begonnen toen de organisatie Action Aid Schrijf-Schrijf benaderde voor een handtekeningencampagne rondom oneerlijke grondstoffen in elektronica. Ze wilden mensen bewust maken van het onrecht achter de mobiel. We stuurden die opdracht terug, omdat we erachter kwamen dat er geen eerlijke elektronica te koop is. Je kunt moeilijk mensen boos maken over iets en vervolgens geen alternatief bieden. Maar het onderwerp raakte mij en liet me niet meer los. Samen met een goede vriend, Bas van Abel, creatief directeur van Waag Society, besloot ik in actie komen.’
‘Wat als er een eerlijke mobiel zou komen? Eén waar geen mensen voor uitgebuit worden, en die volledig eerlijk en duurzaam is geproduceerd? Het probleem doet zich voor bij alle elektronica, maar we kozen voor de mobiel, omdat die toch een beetje een eerste levensbehoefte geworden. We bedachten de telefoonmaatschappij ’FairPhone’, om te laten zien dat er wel degelijk een alternatief mogelijk is. In eerste instantie ging het vooral om bewustwording. Maar toen we een jaar bezig merkten we dat het heel veel losmaakte bij mensen. Toen dachten we: ‘‘we kunnen nu wel stoppen, maar we gaan ervoor zorgen dat die telefoon er echt komt.’’’mobieltjes
Maar waar is dan nu de FairPhone?
‘De FairPhone bestaat nog niet, niet eens voor een klein percentage. Het is een project in ontwikkeling, en we maken steeds stapjes.De productieketen van een mobiel is gewoon heel ingewikkeld. Er zitten alleen al dertig verschillende grondstoffen in . Voordat jij en ik ons nieuwste model mobieltje in handen hebben gaat het de hele wereld over. Van de grondstofverwerking in Afrika tot de assemblage in Azië. Wanneer je aan elektronica-bedrijven vraagt waarom ze niet kunnen garanderen dat hun producten eerlijk zijn, zeggen ze ook dat de productieketen veel te ondoorzichtig is: ”We kunnen nauwelijks drie stappen terug kijken in de keten.”’
Lijkt me wel frustrerend.
‘We hebben niet de illusie dat er inééns een 100 procent eerlijke telefoon op de markt is. Dat gaat stap voor stap, grondstof voor grondstof. We hebben nu goede contacten in Congo, maar hoe zit het bijvoorbeeld met de arbeidsomstandigheden van Chinese werknemers die elektronica in elkaar sleutelen voor grote bedrijven? Daarnaast raken grondstoffen in snel tempo uitgeput. Kunnen we mobieltjes maken van gerecycled materiaal? Of telefoons die uit makkelijk vervangbare losse onderdelen bestaan: waarom een heel apparaat weggooien als één onderdeel stuk is? Vragen waar we nog antwoord op proberen te vinden.’
Een ambitieus project dus. Maar waar lopen jullie nou precies tegenaan?
‘We geloven heilig in de FairPhone, maar het probleem is vooral tijd en geld. Tijd: we doen dit naast ons dagelijks werk, en komen vaak tijd te kort. Een project dat zo populair is en zoveel mensen raakt, daar zou je eigenlijk met meerdere mensen dagelijks aan moeten werken. Een belangrijke stap is wel gezet doordat we er onlangs een stichting van hebben gemaakt: de FairPhone Foundation B.V. Geld: het produceren van een mobiel kost heel veel geld. Je moet ook eerst zeker weten dat mensen zo’n telefoon willen, dat er markt voor is. Dan willen bedrijven je wel ondersteunen, en heb je de financiële middelen om de mobiel daadwerkelijk te maken. Veel bedrijven zijn bezig met het toverwoord ‘duurzaamheid’, en niet alleen uit winstoogmerk. We geloven dat er bedrijven zijn die willen investeren in het project, omdat ze geloven in ons product. We pakken het zakelijk aan, want we geloven dat je de markt kunt veranderen door er onderdeel van te worden. Dat geldt voor fair trade producten als chocolade en koffie, maar ook voor eerlijke telefoons . Maar we zoeken ook sponsors. Vooral voor ondersteuning bij de projecten in Congo, iets wat niet direct interessant is voor de doorsnee investeerder.
Maar het is geen doodlopende zaak?
‘Nee, integendeel! Eigenlijk komt de FairPhone dichterbij dan ooit! We zijn al in onderhandeling met providers als Vodafone, T-Mobile, Rabo-mobiel en KPN. Zij hebben absoluut interesse en willen ons graag steunen. Zo krijgen wij van Rabo-mobiel de oude mobieltjes die klanten inleveren en kun je zelf via de site een telefoon inleveren. Er zitten veel waardevolle stoffen in een oude mobiel, 90 procent van de mobieltjes kan hergebruikt worden. Met het bedrijf Ecowave B.V., een technisch bedrijf dat gespecialiseerd is in het repareren van mobieltjes, willen wij het toestel een tweede leven te geven of recyclen tot iets anders. Je krijgt een vergoeding voor je oude toestel, die je eventueel terug kunt doneren aan FairPhone. We sparen namelijk voor een spectrometer voor mijnwerkers in Congo. Met dit apparaat kun je nauwkeurig bepalen hoeveel er van een bepaalde grondstof in een uitgehouwen stuk steen zit. Mijnwerkers kunnen zo zien hoeveel hun stenen waard zijn en er een eerlijke prijs voor vragen.’
Kunnen wij nog wat doen?
‘Er komen leuke acties aan. We willen bijvoorbeeld een challenge-wedstrijd organiseren waarin we mensen uitdagen mee te denken over het ontwerp van de FairPhone. Ook willen we pakketten aanbieden waarmee je zelf een telefoon uit elkaar kunt halen, zodat je makkelijker kunt laten zien aan anderen wat het verhaal is achter de mobiel. En je kunt ons deze zomer vinden op Lowlands. Festivalbezoekers kunnen hun persoonlijke FairPhone telefoonhoesje 3d printen van omgesmolten bierglazen. Biologisch afbreekbaar natuurlijk.
Wat is je droom voor FairPhone?
‘Dat er straks heel veel mensen in Congo zijn die profiteren van een eerlijke prijs voor de grondstoffen die zij uit de mijnen halen, en zo een aanzienlijk beter leven krijgen. We zullen waarschijnlijk niet wachten totdat elk minuscuul onderdeel eerlijk is, voor we de telefoon lanceren. Maar uiteindelijk is mijn droom natuurlijk dat we de mobiel 100 procent eerlijk kunnen maken. Het kan drie jaar duren of tien jaar. Die FairPhone komt er. Daar gaan we voor.’
Foto: Peter van der Mark voor een bord van FairPhone. (Facebook pagina FairPhone)
