“Toen ik vertelde dat ik was verkracht en mij wilde laten testen keek de verpleger mij vreemd aan. ‘Je bent toch een sekswerker? Hoe kan je dan worden verkracht? Je kiest hier toch zelf voor?’ Op zo’n moment voel je je totaal onbegrepen: ‘Ja, het is inderdaad mijn eigen keuze dat ik met seks mijn geld verdien. Ik moet ook de rekeningen betalen en zorgen dat mijn kinderen naar school kunnen. Maar dat betekent niet dat ik ervoor kies dat een man mij neemt, zonder te betalen, zonder condoom, terwijl hij een pistool tegen mijn hoofd houdt!”
Sasa op bed met een knuffel die ze aan haar dochter heeft gegeven. Foto: Oupa Nkosi voor het Aids Fonds
Verbod op sekswerk leidt tot geweld
In de ogen van Sasa zie ik verdriet en verontwaardiging. Ze praat zacht, maar resoluut. Als ik aan Sasa vraag of ze na de verkrachting naar de politie is gegaan, kijkt ze mij spottend aan: “De politie pakken sekswerkers op en stoppen ons in de gevangenis.”
In Nederland is sekswerk legaal, maar in de meeste landen, zoals Zuid-Afrika, is sekswerk verboden. Desondanks zijn er tussen de 130.000 tot 180.000 mensen in Zuid-Afrika werkzaam als sekswerker. Door het verbod op sekswerk hebben sekswerkers weinig wettelijke bescherming en zijn ze kwetsbaar voor geweld en discriminatie. De politie is er niet om sekswerkers te beschermen tegen gewelddadige klanten. Sterker nog, de politie is zelfs een belangrijke veroorzaker van misbruik en geweld. “Met name op vrijdag ben ik bang voor de politie”, legt Sasa uit. “Wanneer ze je op vrijdag pakken zit je tot maandag vast. Wie moet op zo’n moment voor de kinderen zorgen? De enige manier om hier onderuit te komen is door seksuele diensten aan de politie te verlenen en daarbij word je vaak financieel afgeperst.”
Het verhaal van Sasa is helaas geen uitzondering. Wereldwijd worden sekswerkers mishandeld, afgeperst en gediscrimineerd en vormen zij één van de meest gemarginaliseerde groepen in onze samenleving. Uit onderzoek blijkt dat 65% van de sekswerkers in Zuid-Afrika in de periode 2009-2011 te maken heeft gehad met geweld door politie. In Kaapstad zijn 12% van de sekswerkers verkracht door politie.
Geweld zorgt voor verspreiding van soa’s
Criminalisatie van sekswerk, leidt niet alleen tot misbruik en geweld, maar ook tot verspreiding van soa’s. “Het was niet de eerste keer dat ik werd gedwongen om geen condoom te gebruiken,” vertelt Sasa. “Je weet nooit of iemand het hiv-virus heeft. Als je naar een reguliere kliniek gaat om je te laten testen wordt je de eerste keer vaak goed geholpen. Maar als je vaker terug komt met een soaklacht, dan kijken ze je raar aan. Het is je eigen schuld zeggen ze dan.”
Discriminatie en stigma in de gezondheidszorg
Zuid-Afrika is zwaar getroffen door de aidsepidemie. Naar schatting leeft 44 tot 69 procent van de sekswerkers met hiv. Discriminatie en stigma in de gezondheidszorg, vormen belangrijke barrières voor sekswerkers om zich te laten testen of behandelen. Sasa gaat nu naar een kliniek die haar is aangeraden door de organisatie Sisonke, een organisatie voor en door sekswerkers die opkomt voor hun belangen. “Hier zijn de mensen wel vriendelijk en word ik goed geholpen.”
Paralegal van Women’s Legal Centre geeft uitleg aan een sekswerker over haar rechten. Foto: Oupa Nkosi voor het Aids Fonds
Sekswerkers hebben ook rechten
“Een vriendin nodigde mij uit om een keer mee te gaan naar Sisonke. De eerste keer dat ik daar kwam was ik verlegen. Maar iedereen was zo open en vriendelijk, dat ik mij al snel thuis voelde.” Bij Sisonke leerde Sasa dat ze wel degelijk rechten heeft en dat ook een sekswerker bijvoorbeeld niet mag worden verkracht of zomaar worden opgepakt door de politie.
Sisonke en Women’s Legal Centre worden gesteund door het ‘Hands Off’ programma van het Aids Fonds. Het programma werkt aan reductie van geweld onder sekswerkers in Zuid-Afrika, Botswana, Namibië, Mozambique en Zimbabwe.
Voor vragen of opmerkingen: sexworkprojects@aidsfonds.nl.
Het gevoel dat je er toe doet
Sasa kijkt trots: “Sinds ik in contact ben gekomen met Sisonke ben ik veranderd. Ik schaam mij niet meer dat ik sekswerker ben en voel mij veel sterker. Wanneer er misstanden zijn kan ik daar met hulp van Sisonke en Women’s Legal Centre een zaak van maken. Mensen kennen Sisonke en ik merk dat ik minder vaak wordt lastig gevallen door agenten en klanten.” Sasa wil andere sekswerkers ook het gevoel geven dat ze er toe doen en dat ze recht hebben op een leven zonder geweld. Daarom werkt ze nu als peer educator (dit zijn getrainde sekswerkers die voorlichting aan elkaar geven) bij Sisonke en leert ze ook andere vrouwen ook over hun rechten en gezondheid. “Ik vind het belangrijk dat er iets aan de onveilige werksituatie van sekswerkers verandert. Dat kan alleen als sekswerk wordt gedecriminaliseerd. Daarom deel ik mijn verhaal.”
