Prinses Mabel: ‘Kindhuwelijken kunnen we in één generatie uitbannen’

Kindbruiden in vluchtelingenkampen. Uithuwelijking onder meisjes in Zambia. Educatieve films over kindhuwelijken in Pakistan. Met Wereldmeisjesdag voor de deur kwam nog nooit eerder zo’n internationaal gezelschap bijeen als tijdens de expertmeeting ‘Lifting the veil’. Met minister Ploumen en prinses Mabel van Oranje spraken NGO’s, deskundigen, onderzoekers en een ‘chief’ over de geleerde lessen in hun land. Met één gezamenlijk doel: om kindhuwelijken te stoppen. 

Jaarlijks trouwen 15 miljoen meisjes nog voordat ze achttien zijn. Dat zijn er zo’n 39 duizend per dag. Uitgehuwelijkt door hun ouders, uit traditie, armoede of om te voorkomen dat ze (gedwongen) seksueel contact hebben voordat ze in het huwelijksbootje stappen. 

Maar deze huwelijken belemmeren kinderen in hun educatie en gezondheid. Zo sterven meisjes sneller wanneer ze een kind baren als hun lichaam nog niet is volgroeid. De kans op ondervoeding ligt altijd op de loer. Ze hebben geen zeggenschap over hun lijf of seksleven en worden vaak met geweld geconfronteerd. Hun armoede neemt toe, omdat ze niet verder kunnen leren of werken. En dat vergroot weer de uitval onder naar schoolgaande meisjes in ontwikkelingslanden. 

Prinses Viktória de Bourbon de Parme is beschermvrouwe van Save the Children. Tijdens haar openingswoord spreekt ze uit naam van de vier allianties [zie kader hieronder], die zich middels projecten hardmaken om kindhuwelijken te voorkomen. "Al pratende met een groep vrouwen in India realiseerde ik mij ineens dat als ik in hun wereld was geboren, ik met mijn leeftijd (31) al oma had kunnen zijn." De aanwezigen in de zaal roept ze daarom op om zich te verenigen, in kinderen te investeren en vindingrijk te zijn. "Omdat ieder kind het waard is om voor te vechten."

Tradities doorbreken 
De menigte gaat uiteen om vier verschillende ‘Walking Galleries’ (projecten) bij te wonen. Eén daarvan is een groep acteurs uit Malawi. Zij laten zien hoe zij traditionele opvattingen binnen hun dorpsgemeenschappen aan het wankelen brengt. Ze gaan de dorpen in, bekijken wat de knelpunten zijn en spelen daar op in met een interactief dramaspel. 

"Te jong om te trouwen?" zegt een vader honend tegen zijn vijftienjarige dochter. Ze begint te huilen. "Ik wil naar school," jammert ze. "Jong trouwen is onze traditie," antwoordt de vader. Dan verschijnt de moeder op het toneel. "We moeten onze dochter aanmoedigen naar school te gaan." De vader raakt in de war en vraagt raad aan het publiek. Na wat reacties is hij om: zijn strijd is gestaakt. 

Tijd voor de volgende Walking Gallery. Een film vertoont beelden van projecten in Bangladesh, Pakistan, Mali, India en Niger. Alle initiatiefnemers komen van ver om hun beste strategieën te delen. In Niger laten ze maatschappelijk werkers van dorp naar dorp gaan om de ouders te vragen waarom hun dochter niet op school is. En in Mali dienen sterke vrouwen als rolmodellen. Hun foto’s hangen in de zaal. Zoals die van Madina N’Diaye, een bekende muzikante die zich niet heeft laten tegenhouden door haar visuele beperking. 

Ook Ambreen Sharif is speciaal voor de bijeenkomst uit Pakistan gekomen. Als adviseur van Oxfam Novib werkt ze mee aan een filmproject om bewoners in afgelegen gebieden te informeren over de gevaren van kindhuwelijken. Officieel mag een meisje namelijk pas trouwen als ze zestien is. "Dat is wettelijk zo geregeld. Maar het probleem is dat alleen de hoofdstad hiervan afweet, de rest van het land wordt niet bereikt," aldus Sharif. 

Tienerzwangerschappen
Ondertussen komt in een nabijgelegen ruimte een discussie op gang. In het zeer christelijke Zambia deelde de regering condooms uit aan scholieren. Maar daar waren de dorpshoofden het niet mee eens. ‘Chief’ Kalasa Lukangaba van Mansa legt het uit. "In onze cultuur zijn condooms een taboe. Wij zien het als een mandaat voor jongeren om seksueel actief te zijn. Wij willen dat jongeren zich van seks onthouden."
 
Maar niet ieder kind wacht met seks voor het huwelijk. Kindhuwelijken worden in Zambia mede veroorzaakt door tienerzwangerschappen. De ‘chief’ strijdt tegen het uithuwelijken van jonge meisjes door hier onder meer met dorpshoofden over te praten. Zelf heeft hij twee dochters. "Mijn twee dochters moeten eerst hun school afmaken, dan mogen ze trouwen." Met een man van hun keuze? "Als ze dat willen ja, of ik kies een goede partij voor hen uit. Maar deze mogen ze ook weigeren."

Rond het middaguur is het tijd om met elkaar in gesprek te gaan en ervaringen uit te wisselen. Hoe kun je meiden empoweren? Hoe verbeter je de toegang tot onderwijs, werk en seksuele en reproductieve gezondheid? Hoe verander je wetgeving? En hoe doorbreek je sociale normen? 

Neha Jain werkt aan een project van Save the Children in India. In de ‘sociale normen-groep’ geeft ze een voorbeeld van een hardnekkig denkpatroon. "In India worden meisjes als koopwaar beschouwd. Ze moeten na hun huwelijk het ouderlijk huis verlaten, waardoor ze niet als familie worden gezien." Haar oplossing? "Geef jongeren een platform en leer ze wat gendergelijkheid is. Dan zullen ze vanzelf naar hun rechten vragen."

Complex proces
Het delen van kennis is voor alle aanwezigen van groot belang. De strijd tegen kindbruiden is immers nog maar net begonnen. "Het was een taboe," zegt prinses Mabel van Oranje, voorzitter en oprichter van Girls Not Brides. Sinds 2010 zet de prinses zich actief in om kindhuwelijken te stoppen. "Het onderwerp werd tot vijf jaar geleden nog genegeerd, maar daar is nu een einde aan gekomen."

Onlangs hebben de Verenigde Naties het thema kindhuwelijken als ontwikkelingsdoel voor 2030 opgenomen en daarmee staat het officieel op de internationale agenda. Maar is dat genoeg? Mabel van Oranje: "Het is een illusie te denken dat je alle moedersterfte de wereld uit kunt bannen, zolang er kindbruiden zijn die kinderen krijgen terwijl ze zelf nog kinderen zijn. Het voorkomen van kindhuwelijken is een zeer complex proces, maar oplossingen zijn er zeker. Ik geloof dat verandering in één generatie haalbaar is. Want welk meisje dat zelf niet voor haar achttiende is getrouwd, zal haar dochter als kind willen uithuwelijken?" 

Maar wat is dan de beste oplossing? En hoe kom je er als organisatie achter wat wel en niet werkt? Onder leiding van moderator Jan Paternotte, geven vijf experts een reactie tijdens een panelronde.

"Het blijkt dat mensen eerst hun gedrag moeten veranderen, voordat zij hun houding daarop kunnen aanpassen," zegt Anju Malhotra, genderadviseur bij UNICEF. Dat is opmerkelijk, want meestal is het andersom. "Bij kindbruiden gelden andere regels, want als een familie in armoede leeft, kunnen ze wel tegen kindhuwelijken zijn, maar dan verkopen ze hun dochter toch omdat hun situatie dat voorschrijft."

"Het is dus belangrijk om als NGO meer onderzoek te doen en daarin transparant te zijn," zegt Suzanne Petroni, senior-directeur van het International Center for Research on Women. "En te zorgen voor de juiste faciliteiten," voegt Malhotra toe. "Meisjes verdienen goede leraren, schone toiletten en bescherming tegen seksueel geweld." Op die manier is de strijd tegen kindbruiden ook op de lange termijn werkzaam, en dus duurzaam.

Kindbruiden in eigen land
"Iedereen heeft een rol te vervullen," zegt prinses Mabel later in een tafelgesprek met minister Ploumen. "Maar we moeten voorzichtig zijn in hoe we lokale NGO’s behandelen. Tenslotte weten zij wat er speelt en nodig is." Iets wat minister Ploumen beaamt. "We hebben resoluties nodig, maar pas als een religieuze leider in Mali zegt: ‘dit gaan we doen’, zijn de maatregelen veel effectiever."

De minister benadrukt dat het evenzo belangrijk is oog te houden voor de problematiek in eigen land, bijvoorbeeld de kindbruiden onder Syrische vluchtelingen. Prinses Mabel: "We weten dat in vluchtelingenkampen en na natuurrampen het aantal kindbruiden enorm stijgt vanwege de schrijnende situatie waarin deze mensen verkeren. Ook voor deze meisjes moeten we ons hart openen."