Wat een mooie timing; op donderdag 5 juni, VN Wereld Milieu dag, hield hoogleraar Joyeeta Gupta haar oratie; een toespraak over het delen van de aarde. Met de oratie gaat haar nieuw functie als hoogleraar bij de Universiteit van Amsterdam officieel van start. De hoofdlijn van haar betoog: voor een duurzame en rechtvaardige wereld is een nieuwe manier van bestuur noodzakelijk en een verandering van systemen.
Deze veranderingen zijn vereist omdat de ‘ecospace’ ofwel ‘de mondiale milieugebruiksruimte’ per inwoner kleiner wordt. We moeten de aarde met steeds meer mensen delen. Dat betekent een grotere druk op bestaande hulpbronnen zoals grondstoffen die schaarser worden. Maar er zijn ook hulpbronnen die we juist niet moeten gebruiken om tot duurzame ontwikkeling te komen; zoals fossiele brandstoffen. 80% van die voorraad moeten we vooral laten zitten waar het zit. Ook zijn er hulpbronnen die in omvang vast staan (er komt niet meer bij en er gaat niet meer af), maar die onder toenemende druk staan omdat de vraag ernaar stijgt. Een voorbeeld is land; het beschikbare land moeten we met meer mensen delen.
Dat we aarde met meer mensen moeten delen leidt tot belangrijke vraagstukken; Wie mag groeien en op welke manier? Zorgen de rijke landen dat arme landen mee kunnen komen in ontwikkeling? Of veranderen zij de regels van het spel? Wie moet voor duurzame ontwikkeling betalen en hoe? Moeten er groepen worden gecompenseerd, en zo ja hoe dan? Hoe delen we die krimpende ‘ecospace’?
http://www.tedxamsterdamwomen.nl/talks-2013/tedxamswomen-talk-prof-dr-joyeeta-gupta/
Bestuur als sleutel
Bestuur en beleid zijn cruciaal om tot duurzame ontwikkeling te komen, zo stelt Gupta. Er zijn verschillende vormen van bestuur die allemaal hun eigen kenmerken én beperkingen hebben. Bij neoliberaal beleid staat de marktwerking centraal. Hier gaat het om privatisering en contracten om toegang te krijgen tot de hulpbronnen. Bij ‘hegemonisch beleid’ staat de soevereiniteit van landen en afspraken tussen twee of meerdere landen om toegang tot bronnen te krijgen centraal. In een ‘polycentrische aanpak’ voeren verschillende landen op een eigen manier beleid uit en ‘verdelingsbeleid’ gaat uit van duurzame ontwikkeling en multilaterale samenwerking.
Gupta stelt dat het bestuur anders moet. In het huidige bestuur staan allerlei ‘concepten’ centraal, zoals het verbeteren van de coördinatie, het bevorderen van samenhangend beleid (coherentie), integratie van verschillende beleidsterreinen en ‘mainstreaming’ van milieubeleid. Die concepten voorkomen niet dat individuele landen vooral bezig met het veilig stellen van belangrijke hulpbronnen om tot ontwikkeling te komen en daarbij grijpen ze al te makkelijk terug op hun eigen soevereiniteit. Voor echte inclusieve ontwikkeling moeten we naar andere systemen. Het afschaffen van de belasting paradijzen is één van de belangrijke systeemveranderingen die nodig zijn. Ook is het belangrijk dat op alle schaalniveaus aan verandering gewerkt wordt; van lokaal tot mondiaal. Verder is wet- en regelgeving en de naleving hiervan van belang. Mondiale instituties kunnen hierbij een centrale rol vervullen. Alle landen moeten daarbij verantwoording afleggen voor hun milieu beleid.
Gupta is een zeer enthousiaste verteller maar ze schildert wel een somber beeld. Ze ziet gelukkig ook positieve ontwikkelingen. Zo ziet het er echt naar uit dat de Verenigde Naties in 2015 duurzame ontwikkelingsdoelen zullen vaststellen. En heeft president Obama eindelijk aangegeven dat de Verenigde Staten haar emmissie-uitstoot voor 2030 met 30% terug wil brengen.
Zie voor een interview met Joyeeta Gupta over het onderwerp van haar oratie: http://www.uva.nl/nieuws-agenda/agenda/alle-evenementen/content/oraties/2014/06/naar-een-duurzame-en-rechtvaardige-wereld.html
