Afrika laat zich vandaag horen. Op de asfaltweg die de verschillende hallen van de Top verbindt, hebben Afrikaanse fietsers zich verzameld. Ze hebben meer dan zevenduizend kilometer gefietst en honderdduizenden handtekeningen opgehaald. Climate justice, scanderen ze.
Binnen hebben de Afrikaanse milieuministers zich verzameld. "De Fransen hebben ons een schone tekst beloofd voor vanavond. Daar zullen we ons over buigen. Die tekst moet onze verlangens tegemoet komen op het gebied van financiering, kennisoverdracht en technologie om de klimaatverandering aan te kunnen pakken. Financiële afspraken moeten duidelijk en bindend zijn. Anders zijn we weer terug bij af." De Egyptische minister van Milieu Khaled Fahmy, voorzitter van het Afrikaanse beraad van milieuministers, zegt het dreigend op dinsdag tijdens de Klimaattop in Parijs. Afrika wil de erkenning van het Westen dat het schuld draagt aan klimaatverandering wereldwijd in klinkende munt uitbetaald zien. De al eerder beloofde honderd miljard 'klimaatfinanciering' vanaf 2020 is daarbij nog maar het begin. En daarmee is dat onderwerp een van de heetste hangijzers op weg naar een betekenisvol akkoord.
"Wij dragen maar 0,06% aan de totale CO2-uitstoot van de wereld bij. Maar we ervaren wel de gevolgen van klimaatverandering: driekwart van ons land is woestijn, en we hebben nu te kampen met periodes van enorme droogte, maar ook overstromingen", verzucht de milieuminister van Sahelland Niger, Adamou Chaiffou.
"We komen hier niet om te bedelen, maar we willen climate justice, rechtvaardigheid rond klimaatverandering", zo klinkt het telkens weer op deze dinsdag in Parijs, die behalve tot 'gender' dag ook tot Afrikadag is bestempeld. Augustine Njamnshi, coördinator van de Pan African Climate Justice Alliance, formuleert het zo: "Wij moeten het geluid vertolken van de vrouwen die het land bewerken en de nomaden die hun vee weiden. Zij zijn het die de dupe worden."
Wij moeten het geluid vertolken van de vrouwen die het land bewerken en de nomaden die hun vee weiden
Het continent is zwaar verdeeld, en een aantal landen wordt door conflicten geteisterd. Maar er zijn ook duidelijke gezamenlijke belangen. Gemeenschappelijk is de zorg dat het Parijse akkoord vooral zal draaien om mitigatie, het tegengaan van klimaatverandering, en veel minder om adaptatie, de aanpassing aan klimaatverandering. Voor de nauwelijks geïndustrialiseerde Afrikaanse economieën die maar 4 procent van de totale CO2-uitstoot voor hun rekening nemen, is adaptatie een veel belangrijker thema. Maar komt er ook genoeg geld voor op tafel? In het concept-akkoord worden er geen bedragen of percentages voor genoemd, fluisteren de insiders.
In de klimaatplannen die bijna alle Afrikaanse landen (op Libië na) hebben ingediend, zijn de meeste beloftes onder voorbehoud: als er maar aanvullende financiering voor komt. En het blijft scheef, zo wordt het door velen gevoeld, dat ook Afrika haar bijdrage moet leveren aan de aanpak van klimaatverandering. Natuurlijk moet iedereen zijn steentje bijdragen, maar het gaat om common but differentiated responsibilities: vooral het Westen moet over de brug komen.
Voor het eerst is er iets van een Afrikaans geluid, al klinkt het nog niet heel eensgezind."Afrika is klaar om haar rol te spelen", zegt Richard Szebira, secretaris-generaal van de Oost-Afrikaanse Gemeenschap EAC. "Maar we hebben nog wel een lange weg af te leggen. De EU, met haar 28 lidstaten, onderhandelt hier als één blok. Die kant moeten wij ook op."
Maar Afrika heeft een belangrijke troefkaart in handen. Veel van de conflicten op het continent hebben hun wortels in klimaatverandering: de strijd om schaarse vruchtbare grond. Anthony Nyong Okon van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank ADB: "Als Afrika er niet in slaagt met klimaatverandering om te gaan, dan zal de wereld daarvan in de vorm van migratiestromen de gevolgen ondervinden. Daarom alleen al mag het Westen Afrika niet in de kou laten staan."
