Veel mensen vinden mij een rare eend in de bijt. “Wat moet een criminoloog nou met duurzaamheid?” is een vraag die ik bijna wekelijks krijg. Mijn antwoord is simpel: mensen die willens en wetens hun machtspositie gebruiken om zoveel mogelijk geld te verdienen ten koste van andere mensen of het milieu zijn voor mij de grootste boeven. Ik noem het groene criminologie.
De banaan
Een mooi voorbeeld is de banaanindustrie. De enorme bananenbedrijven (lees: weinig mensen) verdienen veel geld aan het leed van boeren (lees: vele andere mensen) en het milieu. Het stomste is dat alle consumenten weten dat er mensen lijden bij het telen van de niet-fairtrade banaan. Anders zouden er geen fairtrade bananen bestaan! Dan zijn er in mijn ogen maar twee mogelijkheden waarom je bananen koopt die niet fairtrade zijn. Of je hebt echt het geld niet, óf je kijkt moedwillig weg.
Geef je nu consumenten de schuld?
Ja en nee. Ik vind het belachelijk dat een consument überhaupt de keuze heeft tussen een fairtrade banaan en een niet-fairtrade banaan. Hier ligt volgens mij de rol voor de overheid en het bedrijfsleven. Je kunt als overheid en bedrijfsleven denken dat je goed bezig bent omdat je de consument iets te kiezen geeft. Maar je kunt je ook afvragen waarom je toestaat dat de consument iets slechts kan kiezen. Dit geldt niet alleen voor bananen maar ook voor vlees, kleding, energie, elektronica en ga zo maar door. Keurmerken zijn onzin, de hele markt moet opnieuw worden uitgevonden. Duurzaamheid moet geen onderdeel zijn van het beleid van een bedrijf, het moet het beleid zijn.
Vervreemd en verwend
Terugkomend op het moedwillig wegkijken. Waarom doe je dat? Vergeef je jezelf? Compenseer je het door te denken dat je al genoeg goeds doet? Denk je dat het jouw tijd wel zal duren? Het is ook moeilijk. Al die milieufreaks vragen al zoveel van je. Het lijkt wel alsof er elke dag een nieuw probleem bijkomt. “Bevergeil in mijn ijs? Het lijkt wel alsof ze het verzinnen”. We zijn vervreemd en verwend geworden. Persoonlijk denk ik niet dat we daar snel vanaf gaan komen. Is dat erg? Nee, want natuurlijk hoef je als consument niet te weten dat er bevergeil in je ijs zit. Dat ze het er überhaupt instoppen is crimineel.
MJ had gelijk
Het gaat mij allemaal maar te langzaam. Het is al veel te lang duidelijk dat we onze productieprocessen drastisch moeten veranderen. Begrijp me niet verkeerd. Ik snap ook dat we bezig zijn met een transitie en dat daar fases in zitten. Alleen mogen we onszelf die tijd niet gunnen. Als verandering vanuit de overheid moet komen kunnen we lang wachten. Het bedrijfsleven wil wel, maar heeft nog te veel belangen om snel geld te verdienen.
Het zal de komende decennia vergelijkbaar zijn met het verhaal tussen de kip en het ei, het bedrijfsleven en de consument. Wie gaat er als eerste overstag? En daarom wil ik graag afsluiten met het volgende citaat: If you wanna make the world a better place, take a look at yourself and then make a change – Michael Jackson.
Beeld: Charles Roffey
