Het is eigenlijk een eenvoudige natuurwet. De planten en dieren die zich het beste aanpassen aan veranderende omstandigheden, winnen het. Zij overleven, komen tot bloei, hebben een functie in het ecosysteem gevonden. In tijden van schaarste zijn het de flexibele soorten die aan water, energie en voedingsstoffen weten te komen.
Economie als ecosysteem
Je zou kunnen zeggen dat de economie ook zo'n ecosysteem is, waarin veel verschillende organisaties met elkaar samenwerken en concurreren, net zoals planten en dieren dat in natuurlijke ecosystemen doen. Zo concurreren soorten om dezelfde bronnen: grondstoffen, water, energie, lucht. Toch raken deze bronnen in de natuur niet op, terwijl er veel soorten naast elkaar leven. Daar kunnen we als mensen veel van leren.
Als je goed kijkt, zie je in de natuur ontelbare strategieën om slim met schaarse bronnen om te gaan. Je kunt bedrijven vergelijken met een organisme in een ecosysteem. Wanneer het systeem verandert, is het slim om energie-, water- en materiaalstromen goed onder de loep te nemen. Dat biedt voor een bedrijf kansen om te besparen, te innoveren, en om nieuwe strategieën in te zetten. Of je kunt als bedrijf zelfs een hele nieuwe functie binnen de economie vervullen.
Hergebruiken
We moeten er in onze economie bijvoorbeeld voor zorgen dat we grondstoffen meer gaan hergebruiken. Ook hier kunnen we slimme lessen leren door naar natuurlijke soorten te kijken. In de natuur zijn er veel diersoorten die organisch materiaal zoals dode bladeren afbreken tot humus. Het organisch materiaal wordt door de beestjes zo ver afgebroken dat de bomen de grondstoffen uit het afgebroken materiaal weer op kunnen nemen en hergebruiken om er nieuwe bladeren van de maken. Die beestjes hebben dus een hele belangrijke rol.
In onze economie zie je dat recycling bedrijven dezelfde rol vervullen. Er zijn alleen nog niet zoveel soorten van. Een groot deel van onze kleding, meubels, elektronica en ons voedsel belandt op een afvalberg of wordt verbrand, terwijl er nog ontzettend veel waardevolle grondstoffen in zitten. Daar valt nog veel te halen!
Paddenstoelen
Een prachtig bijvoorbeeld van een organisatie die wėl nieuwe producten van afvalstromen weet te maken is Meatthemushroom. Uit reststromen van andere bedrijven maken zij paddenstoelen, zoals de Koningsoesterzwam en de Shiitake. Ze maken er een nieuw waardevol product mee dat inkomsten oplevert. Zo laten ze op het ‘afval’ van een bierbrouwerij de lekkerste paddenstoelen groeien, waarna het materiaal ook nog eens als gezond veevoer kan worden gebruikt! Een geweldig voorbeeld van een bedrijf dat in een systeem met schaarste slim een rol weet te vinden en daarbij zelfs een nieuwe kringloop ontwikkelt.
Stand van zaken
Spelen bedrijven al goed in op die kansen? Dit hebben we bij Search, het bedrijf waar ik werk, onderzocht in de Nationale Duurzaamheidsmonitor. Daar deden bijna 900 bedrijven aan mee. Uit de duurzaamheidsmonitor bleek dat bedrijven hun inkoop het belangrijkste vinden. Ongeveer 60 procent van de deelnemende bedrijven gaf aan dat verduurzaming van inkoop bovenaan hun prioriteitenlijstje staat. Dat is natuurlijk mooi. Toch kijkt slechts een derde van de bedrijven echt kritisch naar hun eigen (productie)processen. Hier liggen juist de kansen omdat er duidelijke vraag naar is, én omdat het verbetering en innovatie binnen het eigen bedrijf stimuleert.
Toekomst
De toekomst? Ik kijk er naar uit. Volgens mij zijn veranderende omstandigheden geen bedreiging, maar juist een kans om opnieuw onze toegevoegde waarde te bewijzen. Ik denk dat de economische crisis een prachtige gelegenheid is om eens kritisch te kijken naar onze economie en bedrijven. Daarbij kunnen we slim afkijken bij die simpele natuurwetten.