“We bevinden ons op een historische kruising”, zegt Thomas Gass op een donderdagochtend tegen een zaaltje medewerkers van het ministerie van Buitenlandse Zaken en verschillende ngo’s. “De nieuwe duurzame ontwikkelingsdoelen (opvolgers van de millenniumdoelen, red.) zijn niet slechts een agenda voor ontwikkelingslanden. Het is een gedeelde visie op menselijkheid, die ontwikkelde landen net zo goed aangaat.”
Thomas Gass
Gass is assistent secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Als beleidscoördinator bij de afdeling Economische en Sociale Zaken reist hij de wereld over om betrokkenen uit de ontwikkelingssector voor te lichten over de opvolgers van de millenniumdoelen. Centraal daarbij staat zijn overtuiging dat de nieuwe doelen universeel zijn. “Als je bijvoorbeeld kijkt naar doel 10, dat stelt dat ongelijkheid moet worden tegengegaan: dat speelt niet alleen in Afrika of Azië. Ook in het westen hebben we daarmee te maken.”
2015 is een belangrijk jaar voor de ontwikkelingssector. In juli is er een grote VN-conferentie in de Ethiopische hoofdstad Addis Ababa, waar afspraken gemaakt worden over financiële maatregelen om de nieuwe ontwikkelingsdoelen te ondersteunen. In september worden die nieuwe doelen in New York tijdens de jaarlijkse Algemene Vergadering van de VN vastgesteld. En in december van dit jaar komen wereldleiders samen in Parijs om een klimaatakkoord te sluiten. Volgens Gass kunnen de drie conferenties niet los van elkaar gezien worden.
Geïndustrialiseerde landen moeten ambitie en toewijding laten zien
Hoe hangen Addis, New York en Parijs met elkaar samen?
“Als we willen dat ontwikkelingslanden enthousiast deelnemen aan Parijs, moeten de ontwikkelde landen hen in Addis laten zien dat zij nog altijd enthousiast zijn over de ontwikkelingsagenda. De duurzame ontwikkelingsdoelen worden door alle landen gezamenlijk ontworpen, maar er bestaan verschillen in opvatting over wie meer moet doen om klimaatverandering tegen te gaan. Ontwikkelingslanden vinden dat de geïndustrialiseerde landen meer van de last moeten dragen dan zij. Om de G77 (belangengroep binnen de VN voor ontwikkelingslanden) te bewegen actief deel te nemen aan Parijs, moeten de geïndustrialiseerde landen in Addis ambitie en toewijding laten zien bij het maken van financiële afspraken. Dat begint met het sturen van een afvaardiging naar de conferentie.”
Maar vooralsnog hebben weinig ministers van Financiën of Buitenlandse Zaken toegezegd naar Addis te komen.
“We zijn nu druk bezig premiers en ministers van Buitenlandse Zaken en Financiën te mobiliseren. Ik herinner ze eraan dat Secretaris-Generaal Ban Ki Moon komt. Net als Christine Lagarde van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en dr. Jim Yong Kim, president van de Wereldbank. De agenda van Addis is te belangrijk om voorbij te laten gaan.”
De hele economie moet gericht worden op de nieuwe ontwikkelingsdoelen
Wat staat er zoal op de agenda?
“Een belangrijk onderwerp is belastingafspraken. Landen moeten veel meer gaan samenwerken op het gebied van belasting en de capaciteit in ontwikkelingslanden om belasting te heffen moet vergroot worden. De nieuwe ontwikkelingsdoelen zijn zoveel complexer dan de millenniumdoelen waren, dat het niet meer alleen om officiële ontwikkelingshulp (Official Development Assistance of ODA, red.) gaat. De hele economie moet gericht worden op de nieuwe ontwikkelingsdoelen, zodat landen zelfredzaam worden en blijven. Daarvoor is een goed werkende belastingcapaciteit nodig. Veel ontwikkelende landen neigen nog altijd naar een race to the bottom, waarbij ze internationale investeerders tax holidays bieden om maar de investering te vangen.”
In hoeverre staat nu al vast wat er in Addis afgesproken wordt?
“De onderhandelingen voor Addis Ababa zijn nu in volle gang. In principe moet er een lijst afspraken liggen voordat we daar beginnen. Op dit moment is er al een lijstje. Daar staat bijvoorbeeld ook country by country reporting op. Dat is een transparantiemaatregel: het houdt in dat multinationals hun resultaten moeten opgeven per land waar ze actief zijn. Dus ook hoeveel belasting ze afdragen. Nu hoeven ze dat niet, ze mogen gewoon al hun baten en kosten wereldwijd bij elkaar optellen en rapporteren. Je kunt dan niet nagaan of ze belastingen doorschuiven naar dochterondernemingen in belastingvriendelijke klimaten. Country by country reporting is een belangrijke maatregel voor ngo’s en belangengroepen die zich bezighouden met belastingafspraken. Maar of het écht wordt vastgelegd, weten we pas in Addis.
Nationale parlementen en politici moeten de nieuwe ontwikkelingsdoelen omarmen
Wat staat er nog meer op de rol?
“De volledige conceptafspraken voor Addis (pdf) zijn al bekend, maar een belangrijke die ik wil noemen is schuldkwijtschelding. Zonder in te gaan op specifieke gevallen, wil ik over het algemeen zeggen dat als een land eenmaal in een schuldencrisis terecht komt, het weinig zin heeft om te zeggen dat het ‘de eigen fout’ was. Je moet dan te hulp schieten.”
U gaf vanochtend een vraag-antwoordsessie voor mensen uit de ontwikkelingssector. Daarbuiten kent nog niemand de duurzame ontwikkelingsdoelen, lijkt het. Hoe kan er meer publieke bekendheid aan gegeven worden?
“Ik hoop dat de ngo’s en belangengroepen die er vanochtend waren naar hun achterban toe communiceren wat er allemaal besproken en afgesproken wordt. Maar er is ook een belangrijke rol weggelegd voor nationale parlementen en politici. Zij moeten de nieuwe ontwikkelingsdoelen omarmen.”
Ontwikkelingssamenwerking is niet bepaald een populaire term in veel geïndustrialiseerde landen.
“Maar het is geen ontwikkelingssamenwerking. De doelen vormen een agenda die elk land ter wereld aangaat. Gelijkheid voor vrouwen speelt bijvoorbeeld ook in Europa, steden bestendig maken tegen natuurrampen ook in de Verenigde Staten. We raken aan de grenzen van wat de wereld op kan brengen. Als wij niet veranderen, wonen we de aarde uit. Dat is een boodschap die politici moeten gaan uitdragen.”
