Voor het eerst sinds het einde van de Koude Oorlog stuurt de VS zwaar militair materieel naar de Baltische Staten en Oost-Europa. Althans, dat is het plan van Obama. Ook zouden er 3000 tot 5000 militairen gelegerd worden. De plannen komen in reactie op de annexatie van de Krim door Rusland en de oorlog in Oost-Oekraïne. En op verzoek van verschillende Baltische en Oost-Europese NAVO-landen, die de militaire dreiging van Poetin voelen. “Als er iets gebeurt, hebben we extra materieel en munitie nodig. Daar kunnen we niet dagen of weken op wachten”, verklaart de Letse minister van Defensie. Het is nog niet definitief rond, maar de geplande troepen, tanks en pantserwagens zijn een duidelijk Amerikaans signaal aan Poetin: we laten die landen niet in de steek. Artikel 5 is heilig: de aanval op één NAVO-lid is een aanval op allen.
Rusland heeft geen andere keus dan troepen en materieel op te bouwen aan de westerse grens
Rusland reageert furieus. Generaal Yuri Yakubov laat namens het Russisch ministerie van Defensie weten dat zij het zien als de meest agressieve daad van de Amerikanen in de Baltische Staten en Oost-Europa sinds het einde van de Koude Oorlog. Als de VS de plannen uitvoert, heeft “Rusland geen andere optie dan haar troepen en materieel op te bouwen aan de westerse grens”, waarschuwt generaal Yakubov tegen de Russische persdienst Interfax.
Rusland zou bijvoorbeeld de stationering van Iskander langeafstandsraketten in de Russische enclave Kaliningrad gaan versnellen. Deze Iskanderraketten kunnen bewapend worden met kernkoppen. Na een eerder dreigement tegen Oekraïne om de Krim en onlangs tegen Denemarken om eventuele deelname aan het antiraketschild is dit een nieuwe – impliciete – dreiging met nucleaire wapens. “We hopen dat gezond verstand overwint en dat de situatie in Europa niet afglijdt naar een hernieuwde militaire confrontatie, met mogelijk gevaarlijke gevolgen”, liet het Russisch ministerie van Buitenlandse Zaken maandag weten. Een dag nadat ze Amerika veroordeelden om een wapenwedloop, doet Poetin er zelf nog een schepje bovenop. Hij kondigt op dinsdag aan dat zijn land zeker 40 intercontinentale raketten aan het kernwapenarsenaal toevoegt.
De militairen en het materieel zijn bedoeld voor trainingsdoeleinden, sust het Amerikaanse ministerie van Defensie. “Het besluit is onderdeel van een langere termijn poging om in de regio materieel te stallen voor training met NAVO-bondgenoten.”
Wel handig
En ja, als de oostelijke grens van het NAVO-grondgebied wordt aangevallen is het toch wel handig dat er al wat materieel ter plekke is in bijvoorbeeld Letland, Estland, Litouwen of Polen. Maar in dat geval blijft Poetin in het voordeel. Met meer troepen en materieel in de regio kan Rusland de eerste dagen van een conflict aan de oostgrens van Europa flinke tikken uitdelen. Na verloop van tijd zal de NAVO onder leiding van de VS de sterkste blijken, verzekert defensie-expert Christ Klep.
In verschillende media worden de plannen van Obama gepresenteerd als een ‘huge shift’ in het Amerikaans beleid, maar Klep zwakt dit af: “Eerder een variatie op eerdere crises waarbij materieel van tevoren geplaatst wordt in het crisisgebied zelf.” De aantallen militairen vallen bovendien mee volgens Klep. In de Baltische Staten Letland, Estland en Litouwen zou het slechts gaan om 150 soldaten per land. En mogelijk 750 soldaten in Polen, Roemenië, Bulgarije en eventueel Hongarije.
Een logische en verdedigbare volgende stap in het steekspel met Rusland
“Escalatietrapjes volgens het boekje”, noemt Klep de plannen van de VS. “Het is heel belangrijk om elk stapje afzonderlijk te zetten. De stapjes tot nu toe zijn bekend: meer marine-activiteit, meer luchtmacht-activiteit, stationering van kleinere aantallen troepen, oefeningen in oplopende schaal. Na dit overbrengen van materieel, zijn nog vele vervolgstapjes mogelijk. Met dit materieel zou de VS 'iets' kunnen doen, bijvoorbeeld actief oefenen in combinatie met een media-offensief.” Nee, volgens Klep is dit ‘geen 'huge shift': "Wel een logische – en wat mij betreft ook verdedigbare – volgende stap in het steekspel met Rusland."
Westerse kritiek
In het westen kunnen de plannen ook op kritiek rekenen. Met de tanks, pantserwagens en troepen in de buurlanden van Rusland voedt de VS de angst van Rusland voor een omsingeling door de NAVO. Daarmee zouden zij juist de hardliners in Moskou in de kaart spelen. “Kijk maar, de NAVO rukt steeds verder op!”
De provocaties nemen toe en daarmee kans op trieste ongelukken en verwoestende miscalculaties
Nu de spanningen tussen het westen en Moskou toenemen en zij militair steeds meer op elkaars lip opereren, zit een ongeluk in een klein hoekje, waarschuwen Fiona Hill and Steven Pifer van de Amerikaanse denktank Brookings. “De provocaties nemen toe en daarmee de kans op trieste ongelukken en verwoestende miscalculaties.” Stel: een NAVO-straaljager begrijpt een actie van een Russische straaljager verkeerd, en schiet ‘m neer. Dat kan dat zomaar het startschot zijn van een groot gewapend conflict. Hill en Pifer pleiten er daarom voor dat ‘de NAVO op militair niveau de relaties met Rusland herstelt en concrete afspraken maakt om desastreuse fouten te voorkomen.’
De nationale populariteit van Poetin is verstrengeld geraakt met de annexatie van de Krim en de oorlog in Oekraïne
Ze betwijfelen echter of Poetin zit te wachten op deëscalatie. “Meneer Poetin presenteert zichzelf als iemand die zijn land en onafhankelijkheid beschermt. Russische officials hebben een beeld gecreëerd waarin het westen aanstuurt op het omver werpen van het regime van Poetin.” De Russische bevolking krijgt via de staatgedomineerde media te horen dat het westen dit doet door oppositiebewegingen te steunen, de Russische economie doelbewust te gronde te richten met sancties en de NAVO uit te breiden. “De nationale populariteit van Poetin is verstrengeld geraakt met de annexatie van de Krim en de oorlog in Oekraïne.” Als Poetin gas terugneemt, kan dat ten koste gaan van zijn binnenlandse machtsbasis.
Weinig reden tot zorgen voor Poetin
Enorm ongerust zal Poetin niet zijn over de bereidheid van de NAVO tot daadwerkelijk militair ingrijpen. De Amerikanen geven dan wel een signaal af aan Poetin, maar tegelijkertijd blijkt uit verschillende opiniepeilingen dat de gemiddelde burger van de NAVO-landen niet bereid is om te vechten voor het eigen land, laat staan te sterven voor een ander NAVO-land. Ook de defensiebudgetten van de NAVO-landen geven een weinig dreigend signaal af. Alleen Estland, Griekenland, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië voldoen aan de NAVO-afspraak om 2 procent van het BBP uit te geven aan defensie. Nederland geeft 1,16 procent van het BBP uit aan defensie. De NAVO is verdeeld, niet alleen over defensiebudgetten, maar ook over de aanpak van Poetin.
Poetins plan om het Russisch kernwapenarsenaal met 40 stuks uit te breiden zet de verhoudingen met het Westen verder op scherp. De NAVO noemt de plannen destabiliserend en gevaarlijk, maar volgens Poetin vormt Rusland geen bedreiging. Afgaande op zijn interview met de Italiaanse krant Corriere Della Sera begrijpt Poetin niet waarom hij als agressor gezien wordt: “Ik denk dat alleen een krankzinnig persoon en alleen in een droom zich kan voorstellen dat Rusland plotseling de NAVO aanvalt. Sommige landen misbruiken de angst voor Rusland.”
[[{“fid”:”36878″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”title”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]
