Het resultaat van honderden luchtaanvallen tot nu toe: Jemen ligt in puin, er zijn zeker duizend (burger)doden, de Houthi’s hebben eerder meer dan minder terrein veroverd, en datzelfde geldt voor Al Qaeda dat zijn gang kan gaan nu niemand op ze let.
Toch kondigden de Saoedi’s – en hun gedweeë coalitie van soennitische (buur)landen – onlangs aan dat doel bereikt was: de luchtaanvallen zullen stoppen en een nieuwe fase, onder de vrolijker naam ‘restoring hope’, zou aanbreken. Wat dat precies betekent, is onduidelijk. Duidelijk is wel dat militaire acties niet zullen stoppen – er waren zelfs nog gewoon luchtaanvallen.
Beperkte doelen bereikt
Het enige doel dat de Saoedi’s waarschijnlijk hebben bereikt, is het uitschakelen van korte- en middellange afstandsrakketten en luchtafweergeschut. Die wapens waren niet zozeer in handen van de Houthi’s, maar van legereenheden die loyaal zijn gebleven aan de in 2011 onder druk van de Golfstaten en het westen afgetreden oud-president Ali Abdollah Saleh. Saleh en de Houthi’s zijn momenteel bondgenoten.
Met het bombarderen van wapendepots hoopt Riyadh de dreiging van aanvallen op Saoedisch grondgebied te hebben afgewend, iets waar het bang voor was. Waar die angst vandaan komt is onduidelijk. Vóór operatie ‘decisive storm’ hebben de Houthi’s nooit enige intentie in die richting laten doorschemeren.
Het is lastig te geloven dat Saoedi Arabië geïnteresseerd is in de democratische legitimiteit van presidenten
Het kan ook dat het de Saoedi’s helemaal niet gaat om het herstellen van het presidentschap van Hadi, of het verdrijven van de Houthi’s. Het is lastig te geloven dat Saoedi Arabië geïnteresseerd is in de democratische legitimiteit van presidenten. Toen Morsi in Egypte de laan werd uitgestuurd, werd dat luid toegejuicht in Riyadh. In het algemeen loopt dat land niet voorop als het gaat om democratische verworvenheden.
Ook vormde de opmars van de Houthi’s als zodanig geen bedreiging voor Saoedi Arabië, laat staan voor de verder weg gelegen coalitielanden. Die opmars was een intern Jemenitisch probleem. Alleen, de Saoedi’s denken dat Iran achter de Houthi’s zit. De Saoedi’s denken dat Iran via de Houthi’s voet aan de grond op het Arabisch Schiereiland wil krijgen.
Teheran heeft dat altijd ontkend, en harde bewijzen zijn er niet. Akkoord, er verschenen regelmatig berichten in de media over onderschepte wapenleveranties, maar die media zijn steevast in handen van degenen die belang hebben bij dergelijke berichten.
Iran's rol een self fulfilling prophecy?
Echter, ook hier lijkt sprake van een self fulfilling prophecy, want of Iran de Houthi’s nu van meet af aan steunde of niet, inmiddels moet het haast wel van zich laten spreken. Vandaar dat het van de week een aantal marineschepen richting de Bab al Mandab stuurde, de smalle zeestraat die de Golf van Aden verbindt met de Rode Zee en een belangrijke vaarroute is voor olietankers.
De kans dat het tot een zeeslag tussen Saoedi Arabië en Iran komt, is niet zo groot, maar de angst voor een ‘accidental confrontation’ deed de Amerikanen besluiten om een extra vliegdekschip die kant op te sturen. Washington laat hiermee duidelijk zijn militaire steun voor de Saoedische zaak doorschemeren, zonder dat met zoveel woorden te zeggen.
Kennelijk bestaat er veel stilzwijgende goedkeuring voor de acties van de Saoedische coalitie
Ook de rest van de wereld – inclusief Nederland – houdt zich opmerkelijk stil. Een recente resolutie van de Veiligheidsraad waarin sancties tegen de Houthi’s werden afgekondigd kwam er zonder morren door. Alleen Rusland onthield zich van steun. Kennelijk bestaat er veel stilzwijgende goedkeuring voor de acties van de Saoedische coalitie.
Dat is zowel juridisch als praktisch twijfelachtig. De internationaalrechtelijke grondslag van ingrijpen in Jemen rammelt. Saoedi Arabië – laat staan een van de andere coalitielanden – werden niet daadwerkelijk bedreigd. En al zou je bereid zijn een juridisch oogje dicht te knijpen, dan nog is het maar de vraag of het Saoedische strijdplan het gewenste praktische effect sorteert.
Al zou je een juridisch oogje dicht knijpen, dan nog is het maar de vraag of het Saoedische strijdplan het gewenste praktische effect sorteert
Daar lijkt het niet op. De kans dat president Hadi – toch al op leeftijd en een bewezen zwakke leider – in het zadel terugkeert, is niet groot. De kans dat de Houthi’s zich de mond laten snoeren is nihil, daarvoor hebben ze te veel gebied in handen en steun van de bevolking. Het zou kunnen dat de Saoedi’s dat willen ‘verhelpen’ door grondtroepen te sturen.
Dat is ook geen succes verzekerd, want de vraag is of de Saoedische coalitie voldoende goed getrainde en gemotiveerde soldaten heeft om de taaie en nog altijd tot de tanden bewapende Houthi-alliantie te bestrijden op eigen terrein. Of, zoals een Jemenitische blogger het laatst zei: ‘Op het gebied van shopping festivals verslaan jullie ons, maar laat je soldaten maar komen.’
En wat als de Houthi’s zich uiteindelijk inderdaad naar de onderhandelingstafel laten bombarderen? Dan gebeurt er mogelijk dit: er volgen onderhandelingen waarbij de Houthi’s wordt beloofd deel uit te mogen maken van het politieke proces. Er zal worden aangedrongen op verkiezingen. Die worden gewonnen door de populaire zoon van Ali Abdollah Saleh.
Het klinkt vergezocht, maar het is niet ondenkbaar. Want eigenlijk, in 2011, wilden de Saoedi’s niet echt van Saleh af. Zo erg vonden ze hem niet; Hij hield Jemen onder controle en bewaarde zo de rust in hun achtertuin. Hij werd daarin altijd gesteund door de Saoedi’s. Maar ze moesten wel, als signaal naar Bashar al Assad in Syrië. Zo van: let op, als je de Arabische Lente neerslaat, moet je het veld ruimen.
Zonder de problemen in Syrië hadden de Saoedi’s hem waarschijnlijk net zo lief in het zadel gehouden, ook omdat Riyadh vreesde dat het verjagen van de zittende dictators de gehate moslimbroederschap (of Houthi´s) in het zadel zouden kunnen helpen. Dus wie weet, misschien is het niet zozeer Hadi die ze weer op het pluche in Jemen willen hebben, maar de oude bondgenoot – en dan dus slechts de tijdelijke vijand – Saleh. En wie weet zit (ook) dát uiteindelijk achter het masterplan van de Saoedi’s.
Eigenlijk wilde de Saoedi's niet echt van Saleh af
Het is moeilijk te zeggen, de toekomst laat zich moeilijk voorspellen in het Midden Oosten (zie onze aanvankelijke vreugde over de Arabische lente), en dat geldt al helemaal voor Jemen. Maar dat de situatie er niet stabieler op wordt, staat wel vast.
