De verwachtingen waren dit jaar hooggespannen bij de bekendmaking van de winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede. Werd het Angela Merkel, die als voortrekker van een meer humanitaire vluchtelingbeleid Europa bij de hand nam? Of toch Paus Franciscus, die sinds zijn aanstelling het Vaticaan een flink dosis sociale tolerantie heeft ingespoten? Ook Amerikaans Minister van buitenlandse zaken John Kerry en zijn Iraanse metgezel Javad Zarif waren in de running. Beiden werden geroemd om hun rol in de nucleaire deal met Iran. Zij hadden allen het nakijken. Het Tunesische Nationale Dialoogkwartet ging dit jaar met de prijs aan de haal. Maar wie zijn zij eigenlijk?
Nobelprijs voor de Vrede
Er zijn in totaal zes Nobelprijzen. De prijs voor de Vrede is de enige die in Oslo bekend is gemaakt. De prijs is vernoemd naar Alfred Nobel, befaamd uitvinder van het dynamiet. In zijn nalatenschap had Nobel de prijs bedacht voor ‘de persoon die het meeste of beste werk heeft verricht voor de broederschap tussen naties, voor de afschaffing of vermindering van oorlogsvoering en voor het aanmoedigen van het vredesproces’.
Tegenwoordig kunnen ook organisaties meedingen naar de prijs en, zoals het Dialoogkwartet aantoont, winnen ze er ook af en toe eentje. Het Nobelprijscomité heeft benadrukt dat het kwartet de prijs als verbond heeft gewonnen en niet als individuele leden. Uit de 273 kanshebbers die meedongen naar de prijs, gold het kwartet zeker niet als favoriet. De winnaar van de vredesprijs komt dus soms uit verassende hoek. Dit komt mede door het feit dat het een jury-prijs is en dus niet altijd overeenstemt met de publieke opinie.
De redders van de democratie
Het Nationale Dialoogkwartet is een samenwerkingsverband van vier maatschappelijke organisaties die in de nasleep van de Jasmijnrevolutie het verdeelde Tunesië bij de hand namen. Toen in 2013 een nieuwe politieke crisis dreigde, initieerden zij de dialoog tussen de verschillende politieke partijen en creëerden maatschappelijk draagvlak voor een nieuwe grondwet.
In navolging van de revolutie die leidde tot het aftreden van de corrupte president Ben Ali, won de Islamitische Ennahda-partij in 2011 de eerste democratische verkiezingen. De democratie bleek echter te fragiel en de problemen te talrijk voor een succesvolle coalitie. Inflatie, werkloosheid en mensenrechtenschendingen leidden tot grote onvrede onder de arbeidersklasse en het Tunesische volk raakt van de Ennahda-partij vervreemd. Wederom dreigt Tunesië gebukt te gaan onder intern geweld.
Maar de dreiging wordt afgewend. Een politieke consensus wordt bereikt dankzij de inmenging van het Nationale Dialoogkwartet. Zij bemiddelt tussen de Ennahda en de voornamelijk linkse oppositie, wat leidt tot de interim-regering van Mehdi Jomaa. Verkiezingen worden uitgeschreven en een nieuwe seculiere grondwet wordt aangenomen onder goedkeuring van 96 procent van de volksvertegenwoordigers.
Het succesverhaal van het kwartet is mede te danken aan de institutionele diversiteit van de vier individuele leden. Gezamenlijk vormen zij het hart van het maatschappelijk middenveld. Allereerst zorgt de Tunesische Unie van Industrie, Handel en Ambacht met een lidmaatschap van 150 duizend bedrijven voor draagvlak onder ondernemers. De Algemene Tunesische Vakbond, goed voor een half miljoen arbeiders, brengt de arbeidersklasse aan de onderhandelingstafel. De Tunesische Orde van Advocaten vormt het juridische gezicht van het kwartet. En tot slot is er het Tunesische Verbond van Mensenrechten, ’s lands grootste humanitaire organisatie.
Tunesië kan een voorbeeld zijn voor andere mensen die hervormingen zoeken
Interim-minister Jomaa roemde in een eerder interview in Dagblad Trouw al de rol van het kwartet. ‘Tunesië heeft een redelijk goed opgeleide bevolking en een sterk maatschappelijk middenveld. Die organisaties zijn onder de dictatuur van Ben Ali gelukkig nooit verdwenen. Op het dieptepunt van de politieke crisis, in de zomer van 2013, trokken zij het initiatief naar zich toe. Zij stelden voor dat de regering plaats zou maken voor een neutrale overgangsregering die nieuwe verkiezingen moest voorbereiden.’
Waarom gaat de Nobelprijs voor de Vrede juist naar het Nationaal Dialoogkwartet? Zie het als een steuntje in de rug. Waar de Arabische Lente zich in menig land heeft ontpopt tot humanitaire ramp, biedt Tunesië enig democratisch tegengewicht. ‘Tunesië kan een voorbeeld zijn voor andere mensen die hervormingen zoeken’, stelde Ban-Ki-Moon, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, eerder al na de invoering van de nieuwe grondwet.
De prijs is een boodschap aan onze regio om de wapens neer te leggen
‘Het laat zien dat de dialoog ons in de juiste richting brengt’, zegt Housine Abassi tegen The Guardian over de Nobelprijs. Abassi is secretaris-generaal van de Tunesische Orde van Advocaten, een van de vier organisaties van het kwartet. ‘De prijs is een boodschap aan onze regio om de wapens neer te leggen en om aan de onderhandelingstafel deel te nemen.’Het Nobelprijscomité roemt de wijze waarop de vier leden van het kwartet de democratie van instorting hebben behoed. Zij prijst hun ondersteunende rol bij de vorming van de nieuwe grondwet en hun actieve deelname bij het creëren van maatschappelijk draagvlak. ‘Het kwartet heeft de weg geplaveid voor een vreedzame dialoog tussen burgers, politieke partijen en autoriteiten. Op deze manier hielp zij om breed gedragen oplossingen te vinden voor een groot aantal politieke en religieuze uitdagingen.’
Erkenning en steun
Buiten een fijn zakcentje van 900 duizend euro, gaat de prijs natuurlijk vooral om internationale erkenning. Het is een behoorlijk rijtje van voormalige winnaars waar je tussen komt te staan: Moeder Teresa, de Dalai Lama, Barack Obama en Malala, de Pakistaanse tiener die vorig jaar de prijs won omdat zij in opstand kwam tegen de vrouwenonderdrukking van de Taliban.
Tunesië kan het steuntje goed gebruiken. Eerder dit jaar zetten twee terroristische aanslagen het land in een negatief daglicht. In maart kwamen 22 mensen om bij een aanslag op het Bardo Museum in Tunis. Twee maanden later was het weer mis, toen bij een terroristische aanval in de badplaats Sousse 38 mensen werden gedood. Vermoed wordt dat de Islamitische Staat achter beide aanslagen zit.
