De rainproof stad: de tuin van MidWest

Twaalfduizend kilo aan tegels werd er afgelopen maart uit een voormalig schoolplein in De Baarsjes gelicht. Met een heuse tegel bootcamp gingen buurtbewoners het gesteente te lijf om plaats te maken voor de onderliggende zandgrond. Hiermee werd de weg vrij gemaakt voor enkele onderzoekers om te testen hoe regenwater in stedelijk gebied zo goed mogelijk z'n vrije gang kan gaan, zonder veel aanpassingen te doen.

Een leeg schoolplein
Regenopvang in steden wordt door de toename van betegeling een steeds groter probleem. Het water kan niet meer goed op natuurlijke wijze de bodem in en daardoor raken riolen overbelast. Reden voor veel planologen en ontwerpers om daar op creatieve wijze mee aan de slag te gaan.

Begin dit jaar stapte ruimtelijk ontwerper Ivo Tanis het gebouw van Stichting MidWest (zie kader links) binnen. "Ik woonde hier om de hoek en zocht een ruimte die ik kon gebruiken als proefplek voor regenopvang. Ik heb van jongs af aan al een fascinatie voor regenwater en heb er tijdens mijn studie Public Space Design veel onderzoek naar gedaan."

Samen met een landschapsarchitect (Johan Meulman) en een ecoloog (Theun Karelse) mocht hij het leegstaande plein naast het gebouw gebruiken als proeftuin. "We hadden bepaalde aannames over hoe je regenwater in stedelijk gebied op natuurlijke wijze efficiënt kunt afvoeren en voor natuurlijke begroeiing kunt gebruiken. Dit was een mooie locatie om deze hypotheses om te zetten naar concrete resultaten."

Aan de slag met de zandlaag
Toen de tegels grotendeels van het plein waren verwijderd, bleef er een grote laag zand over. "We hebben gekeken waar de regenpijpen van het gebouw bij de grond kwamen en op basis daarvan hebben we geulen en een paar kuilen in de zandlaag aangebracht. Dat betekent dat de regenpijpen niet langer uitkomen bij het riool, maar dat het regenwater naar de tuin zal leiden. Hier wordt het opgevangen in de geulen en vastgehouden zodat het langzaam de grond instroomt."

Op die plekken is een extra kleilaag van zo'n 30 centimeter aangebracht. Volgens Tanis zorgt dat ervoor dat het water niet te snel de bodem instroomt. Anderzijds wil hij voorkomen dat het na een regenbui te lang blijft staan. "Ik heb precies berekend hoe dik de laag klei moet zijn. Als het water te lang blijft staan heb je kans dat er muggenkolonies ontstaan en daar is de buurt niet zo blij mee. De huidige dikte zorgt ervoor dat regenwater na een paar dagen in de grond is verdwenen." Ook werd er een enorme kei van 500 kilo in de stroming gelegd, om de afvoer geleidelijk te laten gaan. Een behoorlijke klus voor drie man, zo hijgt Tanis nog na.

Binnen de ecologische structuur
Bij een hevige bui kunnen de rioolkolken, die er nog lagen van het oude schoolplein, dienen als extra buffer. "Het zou ten eerste geld kosten om die te verwijderen en ten tweede kunnen ze zich nog nuttig maken. Het is belangrijk dat de aanpassingen binnen de ecologische structuur en de bestaande infrastructuur vallen. Dat is het goedkoopst, maar nog belangrijker, het meest duurzaam en efficiënt. Je hoeft maar een paar ingrepen te doen en je creëert een levendige omgeving die van enorm belang kan zijn."

Het 'heuvelige' oppervlak is inmiddels voorzien van gras en andere begroeiing. Perenbomen, wilgen, bramenstruiken, niks duidt er nog op dat hier een jaar geleden nog kaal betegeld plein lag. "Buurtbewoners kunnen hier binnenwandelen als er iemand van ons aanwezig is en plukken wat ze willen. Er groeien hier wel 450 verschillende soorten planten, inclusief onkruid. Dat is meer biodiversiteit dan in sommige parken. En bovendien: wat is onkruid? De een vindt het lelijk, ik vind het juist wel mooi staan. De planten en boompjes zijn met hun wortels erg belangrijk voor het laten afvloeien van water."

Regenpijpen afkoppelen
Doel is om uiteindelijk alle regenpijpen van het oude schoolgebouw op de tuin te laten uitkomen. Het 'afkoppelen' van regenpijpen is iets dat Tanis het liefst bij alle huishoudens ziet gebeuren. "Zoals wij dat hier gedaan hebben kan als voorbeeld dienen voor alle wijken. Door dit te doen ontlast je riolen, die zware regenval niet goed aan kunnen. TV-tuinman Rob Verlinden roept het ook altijd in z'n programma's: 'ontkoppel de regenpijp van het riool'."

Hoewel elke locatie in een stad z'n uitdagingen heeft, denkt Tanis wel dat ze een stuk wijzer zijn geworden over hoe je regenval in de stad het hoofd kunt bieden. "Ik wil niet zeggen dat je deze tuin 1 op 1 kunt kopiëren, maar elementen die we hier hebben getest, zoals de kleilaag, de afvoer naar diepere delen en het creëren van begroeiing, kun je op veel andere plekken toepassen. Ook op kleine schaal, door bijvoorbeeld een paar tuintegels te verwijderen."

[[{“fid”:”38220″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”attributes”:{“style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]