Dertig woningen die gezamenlijk hun eigen drinkwatervoorziening regelen, afvalwater behandelen, elektriciteit opwekken en voedsel verbouwen. En dan ook nog eens op het water. Momenteel is er nog weinig te zien op het kanaal, maar als het aan Thomas Sykora ligt is dat volgend jaar anders. Dan gaat namelijk eindelijk zijn jarenlange wens van een duurzame drijvende woonwijk in vervulling.
De locatie van Schoonschip in het Van Hasseltkanaal. Foto: Space & Matter
Douchen en afwassen met regenwater
"In 2008 is het idee ontstaan", vertelt Thomas. "Een vriendin van me, Marjan de Blok, maakte een televisiereportage over de GeWoonboot. Dat is een woonboot die haar eigen afvalwater zuivert en zichzelf in energiebehoefte voorziet. Toen dachten we: waarom zou dat niet op grotere schaal kunnen? Ik was altijd al bezig met duurzaam leven, maar dat zat 'm vooral in kleine dingen zoals bewust omgaan met voedsel en niet te veel water of stroom verspillen. Maar een echte duurzame woonwijk gaat verder, het gaat je leven beheersen en dat leek ons wel wat. En dan kan ik ook nog eens mijn eigen huis ontwerpen en bouwen!"
Het idee kreeg een naam: Schoonschip. Een bouwproject op het water waarbij verschillende huishoudens gezamenlijk werken aan een zelfvoorzienende gemeenschap. "Het is de bedoeling dat we onze eigen elektriciteit gaan opwekken met onder meer zonnepanelen. Wat overblijft geven we terug aan het net. Daarnaast komen er speciale installaties die regenwater opvangen en waarmee we afvalwater kunnen zuiveren. Met dat regenwater kun je bijvoorbeeld afwassen en douchen. We zijn ook met waternet in gesprek om ons eigen drinkwater te produceren, het is afhankelijk van de wetgeving wat daarbij wel en niet mogelijk is."
Een schetstekening van Schoonschip, gemaakt door het ontwerpbureau Space & Matter.
"Ons voedsel kunnen we kleinschalig verbouwen in kassen in huis of op drijvende tuinen", vervolgt hij. "Die zorgen er ook meteen voor dat de waterkwaliteit van het kanaal verbetert. Ook proberen we zoveel mogelijk de restwarmte van bijvoorbeeld een wasmachine te hergebruiken. Daar zit vaak een groot duurzaamheidslek op als het gaat om water en energie. " Toch is volgens hem volledig autarkisch (volledig onafhankelijk) wonen in deze wijk nog niet mogelijk. "We zullen bepaalde dingen nog van 'buitenaf' moeten halen, maar het grote geheel gebeurt op duurzame wijze."
Alleen volhouders blijven over
Toen het plan en de plek er eenmaal waren moest er nog iets anders worden gezocht: bewoners. Volgens Thomas was het niet zo lastig om enthousiastelingen te vinden. "Marjan en ik hadden onze ideeën al aan vrienden en familie verteld en dat ging vervolgens als een lopend vuurtje. Zeker nadat het ook in de pers was beland. Vanuit allerlei hoeken kregen we aanmeldingen binnen." En dat was precies waar ze op hoopten. Inmiddels is er zelfs een wachtlijst.
Stroperigheid
Hoewel het project bij de lancering door veel partijen met enthousiasme werd ontvangen, ging het proces de afgelopen jaren niet zonder slag of stoot. "De wijk had er eigenlijk al moeten liggen", zegt Thomas. "Er zijn zo veel partijen bij betrokken: projectontwikkelaars, de gemeente, onderzoeksbureaus. Het duurde al vier jaar voordat we eindelijk groen licht kregen voor de huidige locatie. Niet geheel toevallig ook naast de Ceuvel, een broedplaats voor creatievelingen op het gebied van duurzaam leven. Die is ontstaan uit het idee van Schoonschip en ligt er ironisch genoeg al bijna een jaar. De Ceuvel laat zien dat met anders denken en anders doen er energie vrijkomt waardoor er mooie dingen ontstaan. Geef initiatieven dus de ruimte."
Een vereiste daarbij was wel dat de toekomstige bewoners bereid zijn hun leven (in sommige gevallen drastisch) aan te passen. "Een vriend van me is een autoliefhebber en heeft ook nog ergens een speedboat dobberen. Toch wilde hij hieraan meedoen en is hij bereid z'n auto's en boot in te ruilen voor een elektrische auto. En dat vind ik eigenlijk nog mooier dan bewuste mensen die nog bewuster gaan leven: van een onduurzaam persoon een duurzaam persoon maken."
Om mensen zich te laten realiseren wat het leven in de woonbotenwijk betekent houdt Schoonschip regelmatig bijeenkomsten. "Zeker omdat het langer duurt dan verwacht is het van belang dat je weet wie het echt willen en wie na verloop van tijd afhaken. " Dat laatste is volgens Thomas sporadisch het geval geweest, er zijn zelfs mensen die in een later stadium alsnog weer aanhaakten. "Ik vind het echt prachtig om te zien hoe de mensen die hier vanaf het begin aan meewerken ondanks tegenslagen en de stroperigheid (zie kader, red.) van het proces fanatiek blijven vasthouden aan hun idealen en dit project. Dat betekent dat we het echt met z'n allen willen. En het toont ook aan dat burgerinitiatieven grote uitdagingen zijn, omdat ze vaak door een traag proces op de proef worden gesteld."
Meer dan alleen ecologisch duurzaam
Schoonschip gaat verder dan alleen zo groen mogelijk wonen. Zo wordt er ook ingezet op sociale duurzaamheid. "Een aspect daarvan is om gezinnen uit verschillende inkomstengroepen bij het project te betrekken. Maar er zijn bijvoorbeeld ook mogelijkheden om je ouders een plek te geven in je woning, zodat je die wanneer nodig kunt verzorgen."
Het moet niet zo zijn dat bewoners elkaar gaan verwijten dat ze niet duurzaam genoeg leven
Omdat de bewoners een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben moeten er duidelijke afspraken worden gemaakt. Tegelijkertijd heeft iedereen volgens Thomas de vrijheid om op zijn eigen manier duurzaam te zijn. "Het moet niet zo zijn dat buren elkaar gaan verwijten dat ze niet duurzaam genoeg zijn. Een gezin met twee kinderen zal anders leven dan iemand die alleen is."
Een voorbeeld voor andere projecten
Hoewel er in Nederland al meerdere duurzame en zelfvoorzienende wijken of gemeenschappen zijn, is Schoonschip in de ogen van Thomas een uniek project. "Ik denk dat dit de duurzaamste drijvende woonwijk van Nederland is, zo niet ter wereld. Daarmee zet Amsterdam zich natuurlijk ook internationaal op de kaart." De gemeente is ondanks het lange proces wel een groot voorstander van het project en wil hiermee drijvend wonen stimuleren. Daarnaast moet de locatie van het voormalige bedrijventerrein Buiksloterham, naast het Van Hasseltkanaal, een gebied worden met veel aandacht voor duurzaamheid en eigen initiatief. Schoonschip en de Ceuvel (zie kader) zijn daar al een goed voorbeeld van.
Maar Schoonschip zet niet alleen in op het samen wonen. Ook het delen van auto's is een onderdeel van duurzaam leven. Daarnaast wil de groep toekomstige bewoners een jaarlijks filmfestival, een zogenaamde 'drijf-in', organiseren om bewustwording en hun inspiratie te delen. "Het wordt 'open source' en mensen uit de omgeving kunnen aanhaken bij projecten die we initiëren. Een kweektuin voor nieuwe technologieën als het ware. Zo proberen we een sneeuwbaleffect te creëren, waardoor soortgelijke initiatieven ook elders van de grond komen." Hij kijkt in ieder geval erg uit naar volgend jaar. "Ik kan niet wachten om mijn huisje te bouwen en vanaf mijn eigen dak het water in te duiken."
