Jaarlijks wordt er in Nederland liefst drie miljoen ton (!) aan dierlijke huiden geïmporteerd. Ruim driekwart van die huiden is afkomstig van runderen. Maar met alleen een huid heb je nog geen leer. Om een huid een lang leven en een soepel karakter te geven moet het geconserveerd worden met chemicaliën zoals chroomsulfaat, ook wel het looien van de huid genoemd. Zodra dit is gebeurd kan de huid verder worden bewerkt met nalooistoffen, vettingsmiddelen en kleurstof. Hiermee wordt het geschikt gemaakt voor verschillende toepassingen zoals jassen, banken, autobekleding of schoenen. Om het helemaal af te maken krijgt het leer nog een beschermend laagje, de finishing.
Hoewel er jaarlijks veel huiden ons land binnenkomen, wordt er in Nederland maar weinig leer geproduceerd. Van alle leer dat hier binnenkomt is 70 procent afkomstig uit China. Andere grote leerproducenten zijn Brazilië, Argentinië en India. Toch is nog steeds niet altijd even duidelijk welke route leer precies heeft afgelegd voordat het bijvoorbeeld in een schoen terecht komt. "Een van de problemen in de leerindustrie is het gebrek aan transparantie", vertelt Marja Baas, sectormanager Leer bij MVO Nederland. "Hierdoor is niet goed te achterhalen waar de huid vandaan komt, onder welke omstandigheden die is geproduceerd en wat er is gebruikt om hem te looien en te verven."
De watervoetafdruk van leer
Leer wordt gezien als restproduct van dieren, die doorgaans voor het vlees worden gehouden. Wat dat betreft zou je de dierlijke keten dus niet hoeven mee te rekenen als het gaat om milieubelasting. Toch berekent het Waterfootprint Network dat zo'n 5,5 procent van de watervoetafdruk van bijvoorbeeld een koe toe te schrijven is aan de huid. Zo komt een paar leren schoenen op een waterverbruik van 3.000 liter water voordat het bij de consument in handen komt. Het grootste deel van dat verbruik vindt echter plaats zodra de huid van het dier is ontdaan.
De leerindustrie is vrij conservatief, daardoor is het lastig om veranderingen door te voeren
Volgens Baas is het daarom zaak dat de leerindustrie, die voor een belangrijk deel bestaat uit looierijen, verduurzaamt. "Bij sommige looierijen wordt wel 400.000 liter water per dag verbruikt, terwijl het met de helft minder zou kunnen. Dat komt vaak voort uit onwetendheid. Daarom hebben we een aantal jaar geleden met tientallen grote Nederlandse bedrijven de handen ineen geslagen (het IMVO actieplan red.) om problemen als waterverspilling, arbeidsomstandigheden en milieuverontreiniging aan te pakken. In ons land zitten veel bedrijven die leer gebruiken, denk aan schoenenproducenten en meubelmakers. Daarnaast hebben we veel chemiebedrijven die met hun kennis processen waarbij veel water wordt verbruikt, duurzamer laten verlopen." Doel is om in 2025 alleen nog maar duurzaam leer te verkopen in Nederland, leer dat op een transparante en mens- en milieuvriendelijke wijze tot stand is gekomen.
In de ogen van Baas is het vreemd dat leer achterloopt op de rest van de textielsector. "Neem katoen, daar zijn al veel langer initiatieven voor duurzame productieprocessen. De leerindustrie is vrij conservatief, dus een andere aanpak is er vaak lastig door te krijgen bij looierijen." Toch denkt ze dat er nu een belangrijke stap is gezet. "Langzaam groeit het besef bij grote bedrijven en consumenten dat ook leer op een veel duurzamere manier kan en moet worden geproduceerd."
Processen samenvoegen om water te besparen
Een van de bedrijven die zich al langere tijd bezighoudt met verbetering van de milieuvriendelijkheid is chemiebedrijf Smit & zoon uit het Noord-Hollandse Weesp. In 1821 begon het bedrijf met de handel in visolie, maar inmiddels is het uitgegroeid tot een mondiale speler op de markt van chemicaliën voor de leerindustrie. "Onze voornaamste focus ligt bij het zo efficiënt mogelijk maken van bepaalde processen", vertelt product manager Pim Wilgenburg. "Er zit een groot aantal stappen tussen een huid die net van een koe komt en het leer zoals het bijvoorbeeld in een bank is verwerkt. In veel looierijen worden processtappen niet efficiënt uitgevoerd, waardoor er te veel chemicaliën, maar vooral te veel water wordt gebruikt. Wij proberen een aantal stappen samen te voegen, waardoor het water- en chemicaliëngebruik zo beperkt mogelijk wordt gehouden."
"We ontwikkelen hoog geconcentreerde producten om onnodig transport van water te voorkomen", vervolgt Wilgenburg. "Verder helpen we onze klanten bij het optimaliseren van de productieprocessen zodat hun water- en energieverbruik kan worden verminderd.” Ook noemt hij een andere belangrijke ontwikkeling die gaande is in landen met een grote hoeveelheid looierijen. "In landen als China, Vietnam, Pakistan en binnenkort ook Bangladesh worden veel looierijen vanuit de stad verplaatst naar een speciaal daarvoor geschikt gemaakte locatie. Hier zijn ze geclusterd rond een gezamenlijke waterzuiveringsinstallatie. Zo kunnen ze effectiever gebruik maken van water en worden de bodem en rivieren in een dichtbevolkt gebied niet verontreinigd."
Waardeer de unieke kenmerken
Egbert Dikkers, manager Sales & Marketing bij Smit & zoon, vindt dat ook consumenten kunnen bijdragen aan het verduurzamen van de leerindustrie. "Ik denk dat we minder kieskeurig moeten zijn als het gaat om imperfecties. Juist een natuurlijke imperfectie, bijvoorbeeld een klein litteken, op een jas of tas geeft het leer een uniek karakter. De kwaliteit wordt er niet minder van, sterker nog: leer wordt juist mooier naarmate het langer meegaat en het laat nog meer zijn karakteristieke eigenschappen zien. Maar het is ook belangrijk dat consumenten blijven vragen waar het leer vandaan komt. Gelukkig gaan steeds meer looierijen inzien dat transparantie belangrijk is en dat dat in hun voordeel kan werken."
Van generatie op generatieSmit & zoon heeft de afgelopen jaren diverse innovatieprijzen in de wacht gesleept, die onderstrepen dat het bedrijf zich positief ontwikkelt. Dat het chemiebedrijf zich al bijna twee eeuwen bezighoudt met het verduurzamen van productieprocessen is volgens Egbert Dikkers niet heel vreemd. "We zijn een familiebedrijf dat denkt in generaties.Datzelfde geldt voor onze planeet, die moeten we in goede staat overdragen aan volgende generaties."
Een belangrijke rol hierbij is weggelegd voor de Leather Working Group, bestaande uit producenten, fabrikanten, merken en retailers die de leerindustrie willen verduurzamen. Deze groep reikt gouden, zilveren en bronzen medailles uit aan looierijen die aan strikte voorwaarden voldoen op het gebied van transparantie, energie- en watergebruik en veiligheid voldoen. "Bedrijven gaan daardoor streven naar leer dat goud of zilver is beoordeeld, waardoor looierijen hun zaken wel op orde moeten hebben", vervolgt Dikkers. "En duurzaamheid begint eigenlijk ook al bij de boer. Een huid van een koe die is gebrandmerkt is minder waard, dus dan is het zaak dat boeren op een andere manier hun koeien labelen. Als Smit & zoon proberen we ons steentje bij te dragen op het gebied waar we goed in zijn, maar uiteindelijk moeten we het met z'n allen doen: van de veehouder tot de consument."
Foto: cc
