“Ze dringen al heel lang aan op meer invloed binnen de Wereldbank en het IMF (Internationaal Monetair Fonds), deze landen”, zegt Kleiterp. “Europa en de VS hebben daar maar heel beperkt invulling aan gegeven. Het oprichten van deze bank is daar een reactie op.” Kort gezegd: als de VS en de EU de BRICS-landen wat meer hadden gegund, hadden ze de stap misschien niet gezet.
Maar de vraag rijst of het geen probleem is dat er een nieuwe, potentieel grote, ontwikkelingsbank bij komt. Er zijn er al heel wat: de bekendste is de Wereldbank, maar ook regionaal en nationaal zijn er diverse spelers. In Nederland heb je de FMO, in Duitsland de KfW, in Afrika de African Development Bank. Deze banken lenen geld aan overheden, financiële instellingen en bedrijven om in ontwikkelingslanden te investeren. Sommige spelers, zoals het IMF, lenen alleen geld aan overheden en richten zich specifiek op monetair beleid. Is de nieuwe BRICS-bank, die New Development Bank (NDB) zal gaan heten, een concurrent of een aanwinst?
De New Development Bank
De nieuwe BRICS-bank begint met een startkapitaal van 50 miljard dollar. 10 miljard daarvan wordt door de vijf deelnemende ingelegd de komende zeven jaar, en ze staan samen garant voor de overige 40 miljard. Daarmee moet de bank vanaf 2016 een eigen portefeuille opbouwen. Andere landen kunnen ook aansluiten. “Het zou heel mooi zijn als andere opkomende economieën, zoals Mexico en Indonesië, op den duur ook aansluiten”, zegt Nanno Kleiterp. De BRICS-landen hebben afgesproken dat hun aandeel nooit onder de 55 procent zal vallen.
Daarnaast wordt er een reservefonds aangelegd ter waarde van 100 miljard dollar. Dat is bedoeld voor korte termijn-geldproblemen bij opkomende economieën en ontwikkelingslanden. Daarmee biedt de nieuwe bank een alternatief voor het IMF, waar landen in de financiële problemen tot nu toe vooral aankloppen voor hulp. IMF stelt voorwaarden aan een overheid die zo’n lening aanvraagt, bijvoorbeeld dat er bezuinigd moet worden en dat het land buitenlandse investeringen moet toelaten. Het is onduidelijk welke eisen de BRICS-bank zal stellen.
“Het kan een heel positieve ontwikkeling zijn”, zegt Kleiterp. “Als de nieuwe bank leert van de ervaringen van andere ontwikkelingsbanken en als ze niet gaan concurreren met andere banken door lagere milieu- en sociale eisen te stellen.” Het gevaar bestaat dat de oprichting van de bank vooral politiek bedoeld is, als een middelvinger naar de VS en de EU, die al sinds het oprichten van de Wereldbank en IMF (na de Tweede Wereldoorlog) daar de scepter zwaaien. Als dat het geval is, zal de nieuwe bank niet veel bereiken, zegt Kleiterp. “Maar als ze zich richten op infrastructuurprojecten die een land vooruit helpen en ze een bank met een goed bestuur neerzetten dat op afstand staat van de politiek, dan kunnen ze echt wat bijdragen aan de wereld.” De Wereldbank becijferde dat er vraag is naar zo’n 2 triljoen dollar aan leningen voor infrastructuurprojecten, terwijl er maar 1 triljoen beschikbaar is. Het gaat bijvoorbeeld om verbindingswegen tussen havens en regio’s waar veel grondstoffen vandaan komen. Maar ook riolering aanleggen of het opzetten van duurzame energievoorzieningen zijn mogelijkheden.
Het oprichten van de nieuwe bank wordt internationaal gezien als eerste belangrijke stap van de BRICS-landen, die zich sinds 2009 als machtsblok presenteren. De vijf landen zijn samen goed voor ruim de helft van de wereldbevolking en een vijfde van het wereldwijde BBP. “Ze zijn echt een machtsfactor geworden, dus dit is een logische beweging”, zegt Kleiterp.|
In de landen waar het om gaat is niet iedereen even positief over de nieuwe bank. De Indiase Business Standard bijvoorbeeld, vindt de inleg van 2 miljard dollar per BRICS-land zonde van het geld. Dat geld zou volgens de krant beter besteed zijn aan een project of sector in India zelf, in plaats van in een bank te steken die het (waarschijnlijk) aan een ander land gaat uitgeven. Bovendien is de krant bang dat China z’n gewicht, als tweede economie ter wereld, in de schaal legt en z’n eigen belangen (vooral in Afrika) ermee gaat bevorderen. En Reuters-c0lumnist Andy Mukherjee vreest dat hiermee “de deuren gezet worden voor milieu- en sociale rampen.” Hij wijst er bovendien op dat de BRICS-landen, afgezien van een gezamenlijke afkeer van de VS, niet veel gemeen hebben. Hoe moeten ze dan richting geven aan het beleid van de bank?
Volgens Kleiterp is er geen sprake van een tweedeling tussen BRICS aan de ene kant en het traditionele westen aan de andere kant. “Ik verwacht niet dat de BRICS-landen uit de Wereldbank of het IMF stappen, maar dat dit gewoon een extra manier is om hun invloed te tonen.” Daar lijkt het inderdaad op, vindt ook het gezaghebbende blad Foreign Policy. Door de Oekraïne-crisis is Rusland verder verwijderd geraakt van de VS en EU, en heeft het zich meer naar China gekeerd. China is als tweede economie ter wereld al jarenlang op zoek naar manieren om z’n spierballen te tonen. En de relatie tussen Brazilië en de VS heeft een flinke deuk opgelopen door de NSA-affaire.
Het oprichten van de New Development Bank is niet alleen een manier om investeringen in ontwikkelingslanden en opkomende economieën te stimuleren. Het is een teken dat het tijd wordt voor een nieuwe financiële wereldorde.
