Dankzij Uganda meer democratie in Nederland

Politici en de overheid bepalen beleid, maar hebben burgers genoeg mogelijkheden voor inspraak? Met een innovatieve methode uit Uganda wordt eraan gewerkt Nederland democratischer te maken.

Inspraak door burgers die niet tevreden zijn met beleid van de politiek en de overheid is een actueel thema, kijk bijvoorbeeld naar acties tegen vrijhandelsverdrag TTIP, initiatieven als GeenPeil en diverse burgerinitiatieven in Nederland en Europa. 

Vorige week presenteerde een delegatie uit Uganda hun methode voor inspraak door burgers, die sinds kort ook in Nederland toegepast wordt. De Ugandese methode ‘Citizen Manifesto’ richt zich specifiek op groepen die moeilijk toegang krijgen tot politici en overheid. In een volle zaal in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam vertelden James Mbusa en Emmanuel Oluka van de Ugandese organisatie CEW-IT (Citizens Watch It) hoe het werkt. 

Om te komen tot een ‘Citizens Manifesto’, een Burgermanifest, maken burgers een inventarisatie van hun zorgen en wensen. Het Burgermanifest dat hieruit voortkomt wordt vervolgens door de verantwoordelijke politicus ondertekend, en er worden events georganiseerd om de politicus aan zijn of haar woord te houden. 

Ervaringen in Uganda
Via de Burgermanifest-methode zijn in Uganda al diverse verbeteringen gerealiseerd en issues aan de kaak gesteld. Voorbeelden zijn een petitie over verbeteringen in het onderwijs, en een gesprek in het parlement waarbij toegang tot elektriciteit en ontbossing op de nationale agenda is gezet. 

In Uganda worden buurtvergaderingen georganiseerd, maar kunnen mensen ook via internet en mobiele telefoons hun problemen aangeven. Emmanuel Oluka van CEW-IT laat een grote Google Maps kaart zien met allemaal gemarkeerde punten. “Dit is allemaal input van burgers”, vertelt hij. “Op de kaart kunnen nieuwe verhalen toegevoegd worden, waar de politiek dan kennis van kan nemen.”  

De technologie die hiervoor wordt gebruikt heet Ushahidi en is oorspronkelijk door vier Kenianen ontwikkeld rondom de Keniaanse presidentsverkiezingen van 2007. Ushahidi kan vertaald worden als “getuigenis” of “getuige”. De app stelde Kenianen in staat om ooggetuigenverslagen van geweld via e-mail en sms op een Google Maps kaart aan te geven. Al snel werd de software ook in andere landen gebruikt, inmiddels in meer dan 150 landen, met diverse toepassingen. En nu dus ook in Nederland: via de website JongeStemmen.nl stellen Nederlandse jongeren, momenteel in Amsterdam en Utrecht, een ‘Youth Manifesto’ op. Om data toe te voegen kan een Ushahidi-app gedownload worden (op zowel Android als iPhone telefoons). Ook is het mogelijk een sms'je te sturen naar een aangegeven nummer om data toe te voegen. De website is open source en zou nationaal gebruikt kunnen worden. 

Pilot Nederlandse jongeren 
Is het gebrek aan inspraak door jongeren echt een probleem? Ja, zegt Tjerk Feitsma, coördinator van een deelnemende groep jongeren in Utrecht. “Jeugdwerkloosheid is iets waar jongeren mee te maken hebben. In het vinden van werk zijn er dingen waar jongeren specifiek tegenaan lopen. Het is belangrijk dat de stem van de groep waar het om gaat goed wordt meegenomen.” 

Dat blijkt nog niet zo makkelijk. “Inspraakmogelijkheden blijken vaak inspraakmoeilijkheden” zegt Tjerk. ”Als je niet een politieke professional bent of getrouwd met een politicus of zo, dus voor gewone mensen, is het helemaal niet duidelijk wat je moet doen. Door ingewikkelde regels krijgen veel mensen moeilijk toegang tot politieke invloed.” 

Een simpel voorbeeld: nadat de Utrechtse jongeren uiteindelijk een Youth Manifesto hadden opgesteld en dit aan de gemeenteraad wilden presenteren, bleek je weliswaar online spreektijd in een vergadering te kunnen aanvragen, maar je agendapunt moest dan vervolgens wel worden ingebracht door een raadslid. “Dus ook al vertegenwoordig je een grote groep jongeren, is het nog steeds heel moeilijk om gehoord te worden door de raad, tenzij je eerst vrienden wordt met een gemeenteraadslid van een politieke partij.”

Inmiddels is het gelukt het Utrechtse Youth Manifesto in de gemeenteraad te presenteren, met veel interesse vanuit raadsleden. “Onze punten worden nu op de agenda gezet,” geeft Tjerk aan, “en we worden ook uitgenodigd om mee te spreken in de relevante commissies van de gemeenteraad”. Het doel, jongeren een makkelijk kanaal naar politici geven, lijkt bereikt.

Nationaal? 
Kan dit ook nationaal, richting de Tweede Kamer? Bij de presentatie van de ‘Youth Manifesto’ organisaties in Amsterdam was ook Tweede Kamerlid Tanja Jadnanansing (PvdA) aanwezig. "Ik wil zeker helpen", gaf zij aan. "We kunnen hier veel aan hebben en ik wil graag jullie ambassadeur zijn in Den Haag".
 
Reflecterend op de invloed van jongeren op de Nederlandse politiek noemde Tanja Jadnanansing het Nationaal Jeugd Debat. Helaas zijn hierin nog wel sommige jongeren oververtegenwoordigd en andere jongeren ondervertegenwoordigd, gaf Jadnanansing aan, maar misschien kan het Youth Manifesto daar verandering in brengen? 

Josien Pieterse van Netwerk Democratie is positief over de mogelijkheden. “Ik denk dat het werken met manifesten kan werken in Nederland. We hebben nu experimenten gedaan op lokaal niveau: in de wijk en nu dit project met jongeren. Op die manier leren we de methode goed kennen en kunnen we hem afstemmen op onze lokale context.” Volgens Pieterse kunnen wij in Nederland veel leren van hoe de Ugandese organisaties democratische besluitvorming organiseren. “Ze zijn ontzettend goed in het organiseren van besluitvorming vanaf de basis, in dorpen en gemeenschappen.” Het kan dus heel goed dat we nog veel van het Youth Manifesto en Citizens Manifesto in Nederland gaan horen.