Aanhangers van het Eritrese dictatoriale regime werden als tolk ingehuurd door het tolkencentrum dat namens de overheid vertaalt in de vluchtelingenketen. De samenwerking met drie tolken is direct na de ontdekking stopgezet. Hun familieleden, die volgens de Eritrese gemeenschap in Nederland ook gelieerd zijn aan het Eritrese regime, tolken echter nog steeds voor de IND.
‘Eritreeërs ontvluchten hun land vanwege de slechte economische situatie. De dreiging vanuit buurland Ethiopië speelt ook een rol.’ Met die boodschap benaderden Eritrees-Nederlandse jongeren in mei de media. Ze spraken onder andere namens de Eritrese Vereniging Amsterdam en Omgeving, en het vers opgerichte Eritrees Platform Nederland. Hun onderliggende boodschap: met het dictatoriale regime van Eritrea is niets mis. De jongeren bleken echter actieve aanhangers van dat regime, zo onthulde OneWorld. Ze zijn lid van YPFDJ, de jongerentak van de enige politieke partij van Eritrea.
Nu blijkt dat een van de jongeren uit het artikel, Meseret Bahlbi, werkzaam was als tolk Tigrinya (de taal die in Eritrea gesproken wordt, red.) bij het Tolk en Vertaalcentrum Nederland (TVcN), evenals twee andere aanhangers van het Eritrese regime. TVcN werkt op contractbasis voor de overheid. De tolken worden ingezet in de zogeheten vreemdelingenketen.
WAT DOET TVcN?
Het Tolken en Vertaalcentrum Nederland werkt al 35 jaar op contractbasis voor de overheid. Dat betekent dat de 1500 tolken en vertalers, die zo’n 130 verschillende talen spreken, worden ingezet bij juridische procedures, bij gesprekken in de asielketen en in de gezondheidszorg.
Via het nummer op de zorgpas kunnen asielzoekers direct een tolk aanvragen bij TVcN. Het tolkencentrum declareert de kosten vervolgens direct bij Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers COA.
Het merendeel van de tolken werkt op freelance basis voor TVcN.
Het tolkencentrum is nog altijd op zoek naar nieuwe tolken Tigrinya. “Nu googelen we sollicitanten van tevoren, en houden we Facebook, twitter en de media in de gaten”, vertelt een medewerker. TVcN benadrukt dat het niet verboden is voor tolken om met de media te praten. “Politiek actief zijn gaat echter een stap verder. Dat geldt niet alleen voor tolken die zich achter het regime scharen, maar ook voor aanhangers van de oppositie.”
Stel je voor: je bent net gevlucht voor de dictatuur in Eritrea. Je vraagt asiel aan in Nederland en dan krijg je – bijvoorbeeld tijdens je medische intake –te maken met een tolk die gelieerd is aan de partij waar jij net voor bent gevlucht. Hoe veilig voel je je dan nog om je verhaal te doen?
“Al gewaarschuwd”
“Een tolk speelt tijdens de asielprocedure een cruciale rol”, zegt een woordvoerder namens VluchtelingenWerk Nederland. De organisatie wijst op het belang van goede screening om de integriteit van tolken te garanderen. “De asielzoeker vraagt om bescherming en moet ervanuit kunnen gaan dat er vertrouwelijk met die vraag wordt omgesprongen.”
Het veiligheidsrisico in landen als Eritrea is reëel, aldus VluchtelingenWerk. “Vanwege het toenemende aantal asielverzoeken van Eritreeërs hebben wij regelmatig contact gehad met de Immigratie en Naturalisatiedienst IND en ook met TVcN.” In de eerste helft van dit jaar vroegen 3500 Eritreeërs asiel aan in Nederland. In heel 2013 waren dat er minder dan duizend. “Omdat het gebrek aan tolken Tigrinya een groot struikelblok vormde, hebben we het daar herhaaldelijk over gehad. Daarbij is de twijfel aan de betrouwbaarheid van de in allerijl geworven en nauwelijks opgeleide tolken door VluchtelingenWerk steeds als punt van zorg naar voren gebracht.”
Geen beëdigde tolken
Hoe kan het dat aanhangers van een dictatoriaal regime dan toch werden ingehuurd als tolk? Op de website van TVcN is te lezen dat hun tolken “vanzelfsprekend” werken “met een neutrale houding. Zij volgen hierin de gedragscode van TVcN, die onder meer objectiviteit, integriteit en geheimhouding waarborgt.” Ook staat er dat de “tolken en vertalers uitgebreid worden gescreend”. Ze zijn “veelal ingeschreven in het Rbtv (Register beëdigde tolken en vertalers) en hebben een ruime ervaring in hun vak.”
HET TOLKENREGISTER
Registertolken worden beëdigd door een rechter. Zij moeten aan allerlei kwaliteits- en integriteitseisen voldoen. Zo moet een beëdigd tolk een tolkenopleiding hebben gevolgd van minimaal hbo-niveau. Heeft hij dat niet, dan moet hij een tolkentoets afleggen bij de Raad voor Rechtsbijstand. Ook moet hij aantoonbaar 420 uur scholing hebben gevolgd op het gebied van vertalen en tolken, en minimaal vijf jaar werkzaam zijn als beroepstolk. Daarnaast wordt gevraagd om een speciale Verklaring Omtrent Gedrag (VOG), waarmee tien jaar wordt teruggekeken in de database met justitiegegevens.
Tolken die niet officieel opgeleid zijn (bijvoorbeeld omdat er geen hbo-opleiding voor de desbetreffende taal bestaat), maar die wel integer en taalvaardig zijn, worden opgenomen op de zogeheten uitwijklijst.
Een blik in de database van het tolkenregister leert dat er in Nederland geen enkele beëdigde tolk Tigrinya is. De uitwijklijst bevat één naam, die van mevrouw E. Tesfu Michael.
Door de toestroom van Eritrese asielzoekers, is het TVcN in een razend tempo samenwerkingsverbanden aangegaan met nieuwe tolken Tigrinya. “Werkten er vorig jaar omstreeks deze tijd nog acht tolken Tigrinya voor het tolkencentrum, nu zijn dat er meer dan zestig”, vertellen medewerkers. “In eerste instantie werden tolken geworven via de sneeuwbalmethode: tolken die al voor TVcN vertaalden, stelden personen uit hun netwerk voor.” De afgelopen maanden werd ook geworven via een vacature op de website. Langs die weg kwamen ook Bahlbi en de andere regime-aanhangende tolken binnen. Zij startten hun werkzaamheden op 27 mei jongstleden.
Daags na de publicatie van het OneWorld-artikel over Eritreeërs in de media zette TVcN de samenwerking met drie tolken stop. Zij werden in totaal ingezet bij 58 gesprekken, voornamelijk voor cliënten in de gezondheidszorg. Immigratie en Naturalisatiedienst IND maakt gebruik van eigen tolken, zo laat een woordvoerder weten. “Deze tolken zijn niet ingezet bij asielprocedures.”
Tóch partijdige tolken bij IND
Uit onderzoek van OneWorld blijkt echter dat er wel degelijk ‘verdachte’ tolken Tigrinya voor de IND werken. Wij kregen inzage in een namenlijst die vorige maand vanuit de Eritrese gemeenschap naar TVcN, IND, tolkenorganisatie Concorde en VluchtelingenWerk is gestuurd. Op de lijst staan onder andere twee familieleden van Meseret Bahlbi, de tolk met wie TVcN de samenwerking stopzette. Navraag binnen de Eritrese gemeenschap in Nederland maakt duidelijk dat zij, net als de andere tolken op de lijst, pro-regime zijn. We krijgen foto’s te zien van tolken in shirts van Young People's Front of Democray and Justice (YPFDJ) en van tolken op feesten die bekend staan als ‘georganiseerd door aanhangers van de regering’, zoals het Eritrean Festival Bologna.
Er lopen meerdere onderzoeken naar tolken in de Tigrinya-taal
Als we de lijst voorleggen aan de IND laat de woordvoerder weten “in verband met de privacy van de tolken niet op individuele namen te willen ingaan”. Wel wil zij meedelen dat “op dit moment meerdere onderzoeken lopen naar tolken in de Tigrinya-taal. Als de uitkomst van zo'n onderzoek daar aanleiding toe geeft, wordt een procedure gestart die ertoe kan leiden dat een tolk uit het IND-bestand wordt verwijderd.”
REACTIE IMMIGRATIEDIENST
“Bij het werven van tolken wordt eerst een persoonlijk kennismakingsgesprek met de potentiële toekomstige tolk gevoerd door een coördinator tolken. De tolk wordt dan verzocht een Verklaring Omtrent Gedrag aan te vragen en te overleggen met een zogenoemd verzwaard profiel 80, dat wil zeggen dat er 10 jaar wordt teruggekeken in de registers van Justitie. Indien de potentiële tolk korter dan 10 jaar geleden zelf als asielzoeker Nederland is ingereisd, wordt (met kennisgeving van de potentiële tolk) het asieldossier geraadpleegd om eventuele bezwaren tegen de inzet als tolk uit te sluiten.
Zodra de tolk zelfstandig aan het werk gaat, worden zijn/haar prestaties gevolgd middels evaluatieformulieren tolken. Daarnaast ontvangt de IND soms berichten van derden over de integriteit van tolken.
Een goed onderbouwde tip kan aanleiding zijn voor nader onderzoek.
Een dergelijk onderzoek wordt uitgevoerd door het interne bureau van de IND: Bureau Veiligheid en Integriteit in samenwerking met de coördinator tolken.
Als de uitkomst van zo'n onderzoek daar aanleiding toe geeft, wordt een procedure verwijdering tolk uit het IND tolkenbestand gevolgd. De tolk krijgt dan 14 dagen de gelegenheid te reageren op het voornemen. Daarna wordt binnen 4 weken een besluit genomen of de tolk uit het bestand wordt verwijderd.”
Op de vraag of de tolken hangende het onderzoek op non actief zijn gesteld, geeft de IND geen antwoord.
De genoemde tolken zouden ook werken voor Concorde, naast TVcN de andere grote tolkenorganisatie in Nederland. Concorde levert tolken Tigrinya voor het bijstaan van advocaten voor de Raad van Rechtsbijstand. Een woordvoerder laat weten “geen uitspraken te doen over de inzet van tolken op individuele basis om privacy redenen van onze tolken. Dat geldt niet alleen voor tolken Tigrinya, maar voor alle tolken die voor ons werken.”
Oeigoerse tolkenaffaire
Het is niet de eerste keer dat personen zich namens een dictatoriaal regime opwerpen als tolk. Vorig jaar kwam naar buiten dat twee Oeigoerse tolken zeer waarschijnlijk inlichtingenactiviteiten verrichtten voor de Chinese autoriteiten. Zij vertaalden bij meer dan duizend asielaanvragen. In antwoord op Kamervragen liet staatssecretaris Fred Teeven weten dat afgewezen asielaanvragen waarbij door deze Oeigoeren was getolkt, opnieuw zouden worden beoordeeld.
Tolkencentrum TVcN wil de toestand met de Eritrese tolken zeker niet met de Oeigoerse affaire vergelijken. “De tolken Tigrinya zijn op non-actief gezet omdat wij vinden dat tolken neutraal moeten zijn. Dat waren ze niet. We hebben echter geen signalen gekregen dat zij niet goed zouden hebben getolkt of dat zij informatie hebben doorgespeeld aan het regime in Eritrea. Ook is het zo dat Eritrese asielzoekers in Nederland eigenlijk altijd een verblijfsvergunning krijgen. Zij worden – in tegenstelling tot sommige vluchtelingen voor wie de Oeigoerse tolken vertaalden – niet teruggestuurd naar hun land van herkomst.
TVcN zegt cliënten te hebben ingelicht over de beëindigde samenwerking met de tolken Tigrinya. Of familieleden van vluchtelingen negatieve gevolgen hebben ondervonden, is niet onderzocht.
REACTIE MESERET BAHLBI
“Ik heb ongeveer een week voor TVcN gewerkt. Voor mij is dat hoofdstuk afgesloten.
Neutraliteit lijkt mij niet afhankelijk wat je politieke voorkeur is, maar hoe je omgaat met de scheiding van privé en werk. Het zou niet moeten uitmaken of je in je privéleven tegen of pro-regering bent. Er is door TVcN aangegeven dat je je tijdens het gesprek neutraal dient te gedragen. Er is niets aangegeven over het openbaar maken van je politieke voorkeur en dat lijkt mij eigenlijk ook wel logisch.
De stappen die nu genomen zijn lijken vooral een vervolg van het angst zaaien door onder andere jouw (Terlingens artikel over Eritreeërs in de media, red.) vorige sensatiebeluste artikel.”
“Tolken moeten op non-actief”
“Het is niet met zekerheid te zeggen dat families van asielzoekers gevaar lopen als gevolg van de inzet van onbetrouwbare tolken, maar het is ook niet uit te sluiten dat dit niet zo is”, zo reageert een woordvoerder namens VluchtelingenWerk. De organisatie is door TVcN niet op de hoogte gesteld van de mogelijke onbetrouwbaarheid van drie Tigrinya-tolken. “We vinden wel dat TVcN adequaat gehandeld heeft door de samenwerking met de desbetreffende tolken direct te beëindigen.”
Familieleden van vluchtelingen worden gestraft
Dat ook tolken van de IND verdacht worden van banden met het regime, vindt VluchtelingenWerk zorgwekkend. De organisatie snapt dat IND niet meteen de samenwerking met deze tolken stopzet. “Binnen de Eritrese gemeenschap vertrouwt niemand elkaar. Daardoor zijn er allerlei vingerwijzingen. Maar het zou niet goed zijn als deze tolken hangende het integriteitsonderzoek mogen doorwerken. Zij krijgen gevoelige dossiers in handen. De situatie in Eritrea is zo dat familieleden van vluchtelingen gestraft worden vanwege het feit dat een broer of een kind asiel heeft gevraagd in Nederland. Informatie daarover moet dus zeker niet terechtkomen bij aanhangers van het regime.”
Volgens VluchtelingenWerk is het nu aan de IND om te bekijken in welke zaken die 'geschorste mensen' hebben getolkt en of dat moet leiden tot een aanpassing van het besluit in de asielprocedure. Dit is wel een zorg voor VluchtelingenWerk. “Het delen van dit soort informatie door de IND gaat niet altijd goed – het Oeigoerse tolkenechtpaar was geschorst door de IND, maar bleek daarna nog wel voor de rechtbank te tolken.”
