Overbevissing is geen onderwerp dat hoog op de agenda staat. Maar volgens milieuorganisatie The Black Fish zullen de oceanen in 2048 al leeggevist zijn als we in dit tempo doorgaan. Met de film ‘Losing Nemo’ luidt The Black Fish de alarmbel.
De gemiddelde toerist in Amsterdam heeft, naast het vaste bezoek aan de coffeeshop, toch minstens Hollandse haring happen op zijn to-do-lijstje staan. Ook de Nederlander zelf eet graag een visje bij het avondeten. Volgens cijfers van het Nederlands Visbureau kochten we in 2012 met zijn allen 56 miljoen kilo aan vis, schaal- en schelpdieren. Een getal dat al jarenlang relatief stabiel blijft.
Leegvissen
Die vanzelfsprekendheid van onze dagelijkse visconsumptie is volgens Wietse van der Werf van The Black Fish het probleem. De oceaan wordt op deze manier namelijk in hoog tempo leeggevist.
“Veel mensen wonen relatief dicht bij de kust en zijn echt afhankelijk van de zee voor hun eten. Maar ook de westerse consument gaat de gevolgen merken als dat gigantische zee-ecosysteem onherstelbaar beschadigd raakt. Het grootste life-support system dat we hebben op aarde wordt op dit moment gewoon kapot gemaakt. Maar het heeft geen politieke prioriteit.”
Gevaren
Sinds de mondiale visserijvloot vanaf de jaren vijftig in korte tijd snel is gegroeid, is de visstand tegelijkertijd enorm gedaald. Als de soortendiversiteit in de oceaan zo snel blijft kelderen kan er volgens de voorspellingen van de milieubeschermers tegen 2048 geen vis meer uit zee gehaald worden. En er dreigen meer gevaren.
“Als de grote roofvissen die de bovenste schakel in de voedselketen vormen wegvallen, dan wordt het evenwicht in het hele ecosysteem verstoord. Blauwvintonijn is een van de belangrijkste jagers van de zee en is al bijna uitgestorven. De populatie van andere soorten vis kan dan enorm gaan groeien waardoor de hoeveelheid plankton in het water verandert. Plankton zet CO2 om in zuurstof en levert een flink deel van de zuurstof in de atmosfeer. Als de hoeveelheid plankton verandert kan dat grote gevolgen hebben.”
Handhaving
Er bestaan wel internationale verdragen om het zeeleven te beschermen, maar die worden volgens The Black Fish niet voldoende gehandhaafd. Vaak hebben de lokale overheden, die naleving van de Europese regels moeten controleren, te weinig budget of mankracht. Om dat handhavingshiaat te vullen werd eind 2010 The Black Fish opgericht.
“Handhaving kan ook door organisaties zoals die van ons uitgevoerd worden. Op basis van de in 1982 door de Verenigde Naties opgestelde World Charter for Nature mag je als burger ingrijpen in milieukwesties als er geen overheid is die dat doet. Een beetje zoals natuurbeschermers die in Nationale Parken neushoorns tegen stropers beschermen.”
Drones
Door zoveel mogelijk aanwezig te zijn in de havens aan de Middellandse Zeekusten probeert de organisatie zo goed en zo kwaad als het kan de regels toch te handhaven. Medewerkers The Black Fish leggen met film- en fotoapparatuur vast of er niet toch illegale vissoorten aan land gebracht worden en de maken sinds kort zelfs gebruik van onbemande drones die de kustgebieden vanuit de lucht in de gaten houden.
“Veel overheidsdiensten zijn blij dat wij ze ondersteunen door misstanden te signaleren. Zij hebben vaak niet genoeg middelen om echt controles uit te voeren, dus beperken ze zich tot het doen van steekproeven.”
Film
Om de gevaren van die schaalvergroting in de visserij te laten zien, heeft The Black Fish een korte animatiefilm gemaakt. De film met de titel ‘Losing Nemo’ werd binnen 48 uur meer dan 21.000 keer bekeken. Om de toekomst van de oceanen op de politieke agenda te krijgen moet er allereerst momentum gekweekt worden. Voor het te laat is, waarschuwt Van der Werf: “Alle leven op aarde komt oorspronkelijk uit de zee. Maar een groot deel van het bodemleven is nog helemaal onbekend. En we maken het nu sneller kapot dan we het kunnen ontdekken.”
player.vimeo.com/video/66514539
Hotspot
De Middellandse Zee is dan ook een hotspot als het gaat om biodiversiteit, vertelt Van der Werf. Omdat de zee vrij ondiep en warm is migreren veel waterdieren gedurende het broedseizoen vanuit de Atlantische Oceaan het gebied in. Ideaal voor vissers, maar gevaarlijk voor de visstand, constateert ook de Europese Commissie in Brussel. Volgens cijfers van de Commissie is om en nabij 47 procent van de soortenrijkdom in de Atlantische Oceaan in gevaar. In de wateren van de Middellandse Zee ligt dat percentage op maar liefst 80 procent. Van der Werf: “In Zuid-Europa en Noord-Afrika schort het behoorlijk qua handhaving. Daarom proberen wij met onze acties een oogje in het zeil te houden. Dan heb ik het over controle op het gebruik van drijfnetten, dynamietvissen en illegale vangst van blauwvintonijn.”
Politiek
Wat betreft politieke standpunten houdt The Black Fish zich opvallend op de vlakte. Natuurlijk heeft grootschalige visserij een grote politieke lobby en enorme schadelijke gevolgen, zegt Van der Werf, maar zijn organisatie beperkt zich tot controleren of er niet iets illegaals gebeurt: “In een land als Ghana worden de visgronden door grote Europese trawlers leeggevist. Dat heeft heel schadelijke gevolgen voor de Ghanese economie en bevolking, omdat ze nu vis uit Europa moeten importeren. Dat slaat natuurlijk nergens op. Maar in ons werkgebied, de Middellandse Zee, is grootschalige visserij niet per definitie slecht, en kleinschalig betekent niet per sé goed. Als je alle kleine Griekse vissersbootjes optelt die zeer schadelijke drijfnetten gebruiken, hebben die in totaal een grotere vangstcapaciteit dan een paar grote trawlers uit Frankrijk.”
