Herinnert u het zich nog? Bibi Netanyahu die in 2012 op het punt stond Iran aan te vallen? Met een plaatje van een bom in de hand hield de premier van Israël de VN voor dat Iran ‘binnen een paar weken’ een atoombom zou hebben. Ook in de VS werd door gerenommeerde experts openlijk gepleit voor een aanval op Iran. Nu is duidelijk dat Netanyahu hoogstwaarschijnlijk loog en dat het Israëlische leger voorkwam dat hij zijn oorlogsdrang in daden om zou zetten.
Het onderscheid tussen vreedzame en militaire toepassing van het Iraanse nucleaire programma is voor buitenstaanders moeilijk te maken, maar het akkoord tussen Iran en de internationale onderhandelaars lijkt nu een einde te maken aan deze onduidelijkheid. Iran beperkt zijn verrijkingspraktijken en staat meer controles toe dan in het verleden. Goed dat Iran daarmee akkoord gaat. Iran mag wel zelf beperkt en onder toezicht uranium blijven verrijken voor vreedzame doeleinden zoals de opwekking van energie en de productie van medische isotopen. Net zoals andere landen die lid zijn van het Non-Proliferatie Verdrag (NPV) dat mogen. Goed dat de internationale onderhandelaars daarmee akkoord gaan. Het wordt al met al een deal óver Iran maar ook een deal mét Iran en dat maakt de kans een stuk groter dat Iran zich langere tijd committeert aan de afspraken.
Een regio zonder massavernietigingswapens
Door de deal komt de Iraanse kernbom er voorlopig niet, maar de verleiding om massavernietigingswapens te bouwen bestaat in de regio nog steeds. Dit is in grote mate te wijten aan de reële angst voor de al bestaande arsenalen in de regio. Israël en Iran’s buur Pakistan hebben kernwapens en weigeren zich te committeren aan belangrijke internationale verdragen zoals het NPV die verspreiding van kernwapens trachten te voorkomen. Als we blijven accepteren dat dit slechte gedrag zonder grote consequenties blijft, is er altijd het risico dat andere landen in de regio de les trekken dat het ontwikkelen van een kernwapenarsenaal loont, als je er maar in slaagt het stiekem te doen.
Om te voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt en we over een paar jaar te maken krijgen met een volgend land dat kernwapens lijkt te bouwen is het zaak om nu de Iraanse deal aan te grijpen als kans om het Midden-Oosten vrij van massavernietigingswapens te maken. Eerdere pogingen daartoe mislukten, maar een deal met Iran neemt een van de obstakels weg om hier afspraken over te maken. Een andere hobbel is Israel’s arsenaal aan massavernietigingswapens.
In het verleden is weggekeken van Israël’s evident slechte track record
Dit is dan ook het moment om het enige land in de regio met massavernietigingswapens desnoods met enige dwang naar de onderhandelingstafel toe te duwen. Daar moet een einde gemaakt worden aan Israël's kernwapens, chemische wapens en biologische wapens. Europa kan daarin een grote rol spelen, zoals het ook een belangrijke rol speelde in het tot stand komen van de Iraanse deal. Sinds 2003 stelt de EU bij handelsakkoorden als voorwaarde dat landen zich aan de regels houden wat betreft massavernietigingswapens. In geval van Israël is in het verleden weggekeken van Israël’s evident slechte track record op dit gebied. Als we willen voorkomen dat landen in de Arabische wereld met recht kunnen stellen dat Israel voor slecht gedrag wordt beloond, is dit het moment om niet meer weg te kijken en de relaties tussen Israël en Europa mede afhankelijk te maken van Israël's bereidheid om te onderhandelen over de regionale zone vrij van massavernietigingswapens.
Regionale veiligheid
Of we het nou leuk vinden of niet, Iran is ook nodig bij het vinden van oplossingen voor de vele gewapende conflicten in de regio. Iran speelt een belangrijke en uiterst bedenkelijke rol in de regio. Het levert militaire steun aan het regime van Assad, aan de niet-statelijke bewapende groepen Hezbollah en Hamas en is betrokken bij interne conflicten in Libanon, Irak en Jemen. Het wantrouwen jegens Iran is begrijpelijk groot, met name in landen die zichzelf ook als regionale macht zien, zoals Saoedi-Arabië en Egypte. Het is naïef om te denken dat er zonder Iraanse betrokkenheid realistische scenario’s bestaan voor een einde aan al die conflicten en spanningen. De deal over kernwapens biedt misschien net dat beetje vertrouwen dat betrokken partijen, ook Iran, nodig hebben om tot regionale samenwerking te komen om Irak en Syrië te stabiliseren.
Een wijze les
Terugkijkend, had het allemaal zo lang niet hoeven duren. Iran bood in 2003 een ‘grand bargain’ aan waarin het land bereid was te stoppen met het verrijken van uranium in ruil voor gesprekken met de VS over regionale veiligheid. De regering van George W. Bush, die net Irak in puin had gelegd vanwege vermeende massavernietigingswapens, wees elk aanbod van Iran af. Iran was onderdeel van de As van het Kwaad en met het Kwaad onderhandel je niet. Nu, 12 jaar later staat Iran een stuk sterker in onderhandelingen. De oorlogen van Bush zijn uitgelopen op een ramp en hebben de regio volledig ontwricht. Iran is er in geslaagd redelijk ongeschonden uit de Bush-oorlogen te komen. Haar grenzen zijn niet geschonden en de oude vijand – Saddam Hussein is vervangen door een regering die Iran een stuk beter gezind is. in 2003 had een deal erin gezeten waarin Iran af zou zien van verrijking van uranium. Nu is een beperking van verrijking en betere toezicht daarop het beste dat we kunnen krijgen.
