Een groep vluchtelingen zonder geldige verblijfspapieren zette eind vorig jaar een protestkamp op in de Amsterdamse wijk Osdorp om hun penibele aan de kaak te stellen. Na de ontruiming in december kon de groep een aantal maanden terecht in een leegstaand kerkgebouw. Inmiddels hebben de protesterende asielzoekers hun intrek genomen in alweer een nieuwe tijdelijke thuishaven: de Vluchtflat.
Voor de Vluchtflat in de Amsterdamse wijk Overtoomse Veld staan groepjes mannen sigaretten te roken. Ze trappen tegen een voetbal of praten met buurtbewoners die voedsel en kleding langs komen brengen. Adam Osman ontvluchtte tien jaar geleden de bloedige burgeroorlog in zijn thuisland Somalië. Hij werpt zich op als woordvoerder van de groep, die ondertussen uit tweehonderd mannen en vrouwen bestaat. Volgens hem is het vijf verdiepingen tellende kantoorpand een flinke stap vooruit: “Vroeger hadden we helemaal niets en leefden we op straat. Het kamp in Osdorp ging, ondanks de kou en de slechte omstandigheden, al snel als thuis voelen. Daarna kwamen we in de Vluchtkerk terecht en nu hier. Dat zijn allebei stapjes vooruit geweest wat betreft leefomstandigheden. Er zit schot in de zaak.”
Vergaderen
Tot begin deze maand bood de leegstaande St. Josephkerk in Amsterdam-West soelaas voor de dakloze groep vluchtelingen. Maar die werd 16 juni terug overgedragen aan de eigenaar. Om te zorgen dat de groep niet weer op straat terecht zou komen, kraakte een groep Amsterdamse activistenhet lege kantoor aan de Jan Tooropstraat in Overtoomse Veld, dat in de volksmond al snel de naam Vluchtflat kreeg. De eigenaar van het pand, woningcorporatie de Key, liet weten de kraak niet te zullen melden bij de gemeente en is volgens Osman zelfs op zoek naar vervangende woonruimte voor de vluchtelingen. Hij is druk bezig met de voorbereidingen voor de algemene vergadering die de vluchtelingen elke week zelf organiseren om dagelijkse dingen als poetsschema’s en voedselbevoorrading te bespreken. Vermoeid maar tevreden kijkt hij vanuit zijn ruime kamer op de bovenste verdieping van het pand uit over Overtoomse Veld: “In de Vluchtkerk waren er wel eens conflicten tussen verschillende groepen. Hier in de Vluchtflat is dat stukken minder. Omdat het pand zo groot is zitten mensen minder op elkaars lip. Er is hier genoeg ruimte om mensen een eigen kamer toe te wijzen, of samen met vrienden die ze ondertussen gemaakt hebben.”
[[{“fid”:”20512″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:336,”width”:448,”style”:”width: 350px; height: 263px; float: right;”,”class”:”media-element file-default”}}]]Zelforganisatie
Het oorspronkelijke tentenkamp in Osdorp werd gecoördineerd door de Amsterdamse stichting Migrant2Migrant en in de Vluchtkerk was er een hele organisatie van lokale vrijwilligers betrokken bij de groep vluchtelingen. In de Vluchtflat wordt het dagelijkse reilen en zeilen ondertussen door de groep zelf geregeld, vertelt woordvoerder Inger van Nes van de vrijwilligersgroep uit de Vluchtkerk: “Ondanks de doorlopende betrokkenheid van verschillende vrijwilligers en activisten, runnen de vluchtelingen nu hun eigen pand. In de Vluchtkerk is er al begonnen met zelforganisatie door de bewoners. Zij gingen vanaf februari zelf deurdiensten draaien en elke kamer had kook- en schoonmaakdiensten. Het ging ook vooral om hun protest tegen de gevolgen van het Nederlandse asielbeleid waar zij slachtoffer van zijn. Dat is ook altijd de expliciete bedoeling van ons als steungroep geweest. Maar veel vrijwilligers blijven langskomen, puur op basis van de relaties die ze met de mensen zijn aangegaan. Hoe het verder zal gaan qua organisatie hangt af van de voorwaarden af die de Key aan hun verblijf zal stellen.”
Frustratie
Toch is de sfeer gespannen in de Vluchtflat. Halverwege juni werd de uit Burundi afkomstige Jean-Paul Baba dood aangetroffen in het water aan de Amsterdamse Nassaukade. Niemand weet precies wat er met hem gebeurd is, vertelt de uit Mauretanië afkomstige Mouthena in het trappenhuis van de Vluchtflat: “Onze broeder is gestorven en dat grijpt iedereen aan. Het zou iedereen van ons kunnen gebeuren. Zijn begrafenis vindt plaats op Wereldvluchtelingendag, dat is wel tekenend voor de situatie. We hebben hier dan wel weer een tijdelijk dak boven ons hoofd, maar iedereen is onzeker over de toekomst.”
De voorraadruimte waar gedoneerd voedsel wordt bewaard doet leeg aan en een keuken om het eten te bereiden is er niet. Het eten wordt gekookt bij mensen in de buurt die hun keuken voor even willen afstaan aan de groep die in de Vluchtflat hokt. In de met oude meubels gevulde lobby van het pand hangen grote plakkaten waarop in het Nederlands, Frans en Arabisch wordt uitgelegd waar er gedoucht kan worden. Douches zijn namelijk ook niet aanwezig in de Vluchtflat, vertelt een lijzige Ethiopische dertiger. Hij zit in zijn kamer op de derde verdieping en eet een droog stuk brood. Het zonlicht wordt buitengehouden door felgekleurde doeken voor het raam. De vrolijke kleuren contrasteren met de bedrukte stemming die in het vertrek hangt: “De kranen werken hier niet, dus als niemand uit de buurt flessen met drinkwater langsbrengt, dan drink ik soms water uit de toiletten. Er is niet altijd genoeg eten voor ons allemaal en daarbij hebben we geen keuken om het klaar te maken. Het enige voordeel is dat dit kantoorpand leuker is dan de kerk waar we eerst zaten.”
Osman begrijpt de frustratie van veel vluchtelingen volkomen, verzucht hij: “Als je elke dag wakker wordt en je hebt totaal niks te doen behalve afwachten, dan is dat funest voor een mens. Toen ik Somalië ontvluchtte omdat daar burgeroorlog woedde had ik niet gerekend op een leven zonder doel, zonder hoop. Dat patroon proberen we nu ook te doorbreken. Er zit niets anders op dan positief blijven.”
Afwachten
Het wachten is nu op wat politiek Den Haag besluit over het lot van uitgeprocedeerde asielzoekers. Verantwoordelijk staatssecretaris Fred Teeven (VVD) wil illegaliteit strafbaar stellen terwijl coalitiepartner PvdA intern overhoop ligt over de kwestie. De gemeente Amsterdam laat bij monde van woordvoerder Iris Reshef weten geen voorstander te zijn van strafbaarstelling van illegaliteit, maar weigert verder in de toekomst te kijken: “Wij gaan binnen de kaders van de wet zo humaan mogelijk met de asielzoekerskwestie om. Maar hypothetische scenario’s over toekomstig landelijk beleid, daar kan ik verder niet op ingaan.”
Osman is zich bewust van zijn onmacht en kijkt vermoeid uit het raam terwijl hij een sigaret rookt: “Ik ben geen crimineel, ik ben een mens. Als wij uiteindelijk gecriminaliseerd worden, dan mogen ze me hier komen halen, zodat de hele wereld kan zien wat er met vluchtelingen gebeurt in Nederland. Maar in de tien jaar dat ik in dit land ben, heb ik nog nooit meegemaakt dat het grote publiek daadwerkelijk op zo’n grote schaal spreekt over ons vluchtelingen, dus in die zin heeft ons protest sowieso zin gehad. Toen ik nog op straat leefde had ik niet durven dromen dat ik ooit aan dezelfde tafel als de burgemeester zou zitten om te overleggen over wat er moet gebeuren.”
Foto’s: Hans Wetzels
