Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
De Eerste Kamer stemt in met CETA, het omstreden verdrag dat bijna alle handelsbelemmeringen tussen Canada en de EU schrapt. Klinkt goed, toch is er ophef. Vormt CETA echt een bedreiging voor landbouw, klimaat en de democratie? Vijf vragen over het omstreden handelsverdrag.
1. Wat is CETA?
De ‘Comprehensive Economic and Trade Agreement’ is een handelsverdrag tussen Canada en de EU. Het verdrag moet de handel tussen Canada en de EU vergemakkelijken, onder andere door bijna
99 procent van de import- en exportheffingen af te schaffen. De onderhandelingen tussen de EU en Canada begonnen in 2009 en het uiteindelijke verdrag werd in 2016 ondertekend.
“
Sinds 2017 is CETA al 'gedeeltelijk’ in werking
Sinds 2017 is CETA ‘gedeeltelijk’ in werking, omdat nog niet alle Europese lidstaten het verdrag hebben geratificeerd. Pas als alle Europese lidstaten het handelsverdrag hebben geratificeerd in hun eigen wet, kan het volledig in werking treden. Tot dinsdag hadden 15 van de 27 lidstaten CETA geratificeerd. Nederland werd dinsdag het zestiende land, door
onverwachtse steun van de PvdA in de Eerste Kamer. In 2020 was de PvdA juist
tegen CETA, omdat in het verdrag veel macht is weggelegd voor multinationals.
2. Waarom heeft de EU een verdrag met Canada nodig?
CETA belooft een economische boost te zijn voor de EU, omdat Canada een grote afzetmarkt kan zijn voor Europese goederen. Die kunnen concurreren met de Canadese producten omdat er geen importheffingen zijn; die maken producten duurder. Op zijn beurt bezit Canada weer veel natuurlijke grondstoffen die Europa nodig heeft, zoals ijzer en fossiele brandstoffen. Sinds de voorlopige invoering van het verdrag in 2017 zagen we al een
stijging van ongeveer 17 procent in import en export tussen de twee partners. Door CETA zouden producten goedkoper worden en onze levensstandaard hoger.
“
Volgens tegenstanders van CETA brengt het handelsakkoord onze democratie in gevaar
Maar de afschaffing van importheffingen brengt ook nadelen. Een rapport van onder andere Milieudefensie spreekt over teerzandolie, een goedkoop maar anderhalf keer zo vervuilend alternatief voor aardolie. Canada heeft de productie van deze fossiele brandstof de laatste decennia enorm
opgeschroefd: van ongeveer 33 duizend kubieke meter in 1999 naar 171 duizend in 2019. Daarmee vormde de winning van teerzandolie 39 procent van Canada’s totale oliewinning van dat jaar. Volgens het rapport lobbyde Canada bij de onderhandelingen met succes voor het afzwakken van de Europese Richtlijn voor Brandstofkwaliteit, die er juist voor moet zorgen dat de impact van benzine en diesel op het klimaat beperkt blijft. Teerzandolie gaat gepaard met zware vervuiling en een grote klimaatafdruk, maar kan dus met CETA belastingvrij naar de EU vervoerd worden.
3. Wat is de invloed van CETA op onze democratie?
CETA dient vooral economische belangen. Nederland is in de EU de grootste investeerder in de Canadese economie (123,9 miljard dollar in 2019). Voornamelijk Shell, Philips, Nutreco en DSM hebben belangen in Canada. Daarnaast exporteert Nederland ruim 3 miljard dollar meer dan dat het importeert uit Canada. Nederland heeft er dus baat bij om nauwe banden te behouden met een land waar het zoveel in investeert en mee handelt.
Volgens tegenstanders van CETA brengt het handelsakkoord onze democratie in gevaar door het ‘Investment Court System’ (ICS). Via dit speciale Hof voor Investeringsgeschillen kunnen grote bedrijven overheden aanklagen als wetgeving, over bijvoorbeeld volksgezondheid of milieu, nadelig uitpakt voor hun inkomsten. Zo klaagden twee Duitse energiebedrijven vorig jaar de Nederlandse staat voor miljarden euro’s aan in een vergelijkbaar internationaal arbitragehof als CETA voor ogen heeft. De Nederlandse overheid zou volgens de twee bedrijven niet genoeg compenseren voor het sluiten van hun kolencentrales. Via het hof proberen de bedrijven financiële compensatie af te dwingen en tegelijkertijd een signaal af te geven naar iedere overheid die van fossiele brandstoffen af wil.
“
In een open brief luidden PvdA-leden de noodklok over CETA
Vele partijen zien dat het ICS democratische besluitvorming ondermijnt en een enorm obstakel zal vormen in de klimaatcrisis. Europese landen zouden namelijk een rechtszaak riskeren als ze willen verduurzamen zonder dat grote vervuilende bedrijven ervan profiteren.
4. Wat is het effect van CETA op milieu en dierenwelzijn?
Om te kunnen concurreren met Canadese landbouw moeten Nederlandse boeren
grotere stallen bouwen, met meer dieren, schrijft Milieudefensie. Daardoor komen er meer broeikasgassen in de lucht waardoor het klimaat sneller opwarmt. Daarnaast zijn de regels omtrent pesticiden in Canada een stuk minder strak dan in de EU. Zo zijn er volgens het Centrum voor Internationaal Milieurecht (CIEL) maar liefst
veertig bestrijdingsmiddelen in Canada toegestaan die in de EU verboden zijn. Glyfosaat bijvoorbeeld, een pesticide met
dodelijke gevolgen voor bijen. Ook op het gebied van dierenwelzijn doet de EU het beter dan Canada. Er bestaat in Canada
geen wetgeving die de veestapel bescherming biedt, enkel een
gedragscode waar boeren zich vrijwillig aan kunnen houden.
Boeren kunnen in theorie hun kazen makkelijker verkopen in Canada door de opheffing van importheffingen. Toch is het concurrentievoordeel vooral voor Canada. Canadese boeren kunnen veel goedkoper produceren dan Nederlandse boeren door soepelere regelgeving. In tijden van een nijpende stikstofcrisis geeft het kabinet en de Eerste Kamerfractie van de PvdA een erg dubbel signaal af. Nederlandse boeren moeten vanwege milieuredenen hun veestapel verkleinen, terwijl de doorgaans goedkopere en vuilere Canadese landbouw ongehinderd op de Europese markt kan concurreren.
5. Welke partijen zijn voor, en welke tegen?
Aanvankelijk waren alleen de coalitiepartijen VVD, CDA en D66
uitgesproken voor. In februari 2020 hebben alle coalitiepartijen en de eenmansfractie Van Haga voorgestemd in de
Tweede Kamer, waardoor het voorstel naar de Eerste Kamer ging voor de zogeheten ratificering. Felle tegenstanders zijn de SP, GroenLinks, Partij voor de Dieren, maar ook de SGP, FvD en PVV. Ze zijn kritisch op het Investment Court System of op de negatieve gevolgen voor milieu, boerenbedrijven en dierenwelzijn. ‘Als de PVV zij aan zij staat met de extreemlinkse activisten van Milieudefensie, dan weet je dat het goed mis is’,
zei PVV-Kamerlid Danai van Weerdenburg in februari 2020.
Hoewel de PvdA-fractie in de Tweede Kamer tegenstemde, kondigde de fractie in de Eerste Kamer zondag aan voor de ratificering te stemmen in de Eerste Kamer, waardoor de wet met een krappe meerderheid zal worden aangenomen. De fractie betoogt dat CETA beter is voor arbeidsomstandigheden en klimaat, omdat de oudere afspraken nog slechter geregeld zijn. Toch zijn veel PvdA-leden niet overtuigd. In een open brief luiden PvdA-leden de noodklok: ‘Juist deze tijd, getekend door een veelheid aan crises (stikstof, klimaat, drinkwater, huisvesting, gas) vraagt om overheidsingrijpen dat niet zelden ingaat tegen de kortetermijnbelangen van betrokken bedrijven, maar wel het maatschappelijk belang beschermt.’
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 14 februari 2020. Het is sindsdien geüpdatet naar de actualiteit.
