Sommige nazaten van tot slaaf gemaakte Afrikanen verruilen het Westen voor hun voorouderlijk continent. Vooral Ghana is populair onder deze ‘terugkeerders’. De Surinaams-Nederlandse journalist Liesbeth Tjon-A-Meeuw is een van hen. ‘Hier is meer openheid, ik voel een innige verbinding met de mensen.’
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Er waren twee redenen waardoor de Surinaams-Nederlandse journalist Liesbeth Tjon-A-Meeuw (44) in 2013 naar Ghana emigreerde: betere carrièrekansen en haar roots. “Ik wilde opnieuw contact maken met mijn Afrikaanse kant en mijn publiek vinden. Een publiek aan wie ik het Afrikaanse continent niet hoef uit te leggen omdat ze zelf Afrikanen zijn.”
“
Na drie maanden in Zuid-Afrika was Afrika in mij ‘aangewakkerd’
Ze vertelt over haar vertrek naar het West-Afrikaanse land in een kleine studio op een universiteitscampus, aan de rand van de havenstad Tema. Als radio- en televisiedocent en studiomanager van de Central University in hoofdstad Accra helpt Tjon-A-Meeuw haar studenten met het maken van campusradio.
Haar hele leven had Tjon-A-Meeuw al met vragen over haar identiteit gezeten, niet in de laatste plaats vanwege het racisme dat ze in Nederland meemaakte. Eén incident springt er voor haar uit. Toen ze elf was viel een groep witte kinderen haar aan terwijl ze naar school fietste. Ze noemden haar Shaka Zulu (de stichter van het Zulurijk, over wie destijds een tv-serie was, red.). Toen ze ouder werd, waren het vooral witte mannen die haar seksueel intimideerden en impliceerden dat Caribische vrouwen losbandig zouden zijn.
Tekst gaat verder onder de foto.
‘Als ik terugkijk, realiseer ik me dat ik naar Ghana werd geleid.’Beeld:Francis Kokoroko
Dna-test
Op haar 26ste reisde Tjon-A-Meeuw voor het eerst naar Afrika. Ze verbleef drie maanden in Zuid-Afrika om haar studie geschiedenis af te ronden. “Ik was daar niet om het continent van mijn voorouders te ontdekken of iets dergelijks. Maar na deze drie maanden was Afrika wel in mij ‘aangewakkerd’. Het was toen alleen nog niet het moment om te blijven.”
Door de financiële crisis van 2008 kreeg ze als journalist steeds minder freelance klussen. Haar broer had inmiddels een dna-test laten doen, waaruit bleek dat zijn en haar wortels in West-Afrika lagen. Hij zou voor 38,6 procent Nigeriaans zijn, 15,2 procent Sierra Leeons, 3,5 procent overig West-Afrikaans. Op de lijst stonden verder onder andere Keniaans, Chinees, Japans, Iers, Schots, Grieks, Italiaans, Asjkenazisch Joods en Fins.
In 2011 begon Tjon-A-Meeuw serieus te overwegen in West-Afrika te wonen en werken. Ze overwoog Nigeria, Kenia en Liberia, maar koos uiteindelijk voor Ghana. Daar was ze namelijk al eens twee maanden geweest. Het land staat ook bekend om de vrije democratie en vrije media. Ghana maakt actief werk van het aantrekken van mensen uit de Afrikaanse diaspora (zie kader onderin).
Tekst gaat verder onder de foto.
Liesbeth Tjon-A-Meeuw helpt studenten van de Central University in Accra met het maken van campusradio.Beeld:Francis Kokoroko
Bedevaart
Tjon-A-Meeuw werd in Nederland geboren en groeide op bij Surinaamse ouders. Ze voelt dat haar identiteit verder gaat dan nationaliteit en vooral wordt bepaald door waar haar hart ligt. “Als ik terugkijk, realiseer ik me dat ik naar Ghana werd geleid”, zegt ze, terwijl ze loopt door de wirwar van gangen van het universiteitsgebouw, dat boven het omringende groen uittorent. Ze zwaait naar een groep studenten verderop. Regelmatig stopt ze om iemand te groeten. “Hier is meer openheid, ik voel een innige verbinding met de mensen. Ik vind het geweldig om samen met de jongere Afrikaanse generatie iets op te bouwen, ze te leren begrijpen, aan ze over te brengen wat ik heb geleerd en samen interessante verhalen te creëren waarin we ons kunnen herkennen.”
Beeld:Francis Kokoroko
In Ghana werd Tjon-A-Meeuw wedergeboren christen. Ze bezocht ook twee door Europese kolonialisten gebouwde kastelen aan de kust, die een grote rol speelden in de mensenhandel in West-Afrika. Het bezoek aan de kastelen was als een bedevaart. “Ik was me er heel erg van bewust dat ik naar een plek ging die sterk verbonden is met mijn familiegeschiedenis. Je maakt contact met de pijn van je voorouders, de hel die ze hebben doorgemaakt.” Ze behoort niet tot de degenen die Ghanezen verantwoordelijk houden voor die gruwelen. “Ik wist dat de West-Afrikanen voor de gek werden gehouden door de Europeanen. Die zagen gewoon een manier om geld te verdienen.”
Verwesterd
De acht jaar in haar nieuwe thuisland waren niet altijd makkelijk. Tjon-A-Meeuw moest water de trappen van haar flat opsjouwen omdat haar buren weigerden bij te dragen aan de reparatie van een kapotte pomp. Ze moest wachten op bussen die op regenachtige dagen een eeuwigheid over hun rit deden. Ze werd ziek maar vertrouwde de slecht onderhouden overheidsziekenhuizen niet. Om haar pogingen de meest gesproken taal, Twi, te spreken wordt vaak gelachen.
“
Ik voeg een Afrikaans hoofdstuk toe aan onze familiekroniek
Tjon-A-Meeuw vertelt dat ze zich wel eens verwesterd voelde als Ghanezen haar ‘obroni’ of ‘blofonyo’ noemen, wat letterlijk ‘wit persoon’ betekent. Mede omdat ze vrijgevig is naar de marktvrouwen die de zinderende hitte trotseren om hun waar te verkopen, wordt vaak aangenomen dat ze rijk is, terwijl ze helemaal geen expatsalaris heeft.
Maar haar inspanningen om in Ghana te integreren hebben geloond, zegt Tjon-A-Meeuw. “Ik voeg een Afrikaans hoofdstuk toe aan onze familiekroniek en creëer een nieuwe Afrikaanse identiteit, gecombineerd met alle andere culturele achtergronden die ik heb. Dat is spannend en versterkt mijn menselijkheid; mijn voorouders werden namelijk niet als mensen gezien. Het gaat niet alleen om mij, maar ook om de connectie met een grotere gemeenschap. Die is enorm waardevol.”
2019: het ‘Jaar van de Terugkeer’
De Ghanese regering doopte 2019 om tot Year of Return oftewel ‘Jaar van de Terugkeer’. Het was toen vierhonderd jaar geleden (1619) dat de eerste tot slaaf gemaakte mens in het Amerikaanse Virginia zou zijn aangekomen. De naam verwijst naar de zogeheten Door of No Return: de poorten aan de West-Afrikaanse kust waardoorheen miljoenen gevangengenomen Afrikanen van de zestiende tot de negentiende eeuw op slavenschepen naar onder meer Amerika werden gedwongen.
Het land wil mensen in de Afrikaanse diaspora stimuleren om Ghana te bezoeken, ernaartoe te verhuizen en in het Afrikaanse continent te investeren. Voor het initiatief werkte Ghana samen met Amerikaanse toerismebureaus. Tijdens kerst en Oud en Nieuw kwam ‘zwart Hollywood’ (met onder anderen acteur Idris Elba, supermodel Naomi Campbell en supersterren Beyoncé en Jay-Z) samen in hoofdstad Accra. Ruim honderd zwarte Amerikanen en Caraïbiërs verwierven in 2019 Ghanees staatsburgerschap.
Andere West-Afrikaanse landen namen Ghana’s succesformule van het ‘Jaar van de Terugkeer’ over. Nigeria lanceerde in 2020 de Door of Return, Senegal sloot in de zomer van 2021 aan met The Return. De landen combineren, net als Ghana, historisch onrecht en zakelijke kansen met elkaar.
Dit artikel is deel van een publicatie in OneWorld Magazine (voorjaar 2022) over mensen uit de Afrikaanse diaspora die ‘terugkeren’ naar Ghana. De delen verschijnen als drieluik op OneWorld.nl. Dit is deel 2. De delen zijn los van elkaar te lezen.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
