‘Wij, Israël-kritische Joden, worden compleet genegeerd’

De Nederlandse politiek moet zich kapot schamen. Politici van links tot rechts en van grote tot kleine partijen bevorderen antisemitisch gedachtegoed onder het mom van ‘herdenkingscultuur’. Ik heb het natuurlijk over de demonstratie van afgelopen zondag op het Waterlooplein tegen het bijwonen van de opening van het Nationale Holocaust Museum door president van Israël, Yitzhak Herzog.

Mensen vragen zich vaak af waarom de politiek zo gepolariseerd is. Voor het antwoord hoeven we maar te kijken naar hoe Den Haag reageerde op de demonstratie afgelopen zondag, geïnitieerd door Joden in solidariteit met Palestijnen. De demonstratie ging over de walgelijke keuze om het staatshoofd te verwelkomen van een land dat actief mensenrechten schendt en mogelijk genocide pleegt. Maar voor veel politici is het kennelijk te ingewikkeld om te begrijpen dat je van mening kan zijn dat het Nationale Holocaust Museum dringend nodig is, maar óók dat dit staatshoofd niet welkom zou moeten zijn in Nederland, en al helemaal niet bij de opening van dit museum.

Tijdens een debat in de Tweede Kamer over deze demonstratie vroeg Jimmy Dijk (SP) zich af wat er in onze samenleving is gebeurd dat groepen mensen zó tegenover elkaar zijn komen te staan? “Een groot deel van de mensen die demonstreren heeft echt het beste voor met de Palestijnen die in het nauw zitten. Aan de andere kant zijn er heel veel mensen die graag een fatsoenlijke opening willen van het Holocaustmuseum.” Deze tegenstelling is zozeer feitelijk onjuist dat het gevaarlijk is. De demonstranten waren er ook liever niet geweest, maar ze voelden zich gedwongen er te zijn om op te komen voor universele mensenrechten.

Het zou niet moeten uitmaken dat deze demonstratie door joodse organisaties was georganiseerd. Maar gelet op het huidige politieke tijdperk waarin identiteit het belangrijkste van al is, is het goed om te noemen. Belangrijker is dat woede en verdriet over de Shoah1 niet losstaat van het Joodse perspectief op de genocide in Gaza. Onze herdenkingscultuur is geen dood ‘iets’, het is niet alleen een herinnering aan het verleden. Onze herdenkingscultuur lééft en heeft grote invloed op ons dagelijkse perspectief op de wereld, de politiek en ons leven. Het is onze drijfveer om te strijden tegen alle vormen van onderdrukking, en te reageren als onze pijn geïnstrumentaliseerd wordt om de onderdrukking van anderen te rechtvaardigen.

Oneigenlijke tegenstelling tussen Joden en Palestijnen

Laten we heel duidelijk zijn, Joden en het Jodendom zijn niet homogeen. Wie dat beweert, voedt vooroordelen en werkt antisemitisme in de hand. Joden en Palestijnen zijn allebei diverse en kleurrijke gemeenschappen. Er zijn krachten die Joden willen reduceren tot Israël, en Palestijnen tot Hamas. Zij willen zo een oneigenlijke tegenstelling of zelfs vijandschap creëren tussen Joden en Palestijnen. Het zionisme2 is een van deze krachten. Het soort solidariteit dat afgelopen zondag zichtbaar werd, zal de grondslag vormen van de bevrijding van zowel Palestijnen als Joden uit de ketenen van het zionisme.

Het zionisme is een politieke overtuiging die voortkomt uit het etno-nationalistische idee dat je mensen moet scheiden op grond van etniciteit, ras of religie. Net als alle andere vormen van etno-nationalisme staat dat haaks op universele solidariteit en humanisme, die hun wortels hebben in onder andere het jodendom en de islam. Deze waardes bevorderen multi-etnische en multireligieuze democratie. Een echte solidaire democratie biedt veel meer veiligheid aan alle mensen en identiteiten dan het etno-nationalisme. Ik ben daarom optimistisch als ik denk aan de solidariteit tussen Joden en Palestijnen van afgelopen zondag.

Maar het belang van die solidariteit wordt in politiek Den Haag niet gezien, of zelfs met opzet genegeerd. Over de demonstratie werd gesproken alsof die puur en alleen antisemitisch was. Ulysse Ellian (VVD) stelde dat ‘tachtig jaar na de Shoah dezelfde soort haat weer gebezigd wordt in Nederland’. Het is verdrietig dat Ellian solidariteit en haat met elkaar verwart. Antisemitisme is zeker een groeiend probleem in Nederland, maar speelde geen rol bij deze demonstratie, voor zover ik en andere joodse deelnemers dat konden zien en horen. Ook achteraf in de media zagen we daar geen bewijs van.

Veel gevaarlijker en antisemitisme-bevorderend is het om geen onderscheid te maken tussen antisemitisme en het antizionisme. Door ons te beperken in wat we wel en niet mogen vinden, ontneemt men mij en andere Joden het recht om volwaardig deel te nemen aan de politiek en de maatschappij – en dat vind ik antisemitisch.

Dat geldt ook voor de leus ‘from the river to the sea, Palestine will be free’ die ook Erev Rav gebruikt als oproep tot de bevrijding van Palestina. Die leus roept op tot politieke bevrijding en bevrijding van het zionisme, niet ‘tot het uitroeien van alle Joden wereldwijd’ zoals de Tweede Kamer vindt volgens de motie die op 6 februari werd aangenomen. Dat perspectief maakt mij woedend en bang, want daarmee bestendigt de Kamer de koppeling tussen het antisemitisme en antizionisme. Daarmee beperken ze wat een acceptabele politieke mening is voor Joden, ze verzwakken zo het veelzijdige Joodse leven in Nederland, en behandelen het jodendom als homogeen. Op die manier dragen ze bij aan onverschilligheid en intolerantie, en spelen ze het antisemitisme in de kaart.

En het kan niet zijn dat die politici niet weten hoe we erin staan: media rapporteerden zorgvuldig over de feiten tijdens de demonstratie en de aanleiding die Erev Rav had. Pas toen ze politici ruim baan gaven, ontstond de mythe van de ‘antisemitische demonstratie’. Op1 belde Erev Rav zelfs af en nodigde in plaats daarvan Mirjam Bikker (CU) uit die ten onrechte nog eens mocht beweren dat de demonstranten zich misdroegen. Israël-kritische Joden werden bij de beschouwingen achteraf door de media compleet genegeerd en ook dat wekt de schijn van antisemitisme.

Wie verdient bescherming?

Ingrid Michon-Derkzen (VVD) stelde dat de plechtigheid tijdens de opening een ‘absoluut dieptepunt’ werd door de demonstratie. Ze vroeg zich af in wat voor land we leven als we ‘onder het mom van een demonstratie’ toestaan dat de opening van zo’n belangrijk museum verpest wordt. Weet zij dat we met duizenden op het Waterlooplein de Kaddisj voor de rouwenden3 zeiden? In wat voor een land leven we als die solidariteit als dieptepunt wordt gezien, en niet de komst van een mogelijke oorlogsmisdader?

Als leden van de Tweede Kamer een tegenstelling nodig hebben om over de demonstratie te debatteren dan is de interpretatie van de leus ‘nooit meer is nu’ een goede. Wie verdient bescherming? Iedereen? Mirjam Bikker (CU) wil dat we ‘durven te herdenken’ maar zelf durft ze kennelijk niet voor ‘nooit weer’ op te komen. Ze wijst erop dat er momenten zijn om te zwijgen en momenten om te herdenken. Op deze en veel andere momenten denk ik aan mijn betovergrootvader, wiens naam ik draag, die in een trein is geladen en vermoord werd. Ik denk dan aan mijn overgrootmoeder die met haar 1-jarige zoon nog net kon vluchten. Hun nagedachtenis is een zegen en stimuleert mij om te werken aan het intergenerationeel project om ervoor te zorgen dat ‘nooit weer’ echt ‘nooit weer’ betekent. Op het moment dat onze herinnering aan het lijden van toen ons nú in actie laat komen, dan pas hebben we een gezonde herdenkingscultuur.