Kimono: van traditioneel gewaad naar goedkope badjas

Zoek in een willekeurige populaire webshop op ‘kimono’ en je krijgt ongetwijfeld hits. De lange jasjes met brede mouwen vullen menige etalage van westerse lingerie- en kledingwinkels. Deze veredelde badjassen zijn een slap aftreksel van het echte kledingstuk en lijken eerder op een haori (korte jas voor over de kimono) dan op een originele kimono. Die bestaat uit meerdere lagen: een witte ‘onderkimono’ (de nagajuban) en een riem (datejime) vormen de basis. Daaroverheen gaat de ‘echte’ kimono – een mantel of japon die wordt dichtgemaakt met een obi, een brede ceintuur.

Europese fascinatie

Van 1603 tot 1868 mocht niemand Japan zonder toestemming binnenkomen of verlaten – wie deze wet overtrad moest het met de dood bekopen. De Sakoku (afsluiting van het land) gold voor iedereen, behalve voor Nederlanders en Chinezen, omdat zij er niet naar streefden het christendom in Japan te verspreiden. Ze maakten jaarlijks tochten naar Edo (voormalig Tokio) om cadeaus uit te wisselen met de shogun – Japanse opperbevelhebbers. De Nederlanders namen telescopen en exotische dieren mee, zoals een struisvogel uit Zuid-Afrika of witte ossen uit India, maar ook medische instrumenten en boeken. De shogun schonken hen in ruil dure zijden kimono’s.

De Europeanen waren gefascineerd door het kledingstuk en pronkten ermee, veel Europese vrouwen lieten zich portretteren in kimono. Vanaf de negentiende eeuw werden de kimono en andere Japanse objecten, zoals vazen en theeservies, nog populairder. Soms verwerkte men de mooie zijden stof van kimono’s ook in westerse jurken.

Lang leven

Symbolische afbeeldingen en patronen uit de Chinese mythologie sieren de Japanse kimono. Vaak zijn dat kraanvogels, die net als schildpadden een lang leven verbeelden. Volgens legendes leven kraanvogels wel duizend jaar (in werkelijkheid zo’n dertig) en schildpadden maar liefst tienduizend. Die patronen op stoffen symboliseren geluk en voorspoed.

60.000 euro

Kimono’s zijn er in allerlei soorten, zowel voor dagelijks gebruik als voor trouwfeesten en officiële evenementen. De prijzen variëren van ongeveer 30 euro voor een tweedehands exemplaar tot wel 60.000 euro voor een exclusieve handgemaakte kimono. Al zal de doorsnee Japanner zo’n luxe versie niet snel aanschaffen. Er zijn gelukkig veel alternatieven, zo kun je een kimono ook huren. Vakvrouwen helpen je dan om de kimono correct te dragen. Daar kun je in Japan zelfs lessen voor volgen.

Wie mag de kimono dragen?

De culturele toe-eigening van de kimono is niet nieuw. Al sinds de introductie in het Westen is de mantel geliefd als nachtkleding voor de elite. Over wie een kimono mag dragen zijn de meningen verdeeld. Volgens de Japanse Manami Okazaki, journalist en schrijver van het boek Kimono Now, delen Japanners hun cultuur graag en ervaren ze westers gebruik niet als ‘stelen’. Sterker nog: Japanse modeontwerpers hopen zelfs dat de kimono wereldwijd opnieuw aan populariteit zal winnen. Maar, benadrukt Okazaki, de context is belangrijk. Een Japanner die in Japan woont, vindt het waarschijnlijk geen probleem als een niet-Japanner een kimono draagt, maar een Japanner in het buitenland, die tot een gemarginaliseerde minderheid behoort, kan het wel als culturele toe-eigening ervaren.

In het Westen wordt de kimono vaak verkeerd gedragen of als kostuum gebruikt. Het minste wat je kan doen als je het kledingstuk wil dragen, is je inlezen in de geschiedenis en de correcte manier van kleden, en lange vesten en satijnen badjassen gewoon ‘vest’ en ‘badjas’ noemen.

Dit artikel verscheen in de zomer van 2021 in OneWorld Magazine in de rubriek Stijlwijzer, waarin met een handvol weetjes de geschiedenis wordt belicht van oude fenomenen die nu weer in de mode zijn.