‘Wees on­ge­hoor­zaam. Voor­al tegen ‘knuffel­terreur­staat’ Israël’

Over mijn eerste demonstratie tegen politiegeweld in 2016 schreef ik een column voor Trouw. Ik verwachtte een militante sfeer, maar trof ‘een lieflijke sit-in van een paar honderd zielen op de Dam. Oude, jonge, witte en zwarte mensen, hetero- en homoseksuelen, (…) moeders met pasgeboren baby’s hebben zich in de zon verzameld om te strijden voor de vele niet-witte dodelijke slachtoffers van politieoptreden in zowel de Verenigde Staten als Nederland.’

De reden voor die column was dat in mijn omgeving de vraag klonk of ik als journalist wel aan demonstraties mee mocht doen. Zou dat mijn ‘neutraliteit’ niet aantasten? Ik wist toen ook al wel dat neutraliteit onzin is, en toch bracht het me aan het twijfelen. De buitenwacht noemt mij sowieso al vaker activist dan journalist; een manier om me te diskwalificeren. Jaren later zou ik in een interview met de Volkskrant juist aankaarten hoe weinig openlijke strijdbaarheid ik zie bij mijn collega’s. ‘Als je onrecht ziet en er niks van zegt, verzuim je in mijn ogen je taak als journalist.’ Toch was ik bij die eerste demonstratie nog wat ongemakkelijk. ‘Ik hef mijn vuist wat onwennig mee’, schreef ik.

Sindsdien ben ik veel comfortabeler en geregelder op demonstraties tegen racisme, politiegeweld, de klimaatcrisis en de volkerenmoord in Palestina. En daar zie ik zelden collega’s. Ik heb zelf gezien hoeveel organisatie, zorgvuldigheid en liefde er met dergelijke protesten gepaard gaat. Ze zijn niet roekeloos of ondoordacht, ook al framen politici en media ze wel zo. Vele vrijwilligers zorgen voor veiligheid, contact met de autoriteiten, vervoer, sprekers en spandoeken. Er is protocol en er zijn afspraken. Er wordt kennis gedeeld en doorgegeven. Elkaar moed ingesproken. Wat ben ik deze dappere mensen, zoals de studenten die een einde willen aan het geweld tegen Palestijnen en felle weerstand en geweld krijgen van zowel politie, politiek, media als vanuit de samenleving, dankbaar.

Gespeelde verontwaardiging

Ongehoorzaamheid wordt in Nederland niet gewaardeerd. In elk geval niet als je ongehoorzaam bent namens kwetsbare groepen. En al helemaal niet als je ongehoorzaam bent namens niet-witte mensen die gebombardeerd worden door westerse knuffelterreurstaat Israël. Zelfs studenten die eisen dat hun universiteit hun contributiegeld niet investeert in een staat die al ruim zes maanden een bloedbad aanricht, moesten afgelopen week meermaals ‘opgeruimd’ worden.

Ongehoorzaamheid wordt in Nederland wél gewaardeerd als je mest op snelwegen dumpt (levensgevaarlijk) en provinciehuizen met trekkers ramt (ook levensgevaarlijk) om je boerenbusinessmodel te redden. De gespeelde verontwaardiging vanuit de Tweede Kamer én burgers begin maart, over een vreedzame sit-in voor een staakt-het-vuren in Gaza in de hal van het parlement, was dan ook typisch: ‘Demonstreren in het parlement is verboden, hoor!’ Het gaf me koude rillingen om te bedenken dat mensen meer geven om regeltjes die de macht behagen dan om de moord op (destijds) ruim 30 duizend Palestijnen door Israël.

Dat aantal Palestijnse doden, onder wie bijna 15.000 kinderen, is allang verder opgelopen en ook bijna 80.000 mensen zijn gewond. Een offensief op de zuidelijke grensstad Rafah was volgens onze premier een maand geleden nog ‘een gamechanger en humanitaire ramp’. Maar nu Israël die rode lijn inmiddels keihard over is gegaan, is demissionair minister-president Rutte bozer over wat losgetrokken stoeptegels in de Amsterdamse binnenstad, dan over doodsbange Palestijnse gezinnen, die zich volgens Arabische media nu ‘verspreiden om niet allemaal samen te sterven.’

Niet Israël, maar de demonstranten zijn volgens Rutte ‘duidelijk over grenzen heen’ gegaan. Uiteraard trok hij voor de zoveelste keer óók geheel onterecht de antisemitismekaart en negeerde hij het feit dat bij elk protest ook joodse mensen zijn die niet willen dat er namens hen Palestijnen worden vermoord. De politie en ME komen in actie tegen jonge mensen die wél begrijpen wat mensenrechtenschendingen zijn en academische instellingen ter verantwoording roepen over volkerenmoord. Het is de wereld op z’n kop: we zijn banger voor mensen die onrecht aankaarten dan voor het onrecht zelf.

Internationale solidariteit

De berichtgeving is al even bizar. Waar de meeste media maandenlang repten over de ‘oorlog tussen Israël en Hamas’, alsof dat twee gelijke machten zijn, zonder Israël te benoemen als bezettende macht, werden de UvA-demonstranten ironisch genoeg opeens overal ‘bezetters’ genoemd. De meeste Nederlandse media zijn verknocht en verslaafd aan (de taal van de) macht. Dat viel ook op aan de veelal zogenoemd ‘embedded’ berichtgeving rond de protesten; veel verslagen waren vanuit het perspectief van de handhavers. Soms letterlijk náást de politie, in plaats van naast de demonstranten.

Waarom is internationale solidariteit eng? Waarom zijn we niet trots op jonge mensen die opkomen voor iets wat niet direct in hun eigen belang is en machthebbers durven te trotseren? Waarom zijn Nederlanders zo onvoorstelbaar gezagsgetrouw? Waarom staat niet iederéén naast die studenten, of in Den Haag om te protesteren tegen onze bloeddorstige regering, die zelfs een rechterlijke uitspraak om niet nóg meer bij te dragen aan moordpartijen met F-35-onderdelen wil aanvechten? Waarom laten we dat over aan studenten die we nog niet eens een hart onder de riem kunnen steken? Waar is iedereen bang voor?

Als rechtvaardigheid in het geding is, zou ongehoorzaamheid en protest normaal moeten zijn. Durf tegen de heersende publieke opinie in te gaan namens gemarginaliseerde mensen – zeker in deze tijden van normalisering van extreemrechts, door media die drukker zijn met de dagelijkse scheten van een extreemrechtse partijleider dan medeplichtigheid aan volkerenmoord. Hef die vuist op, wees luid. En ken je rechten als demonstrant.

Want demonstreren tegen mensenrechtenschendingen moet genormaliseerd worden, in plaats van gecriminaliseerd. Óók door ambtenaren en journalisten. Wees niet bang om activist genoemd te worden; het is een eretitel. Hoeveel basisrechten, die we nu zo normaal vinden, hebben wij wel niet op die manier verworven? Niet omdat autoriteiten uit zichzelf tot inkeer kwamen, maar omdat burgers zich organiseerden, protesteerden en daar collectief voor streden.

Ongehoorzaamheid loont uiteindelijk, echt.

Een eerdere versie van deze column verscheen in maart 2024 als redactioneel commentaar in OneWorld Magazine.