Ugandese klimaatactivist Patience Nabukalu verwacht meer solidariteit

Deze keer is de Oegandese klimaatactivist Patience Nabukalu bij het protest. Ze is coördinator bij de ngo Fridays For Future Uganda, initiatiefnemer van de campagnes Stop Wetland Degradation en Stop Plastic Pollution, en ze maakte deel uit van het Stop the East African Crude Oil Pipeline-initiatief (Stop EACOP). Vanwege dat laatste is ze in Nederland: ze spreekt met andere activisten en demonstreert mee voor het hoofdkantoor van Total.

De 1443 kilometer lange pijpleiding die de Franse oliegigant en de China National Offshore Oil Corporation door Uganda en Tanzania aanleggen is de langste verwarmde pijpleiding ooit. Pijpleidingen worden verwarmd omdat de olie anders niet goed doorstroomt. Zo’n 216.000 vaten per dag zullen door deze leiding van Uganda naar de haven van Tanga in Tanzania stromen. Daar verschepen tankers de olie naar de rest van de wereld. Het boren naar de olievelden aan de oevers van het Albertmeer, de op een na grootste van de Grote Meren van Uganda, is al begonnen. De volledige productie is gepland voor 2025.

Milieugroeperingen omschrijven het project als een klimaattijdbom. Lake Albert en Murchison Falls National Park horen bij de meest biodiverse gebieden ter wereld. Bijna 500 vogelsoorten en 76 soorten zoogdieren leven er, waaronder olifanten, buffels, leeuwen en luipaarden, chimpansees, de ernstig bedreigde Rothschild-giraffe en de zeldzame Patas-apen. De pijpleiding zal volgens de tegenstanders de natuur verwoesten, de watervoorziening en het levensonderhoud van miljoenen mensen bedreigen, tienduizenden van hun land verdrijven en zorgen voor een uitstoot van 34 miljard kilo CO2 per jaar – wat vergelijkbaar is met 8 miljoen auto’s die een jaar lang rijden. Nederlandse pensioenfondsen als Aegon en BPL investeren in het project, zeggen de demonstranten. Zij zien EACOP als een koloniaal project: de oliemaatschappijen krijgen de winst, de mensen die er wonen de ellende.

Bedrijven die de boel vernielen

Het wordt duidelijk dat de demonstranten in Den Haag de brug niet over mogen. Via het zebrapad verderop steken ze de weg over, om toch zo dicht mogelijk bij het Total-kantoor te komen, op de hielen gezeten door de agenten. In de grote groene berm een meter of vijftig van de ingang houdt de groep stil tussen de paardenbloemen en madelieven, omsingeld door zo’n twintig politieagenten.

Het bevreemdt Nabukalu, al die politie-inzet. Maar het is beter dan de situatie in Uganda: daar kan ze niet zomaar de straat opgaan om te protesteren tegen onrechtvaardig beleid. “Als wij de president aanspreken op wat hij doet met zijn land worden we in de gevangenis gegooid en mishandeld. Vrienden van me hebben YouTube-kanalen, maar ze zeggen: ‘We kunnen je niet uitnodigen voor een interview, dan staat de politie hier voor de deur.’”

Sinds 2020 spreekt Nabukalu zich op social media uit voor klimaatrechtvaardigheid en reist ze af naar verschillende Europese steden om haar verhaal te vertellen en mee te demonstreren voor de kantoren van oliemaatschappen en potentiële financiers. Met de Stop EACOP-campagne probeert ze mensen bewust te maken van de impact die de pijpleiding door Uganda en Tanzania zal hebben. Want klimaatverandering is geen abstract verhaal voor haar, het is concreet en persoonlijk.

Waar ze opgroeide had ze vaak te maken met overstromingen. Dat de oorzaak lag in menselijk ingrijpen, wist ze toen nog niet. Ze dacht dat het gewoon door hevige regenval kwam. “De overheid bouwde industrieën, scholen en infrastructuur in waterrijk gebied”, vertelt ze. “Er was steeds minder grond om het water op te vangen, dus dat liep de omringende dorpen in. Als kind vond ik dat nog leuk; we hoefden niet naar school en hielpen mee het water de huizen uit te hozen. Pas toen ik ouder was begreep ik wat er aan de hand was. En dat het niet alleen in mijn gemeenschap gebeurt, maar op veel meer plekken in Uganda. Dat mensen hun grond en inkomsten kwijtraken, verdrinken. En wat er op mondiaal niveau gebeurde: bedrijven die gebieden opkopen om de boel te vernielen, de enorm hoge uitstoot die de aarde opwarmt.”

Het Zuiden leegtrekken

De mensen die het minst bijdragen aan de CO2-uitstoot, hebben het meest te lijden onder de gevolgen van klimaatverandering. Volgens het meest recente Global Adaptation Initiative Index-rapport is Uganda het veertiende meest kwetsbare land ter wereld voor klimaatverandering.

Als de gemeenschappen in Uganda mochten kiezen, zou er helemaal geen pijpleiding komen. Nabukalu: “Of misschien wel, maar dan kunnen we tenminste zeggen dat het onze eigen fout is. Dit wordt ons nu allemaal opgelegd. Dat ecosystemen en gemeenschappen worden vernietigd interesseert de Ugandese overheid niet. Die wil geld verdienen. De Chinese en Franse oliebedrijven interesseert het ook niet, die willen ook geld verdienen.”

Het is dezelfde koloniale dynamiek die al eeuwenlang gaande is, zegt ze. “Soms vraag ik me af of het bij de cultuur van het mondiale Noorden hoort, al dat extractivisme, imperialisme en kolonialisme. Ze trekken het Zuiden leeg, laten mensen ontheemd achter, zonder hun grond, hun cultuur, hun tradities. We hebben het er nu over in het kader van de klimaatcrisis, maar het is eigenlijk al eeuwenlang hetzelfde verhaal.” Het voelt hypocriet, zegt ze. “Mensen in het Noorden hebben hun mond vol van mensenrechten, maar halen intussen andere landen overhoop en ruïneren mensenlevens. Mensenrechten zijn blijkbaar alleen in een bepaalde context belangrijk.”

Bovendien zijn het ook grotendeels beleidsmakers uit het mondiale Noorden die aan tafel zitten om te praten over oplossingen voor de klimaatcrisis. “Maar ze hebben geen idee hoe is het is om hier te leven. Als je niet weet wat de ziekte is, hoe kan je dan het medicijn uitvinden? Zij voelen de crisis niet, wij wel. Wij voelen het, wij zien het, wij leven het.”

Nabukalu ziet de rechtse wind die door Europese landen waait. “Onderwijs en informatievoorziening over klimaatverandering schiet echt tekort. En de mensen voelen het zelf nog niet. Als hier overstromingen en orkanen waren, dan zouden ze de urgentie wel voelen en anders stemmen. Nu zit iedereen hier nog behoorlijk comfortabel.” Het voelt zo oneerlijk voor haar dat een groot deel van de mensen die dit kunnen veranderen onwetend zijn of klimaatverandering ontkennen. “Jullie hebben het privilege om te demonstreren, om je uit te spreken, je verhaal te doen in de media, leiders te confronteren. Wij niet.”

Hoop door activisten

Klimaatactivisten uit het mondiale Zuiden kunnen in hun eigen land nauwelijks hun stem verheffen. Zelf is ze ook een keer gearresteerd. “We demonstreerden tegen de verkoop van zo’n 8000 hectare van het Bugoma Central Forest Reserve aan China, om er suikerbietplantages aan te leggen. Het is triest, het zit er vol met wilde dieren, het is een bron van kruiden voor medicijnen, het is van groot belang voor het ecosysteem en de gemeenschappen die daar leven. En nu is het bezit van een buitenlands bedrijf. We gingen de straat op en werden opgepakt. We zaten maar 24 uur in een politiecel, maar ik realiseerde me daardoor wel dat we machteloos staan.”

Ze haalt hoop uit de internationale gemeenschap van activisten. Stop EACOP vindt ze een goed voorbeeld van wat de activisten samen kunnen doen. “Total en de Chinese oliemaatschappij hebben financiers nodig om die pijpleiding aan te leggen: banken, verzekeraars, investeringsmaatschappijen, grotendeels uit het Noorden. Hoe meer we laten zien dat dit echt niet kan, hoe meer bedrijven hun handen er niet aan willen branden.” Op de Stop EACOP-website staan ​​inmiddels meer dan vijftig vooraanstaande banken en verzekeraars die publiekelijk hebben verklaard het project niet te zullen steunen.

Ze is heel dankbaar voor de mensen die meegingen naar het hoofdkantoor van Total Energies in juni. “We willen dat ze weten dat we ze in de gaten houden, dat we weten wat ze aan het doen zijn. Het EACOP-project is nog steeds niet van de baan, maar we zetten kleine stapjes. Ik wil echt alle mensen in het Noorden oproepen om van hun privilege gebruik te maken en de straat op te gaan.”

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 12 augustus 2024.