The Shadow Scholars: hoe westerse studenten massaal Keniaanse scripties kopen

De afgelopen vijftien jaar is in Kenia een heuse ‘essayindustrie’ ontstaan. Jonge, hoogopgeleide Kenianen schrijven tegen een schamele vergoeding academische artikelen, scripties en afstudeerwerkstukken voor voornamelijk Europese en Noord-Amerikaanse studenten. Alleen al in de hoofdstad Nairobi werken zo’n 40.000 mensen in deze sector. Via allerlei websites kunnen ze worden ingehuurd. Ze krijgen slechts 30 procent van wat de westerse studenten betalen. De Keniaanse ‘schaduwgeleerden’ hebben weinig keus. Ze wonen in een land dat ‘overgeschoold en werkloos’ is.

De Brits-Jamaicaans-Grenadiaanse filmmaker Eloïse King volgt in The Shadow Scholars de Keniaans-Britse socioloog Patricia Kingori. Zij houdt zich al jaren bezig met de vraag wie de autoriteit heeft om te bepalen wat echt of nep is. “Afrikaanse oplossingen voor problemen uit het Mondiale Noorden”, zo noemt ze de essayindustrie. Internationale media besteden nauwelijks aandacht aan dit fenomeen, terwijl waarschijnlijk miljoenen studenten er gebruik van maken en er meer dan een miljard dollar in omgaat. Kingori verlaat haar ‘ivoren toren’ in Oxford en reist af naar Kenia om de ‘schaduwgeleerden’ te interviewen.

Kingori, de jongste vrouwelijke en jongste zwarte hoogleraar aan de Universiteit van Oxford, komt van ver. Ze was drie jaar toen ze met haar moeder vanuit Kenia naar Engeland emigreerde. In The Shadow Scholars vertelt Kingori hoe zij in haar jeugd in de ban raakte van wetenschap. Ze las een sociologieboek dat een vriendin van haar moeder had achtergelaten en vroeg op school naar meer. Die waren er wel, maar ze had een handtekening nodig van een docent. En die vond de boeken te hoog gegrepen voor haar.

Focus op de toekomst

Kingori heeft altijd een band gehouden met haar thuisland. In de voice-over omschrijft ze de architectuur van Nairobi, waar allerlei stijlen door elkaar te zien zijn. De hypermoderne wolkenkrabbers zijn in haar ogen kenmerkend voor de manier waarop Kenianen ‘hun focus hebben op de toekomst’. De jeugd heeft de bloeiende IT-sector in de Keniaanse hoofdstad omarmd. Mensen hebben hoop.

De film duikt vervolgens in het verleden van Kenia. King belicht de gruwelijkheden die de Britten tijdens het koloniale tijdperk in het land aanrichtten: martelingen, moorden en gedwongen verplaatsingen van grote delen van de bevolking. Als Kenia op 12 december 1963 onafhankelijk wordt, investeren de nieuwe leiders flink in onderwijs. Het Oost-Afrikaanse land ontpopt zich tot een van de rijkste in Afrika. Van die rijkdom profiteert lang niet iedereen, zo laat King zien. Corruptie is daarvan de oorzaak. Ondertussen studeren jaarlijks meer dan een miljoen Kenianen af aan de universiteit. Zij zijn naarstig op zoek naar een baan.

Academisch kolonialisme

The Shadow Scholars legt een duidelijke link tussen het kolonialisme en de essayindustrie. Buitengewoon intelligente academici uit Nairobi die het werk doen van geprivilegieerde, veelal witte studenten, is postkolonialisme in een notendop. Zwarte Afrikanen doen het harde werk; studenten uit het Mondiale Noorden strijken de eer op. Het is altijd al zo geweest, weet Kingori als geen ander. Tijdens haar studie kwam zij erachter dat een van haar docenten een van haar artikelen had geplagieerd. “Als zwarte vrouw weet je dat iedereen je de macht uit handen wil nemen.”

Het is dan ook niet verrassend dat de schaduwgeleerden zich voordoen als witte academici. In hun profielen geven ze ironisch genoeg aan dat ‘plagiaat’ uit den boze is. Doorgewinterde ‘schaduwgeleerden’ geven cursussen aan Keniaanse schrijvers die de juiste manier van annoteren en bronvermelding nog niet beheersen. In tegenstelling tot de dubieuze opdrachtgevers, gaat bij deze schrijvers kwaliteit boven alles. Want zo kunnen ze al jaren rondkomen van dit uiterst bedenkelijke vak.

Immorele wereld

Fascinerend aan The Shadow Scholars is dat King aan de hand van Kingori’s perspectief laat zien dat niet de Kenianen immoreel handelen, maar dat we in een immorele wereld leven. Waar westerse media – als ze überhaupt hun licht schijnen op dit onderwerp – de Keniaanse essayindustrie de oorzaak noemen van de teloorgang van academische integriteit, kan Kingori zich niet voorstellen dat je als Harvard- of Oxford-student een ghostwriter zou inhuren.

De film draait om de krachten die bepalen wat echt en nep is: om al die artsen en ingenieurs in Europa en de Verenigde Staten die op basis van een nepscriptie aan het werk zijn gegaan; om de academische wereld die opportunistisch de andere kant opkijkt, alsof het probleem niet bestaat. Bovendien weten de westerse studenten ook niet dat de Keniaanse schaduwgeleerden bestaan, want die veinzen op hun profielen dat ze westerlingen zijn.

Ideeëndiefstal

Als ze zichzelf niet mogen zijn, waar studeren jonge Kenianen dan voor? Of zoals Kingori stelt, wanneer worden ze beschouwd als ‘intelligent, ontwikkeld, welbespraakt en productief’? Wanneer mogen ze ook aan prestigieuze universiteiten studeren? Nog pijnlijker is dat artificiële intelligentie straks het werk van de Keniaanse schaduwgeleerden overneemt, terwijl dat deels leunt op al die essays die de Kenianen schreven.

Ook dat is niets nieuws onder de zon. In de film interviewt Kingori collega-academicus Ngũgĩ wa Thiong’o, die vertelt hoe ten tijde van de Amerikaanse slavernij uitvindingen van tot slaaf gemaakte zwarte Amerikanen opzettelijk werden toegeschreven aan hun meesters. Witte plantagehouders eigenden zich bouwtekeningen toe van dorsmachines die zijn uitgevonden door Afrikanen op Amerikaanse plantages.

Pamflet tegen diepgeworteld onrecht

The Shadow Scholars moet het niet van zijn vorm hebben, maar dat neemt niet weg dat je de film echt moet zien. Je zou de documentaire kunnen beschouwen als pamflet, ook in esthetisch opzicht. Door in close-ups te focussen op Kingori, gaan we als kijker mee in haar perspectief. Net zoals zij overduidelijk wordt geraakt door wat ze te weten komt, raak je als kijker overdonderd door de bittere realiteit die de film ons laat zien.

The Shadow Scholars draait om het diepgewortelde onrecht dat de schaduwgeleerden dagelijks wordt aangedaan. Terwijl zij een échte academische carrière verdienen, worden ze ingehuurd om het werk voor charlatans te verzetten. De schaduwgeleerden vormen de morele tegenhanger van hun opdrachtgevers. Zij doen het werk zoals het hoort. Daarmee laat King zien dat het in de academische wereld lang niet altijd draait om kennis en kunde, maar vooral om gewiekstheid.