Kelly-Qian van Binsbergen: ‘Als ik buikpijn krijg van een idee, weet ik dat ik goed zit’

Kelly-Qian van Binsbergen (32 – volgens haar adoptiepapieren) heeft er sinds mei vorig jaar een nieuwe tatoeage bij. Op haar onderarm staan nu Chinese karakters – Mandarijn, denkt ze. ‘Ik spreek geen Chinees’, staat er. “Ik heb deze tijdens mijn reis door China laten zetten”, vertelt Kelly-Qian. De reis maakte ze voor de opnames van deel twee van haar veelgeprezen documentaireserie De Afhaalchinees, over de enorme misstanden rondom interlandelijke adoptie. Het vervolg, De Afhaalchinees: Thuisbezorgd, zal zich richten op de nasleep van adoptie bij volwassenen: kun je uiteindelijk wortelen in Nederland, je nieuwe ‘thuisland’? Hoe zit het met nazorg? En kun je ook ‘retour’?

Seksshop

Kelly-Qian, die graag bij haar voornaam wordt genoemd omdat ze die zelf heeft gekozen, was volgens de papieren anderhalf jaar oud toen ze uit de stad Guiyang werd geadopteerd door haar Zeeuwse adoptieouders. Ze groeide op in Sluis, vlak boven de seksshop van haar ouders. Aan liefde en warmte was thuis geen gebrek, maar onder de oppervlakte waren er meer problemen dan ze zich als kind realiseerde.

In De Afhaalchinees gaat ze een open en kritisch gesprek aan met haar adoptievader over haar jeugd en de keuzes die haar ouders maakten: waarom gaven ze haar eigenlijk een westerse naam, en was Qian slechts haar tweede naam? En een kind opvoeden bij een seksshop, is dat wel zo’n goed idee? Haar nuchtere, zwijgzame adoptievader geeft vrij ongeëmotioneerd antwoord – totdat haar adoptiemoeder ter sprake komt. Zij overleed toen Kelly-Qian achttien was. Ze herinnert zich een lieve, vrolijke moeder die misschien wat vaak van haar fiets viel; pas tijdens de opnames van de documentaire hoort ze dat er een drankprobleem speelde.

Na het overlijden van haar adoptiemoeder besloot ze te vertrekken. “Op dat moment was ik 150 procent wees”, legt ze achteraf uit. “Ik had mijn ouders – ik noem ze tegenwoordig niet meer mijn ‘biologische ouders’, dat is een extra label om ze op de tweede plek te zetten – al verloren na mijn geboorte. Daardoor kwam de rouw extra hard aan.” Ze ging naar de kunstacademie in Groningen en stortte zich vanaf dat moment op haar studie.

Haar adoptie had ze destijds nooit ter discussie gesteld, en Chinees? Dat wilde ze niet zijn. “Als enige Aziatische meisje in het dorp werd ik enorm gepest, in elkaar getrapt. Mijn afkomst werd een bron van schaamte.” Over onderwerpen als discriminatie en racisme sprak ze zich daarom niet uit. “Niet omdat ik het onbelangrijk vond, maar als een soort overlevingsstrategie. Achteraf denk ik dat opstaan tegen racisme zou hebben betekend dat ik me afzette tegen iets waar ik juist bij wilde horen.”

Dat begon te kantelen in de coronaperiode, toen anti-Aziatisch racisme een dieptepunt bereikte. Zelf werd ze eens door een medereiziger uit de bus gezet met de opmerking: ‘Houd je covid bij je.’ Kelly-Qian: “Nou kan ik nog in het Nederlands antwoorden en ben ik 1 meter 83, dus ik durfde er tegenin te gaan. Maar ik realiseerde me voor het eerst hoe het moet zijn als je die voordelen niet hebt.” Dat soort momenten begonnen zich op te stapelen. Inmiddels werkte ze in Hilversum, waar ze er niet omheen kon dat haar Aziatische achtergrond nou eenmaal wél relevant was. Zo leek ze als enige in te zien dat anti-Aziatisch racisme aandacht verdiende.

Weggerukt

Op een dag stapte ze bij Omroep ZWART binnen, dat pas net bestond. Ze had een idee voor een korte film over de vraag waarom zij het als adoptiekind zo moeilijk vond om zich uit te spreken over racisme. Dat werd uiteindelijk De Afhaalchinees. Daarin gaat Kelly-Qian in gesprek met geadopteerden, adoptieouders, experts, betrokken instanties, de minister en dus haar eigen adoptievader. Ze stuitte op de vele misstanden rondom interlandelijke adoptie: gestolen kinderen, illegale praktijken, misbruik in sommige gezinnen, opvallend veel mentale problemen en uithuisplaatsingen bij geadopteerde kinderen.

Ook haar eigen verhaal kreeg een ander gezicht. Zo is ze vermoedelijk niet door haar ouders afgestaan, maar door de Chinese overheid gedwongen weggehaald. Haar adoptieouders hadden nooit door de inspectie mogen komen vanwege de seksshop en het drankprobleem, maar de inspecteur van de Kinderbescherming kneep een oogje dicht. “Ik leg de schuld niet bij mijn adoptieouders, maar bij het systeem. Ik snap heel goed waarom ze wilden adopteren. Ik snap alleen niet dat ze ermee wegkwamen.” In de documentaire blijft ze benadrukken dat ze veel van haar adoptieouders houdt. “Dat moet bijna; anders ben je die woedende, emotionele chick. Zestig jaar lang, sinds de start van interlandelijke adoptie, is het narratief geweest dat het gaat om ‘kindjes redden’. De wereld heeft altijd naar de adoptieouders geluisterd, de kinderen werden niet serieus genomen. Als we kritisch waren, waren we ondankbaar.”

De Afhaalchinees eindigt met het moment dat ze officieel Qian aan haar voornaam toevoegt. Dat is haar weeshuisnaam; de naam die haar ouders haar gaven is onbekend. Kelly-Qian is niet dezelfde persoon als Kelly was, vertelt ze. “Daarvoor was ik iemand die nooit boos was. Tijdens de opnames van De Afhaalchinees kwam er iets los: ik was woest, ik verzoop erin.” Niet iedereen in haar omgeving kon deze nieuwe versie van haar accepteren. Haar verloving werd verbroken en door haar vriendschappen is ‘een bezem gegaan’.

Ook begon ze met adoptiesensitieve therapie, waarbij er specifiek naar de link tussen psychische problemen en adoptie wordt gekeken. Ze worstelde al sinds haar studiejaren met hevige depressies en suicidale gedachten. Een verklaring had ze niet; de link met adoptie had ze nooit gelegd. “Ik dacht gewoon dat ik gek was. Door die therapie viel het op zijn plek: ik snap nu beter waar dat eeuwige gevoel dat ik ongewenst ben vandaan komt. Ik ben weggerukt, afgestaan. Dat gevoel blijft je bij.”

Confronterend

De Afhaalchinees was dan wel haar debuut, maar het was zeker niet haar eerste poging om een documentaire te maken. “Ik was al jaren ideeën aan het pitchen, maar dit was het eerste dat erdoorheen kwam.” Dat is deels dankzij het bestaan van Omroep ZWART, maar ze moest ook zelf leren om meer ruimte in te nemen: nee zeggen, ja eisen. “Ik dacht altijd dat ik niet slim of getalenteerd genoeg was om zwaardere onderwerpen aan te pakken. Dat kreeg ik ook vaak te horen. Of mensen zeiden dat mijn ideeën ‘te niche’ waren.”

Hoe dat is gekanteld? “Ik ben mezelf gewoon leuker gaan vinden”, zegt ze – alsof dat zo simpel is. “Dat komt onder andere door mijn hoofdredacteur bij de jeugdserie Brugklas, mijn vorige werkgever. Zij heeft me geleerd om geen shit te pikken. Als je anderen als meer behandelt, behandelen ze jou als minder. Nu ga ik confrontatie niet meer uit de weg.” Ze pauzeert even. “Wat een therapeutisch interview is dit eigenlijk.”

‘Confronterend’ is inderdaad een passende term voor haar werk. Interlandelijke adoptie, seksueel racisme: het zijn ongemakkelijke, taboedoorbrekende onderwerpen. “Ik hou ervan een vastgeroest idee te nemen en dat op zijn kop te zetten. Om me af te vragen: waarom vinden we dit zo normaal?” Kelly-Qian kan geen onderwerp bedenken waaraan ze haar vingers niet zou willen branden, maar dat betekent niet dat ze zelf geen angst of ongemak voelt – juist wel. “Ik ben heel vaak bang, maar dan wil ik júíst door. Als ik een beetje buikpijn krijg van een idee, weet ik dat ik goed zit.”

‘Hoeveel kostte jij?’

In haar aanpak is ze al even confronterend. Zonder schaamte bestookt ze geïnterviewden met vragen als: ‘Hoeveel kostte jij?’ (tegen adoptiekinderen) en ‘How do you feel about your cock?’ (tegen een pornoacteur). “Dat vind ik heerlijk, dat je met een camera erbij iedereen kunt bevragen. Zo ben ik altijd geweest: heel nieuwsgierig en zonder filter. Ik waarschuw mensen ook voordat ik ze interview: ik ken geen grenzen, zeg het maar als je ergens geen antwoord op wil geven.”

Ze moet er ook zelf aan geloven. In Sexotisch gaat ze langs bij een uroloog om voor eens en voor altijd een antwoord te krijgen op de racistische vraag die ze vaak krijgt bij het uitgaan: of ze daar beneden ‘net zo strak’ is als bij haar ogen. “Die gore opmerking heb ik zo vaak naar m’n hoofd gekregen. Ik kan daar zielig op reageren, of dus op deze manier: oké, laten we dan kijken, lul.”

Die flauwe humor hoort weliswaar bij haar, maar er zit ook iets anders achter. “Ik ben bang dat mijn verhaal anders te heftig is. Het moet wel leuk blijven, he? In De Afhaalchinees zit een scène waarin ik een meisje uit Sri Lanka spreek over seksueel misbruik – vlak daarvoor zie je nog even hoe ik mijn auto in de prak rijd, zodat je kan lachen. Dat is bewust zo gemonteerd, om het kijkbaar te houden.” Of ze die humor in de toekomst wil laten varen, weet ze niet zeker. “Ergens vind ik het onzin dat je alles moet opleuken, tegelijk wil ik mensen niet afschrikken. Het leven ís ook niet alleen verdrietig. Ik worstel daar zelf nog mee: hoe leuk kan ik het maken zonder dat het z’n verdriet verliest?”

Adoptiestop

In mei 2024 kondigde de regering aan te stoppen met interlandelijke adoptie, maar Kelly-Qian is er niet van onder de indruk. De zeshonderd gezinnen die al op de wachtlijst stonden mogen nog steeds adopteren. Ze vermoedt dat de stop wordt opgeheven tegen de tijd dat de wachtlijst is opgelost, in elk geval voor sommige landen. Of ze vindt dat interlandelijke adoptie voor altijd moet stoppen? “Ik vraag me vooral af waarom die juridische toe-eigening van een kind zo belangrijk is voor ouders, als het hen echt om het kind gaat. Zou ik niet zelf moeten kunnen beslissen wie ik als mijn moeder zie? En officieel is adoptie een kinderbeschermingsmaatregel, maar waarom the fuck krijgen we dan geen psychische nazorg als we volwassen zijn?”

De Afhaalchinees: Thuisbezorgd moet een deel van die vragen beantwoorden. En daarna? Voorlopig gaat ze door met documentaires maken en heeft ze ideeën genoeg, al houdt ze die nog voor zichzelf. “Het worden hoe dan ook weer vastgeroeste ideeën die ik omgooi – ik vind heel veel dingen stom.” Aan andere jonge makers, in het bijzonder makers van kleur, heeft ze een duidelijke boodschap: “Je bent niet te moeilijk, het is niet te genuanceerd, het is niet te niche. Fuck dat.”

Een langere versie van dit interview verscheen in maart 2025 in OneWorld Magazine.