Black Panther en de Afro-discussie

Nicole: Ze weten het gewoon niet. Kijk ook naar hoe zij naar Europa kijken, Amsterdam is een land.”

Rowan: “Afgelopen jaar heeft Pixar de film Coco, dat een Mexicaans thema heeft, uitgebracht en die is gemaakt in samenwerking met Latijns-Amerikaanse mensen. Dat is echt terug te zien. Ook in de waardering. Ik voelde dat de manier waarop ze in die film bijvoorbeeld met de dood omgaan cultureel klopt.”

Allen: “Ja! Hahaha!”

Abdi: “Ook die standaard shots van Afrika, waarschijnlijk van Getty Images. Zo willekeurig steeds: ‘Oké en nu zien we bergen’.”

Nicole: “Het is heel erg, maar soms dacht ik meteen aan The Lion King. De tovenaar-figuur gespeeld door Forest Whitaker, dat is gewoon Rafiki uit The Lion King!”

Rowan knikt: “Ook in deze film gaat de hoofdrolspeler zijn vader weer ontmoeten!”

Ebissé: “Je zag een versie van Victoria Falls in Zimbabwe, het Rwenzori-gebergte, de Tafelberg, de Serengeti en de Rift-vallei. Letterlijk het idee van “Africa is a country” waar we ons zo aan ergeren.”

Volgens Ebissé was de film inderdaad een gesprek tussen zwarte Amerikanen en Afrikanen over pijn. “Zwarte Amerikanen zeggen wel eens over Afrikanen: ‘jullie zijn ons vergeten’. Maar ik vind dat een oneerlijk verwijt. In de hoogtijdagen van de burgerrechtenbeweging in Amerika, waren overal in Afrika onafhankelijkheidsoorlogen. Terwijl zwarte mensen in Amerika aan het vechten waren voor vrijheid in Amerika, waren Afrikanen zich ook aan het loswrikken. We waren allen aan het overleven.”

Rowan herinnert zich een mooie documentaire over een Surinamer die naar Ghana gaat, terug naar zijn wortels. “Maar daar komt hij erachter dat ze geen idee hebben van wat er zich in Suriname heeft afgespeeld. Dus die scheiding is er altijd geweest en dan ontstaat er pijn en misverstand.”

Nicole: “In Amsterdam-Zuidoost weet ik ook van veel Ghanezen die gepest werden op de basisschool door Surinamers. Dus onderling is er nog heel wat uit te vechten.”

Abdi denkt dat er ook veel ruis is. “Sommige verhalen over Afrikanen zijn ook door witte mensen verteld aan Afro-Amerikanen. Zij denken “Afrikaanse mensen hebben ons verkocht aan de Europeanen.” Ja, maar niet op die schaal die jullie is voorgehouden.”

Ebissé: “De Westkust van Afrika was destijds deels onder Brits bewind. Het waren geen gelijke partijen. Ze gingen niet aan een tafel zitten en lekker onderhandelen met elkaar.”

Ebissé relativeert dat aspect. “Marvelfilms zijn gewoon Hollywood blockbusters. Ze kapitaliseren op de geschiedenis van de échte Black Panthers. Iemand zei: ‘waarom verwacht je überhaupt zwarte bevrijding in Hollywood?”

Rowan: “Omdat we hongerig zijn!”

Nicole wijst erop dat er “nog steeds echte Black Panthers in de gevangenis” zitten.

Voor Ebissé gaat het niet alleen om de zwarte acteurs. “Ook degenen die het creatieve proces bewaakten zijn zwart: de schrijvers, zelfs de producenten hogerop bij Marvel. En dat er Afrikaanse acteurs in zitten zoals Lupita Nyong’o vind ik heel tof.”

Nicole gaat het om de beelden. “We leven in een beeldcultuur. Ik heb Levensbeschouwing en Religie gestudeerd. Er is sprake van ontkerkelijking en tegelijkertijd leer je dat culturele uitingen steeds vaker religieuze dimensies hebben. Dat heeft deze film. Het levert rolmodellen, het heeft een verbindende en helende functie. Ik was niet bezig met mijn Surinaamse perspectief, maar wel met mijn zwartheid. Ik had het erover met mijn zwarte vriendinnen van allerlei komaf: we kunnen met deze film onze blackness vieren.”

Ebissé denkt ook aan het effect op haar kinderen. “Mijn zoontje was net vier toen hij van van school kwam en zei: “Ik wil wit zijn, zoals iedereen in mijn klas”. Ik was in shock. Ik wist niet wat ik moest zeggen tegen hem. Dus beeldcultuur bepaalt inderdaad heel erg veel.”

Volgens Abdi heeft deze film ook voor een echte verandering van zwarte verbeelding gezorgd. “De zwarte beelden die meestal uit Hollywood komen en Oscars winnen hebben allemaal te maken met zwarte pijn en leed. Kijk naar The Help.” Nicole voegt toe: “Twelve Years a Slave.” Abdi: “Moonlight, ook allemaal pijn.”

Nicole: “Ik vraag me af of deze film ons dichter bij elkaar brengt. Ik heb zwarte vrienden in Philadelphia en Zuid-Afrika, allemaal zijn we met deze film bezig.”

Rowan: “In mijn directe omgeving wel. Ik heb vriendinnen uit bijvoorbeeld Rwanda, Curaçao, Suriname, Ghana, you name it. En het maakte andere gesprekken tussen ons los: Wat ga je aantrekken naar de première? Wat is jouw traditionele kleding eigenlijk? Wat is mijn traditionele kleding? Dezelfde kritische discussie die we hier aan het voeren zijn, voeren wij ook. Als er tussen Coming to America uit de jaren tachtig en Black Panther tig andere films waren geweest, dan hadden we meer om uit te kiezen en hoefden we minder kritisch te zijn.”

Op dit moment in het gesprek valt hoofdredacteur van OneWorld Seada Nourhussen, die de middag host, binnen.

Seada: “In Engeland, in Nederland, maar zelfs in Frankrijk waar de Afrikaanse aanwezigheid het grootste is van heel Europa, is alles plat. Je hebt wit en je hebt zwart, want zwart is één ding. Waarom ik denk dat deze film belangrijk is, is dat de dimensies van zwart zijn worden blootgelegd. Zodat we elkaar beter begrijpen. Daarmee krijg je eenheid. Niet door te zeggen “we zijn allemaal hetzelfde” en verschillen en elkaars pijn niet erkennen.”

Nicole: “Maar juist door die verschillen te bespreken en op tafel te leggen.”

Seada: Ja. Toen ik aan mijn Keniaanse vrienden vertelde dat ik een tijdje in Nigeria ging zitten zeiden ze: ‘Nigeria is eng! Weet je het zeker?’. Zwart zijn is niet één ding. Afrikaans zijn is niet eens één ding. Ethiopisch zijn is niet één ding. Ebissé en ik komen uit hetzelfde land, maar zij is Oromo en ik Amhara. Onze talen zijn niet eens hetzelfde.”

Nicole: “Suriname en Curaçao wordt zelfs door elkaar gehaald. Hou op met mij.”

Abdi ziet wel een verschuiving: “We definiëren onszelf nu. Eerst werd dat door de ander gedaan.”

Seada: “Je hebt continentaal Afrika en de Afrikaanse diaspora, die heel divers is. De term Afropeaan is niet helemaal waterdicht.”

Ebissé: “Ik denk dat de Afro-Europese identiteit ook groter is dan alleen mensen van het continentale Afrika.”

Abdi: “Het maakt ook niet uit wat anderen over ons denken, het gaat er om hoe wij over onszelf praten.”

Seada: “Schrijfster Toni Morrison zei altijd: racisme is één grote…”

Nicole: “Afleiding! Ik zeg dat continu tegen mezelf. “Ik ben hier te veel mee bezig!”

Abdi: “Dit was de meest feministische film van Marvel. Shuri, het zusje van T’Challa, is het slimste meisje van het hele Marvel Cinematic Universe.”

Nicole: “En ze is uitvinder! Ik zag hoe vrouwen als krachtige, strijdlustige mensen neergezet worden. Dan denk ik “yes!” Het is een historisch moment. We hebben dit nog nooit gezien op het grote scherm. Wat ik ook heel tof vond om te zien waren donkere, zwarte vrouwen. In zwarte Amerikaanse films is colorism alive and kicking: hoe lichter, hoe beter. Ik ga het niet over body types hebben, dat was wel de standaard. Maar de kleuren… Ik had het nodig.”

Abdi: “Die vrouwen waren ook zo zelfverzekerd. De donkere Lupita Nyong’o was de love interest. De koninklijke wacht bestaat alleen uit vrouwen en hun generaal die ook de sterkste krijger is van Wakanda is ook een vrouw.”

Nicole: “De film stilt mijn honger naar zwarte mensen op het grote scherm. Wij keken in de Bijlmer en het was zo tof hoe mensen reageerden. Die non-verbale communicatie van zwarte mensen over de gehele wereld was bijna gelijk. Dus dat zag je terug in de film.”

Abdi: “Ik zag hem voor het eerst in een voornamelijk wit publiek. Het was zo ongemakkelijk. Soms werd er gelachen als iemand een bepaald accent had. Toen de grap “don’t scare me, colonizer” werd gezegd tegen de Amerikaanse CIA-agent was het echt stil.”

Nicole: “In Bijlmer werd daarop gelachen en geklapt!”

Na veel ervaringen over en weer concludeert Ebissé dat het positieve van de film het wint van de kritiek. “Ik hoop dat de kritiek ervoor zorgt dat zwarte schrijvers en misschien ook witte schrijvers meer interesse tonen in Afrika als een echte plek in plaats van alleen een fictieve plek. Niemand verzint een fictief Europees land en als ze het doen, is het niet in West-Europa. Bijvoorbeeld Sokovia uit Avengers: Age of Ultron moet een plek in Oost-Europa voorstellen.”

Nicole: “Ik had ook geen historische film gewild. Bij non-fictie zijn er een hoop regels. De film gooit alles door elkaar heen, maar je ziet wel de rijkdom van Afrikaanse culturen.”

Rowan ziet een nieuwe horizon: “Als we realistisch zijn, is dit pas het begin. Nu gaat Ryan Coogler gigantische budgetten krijgen om nog meer films te maken. En Michael B. Jordan gaat niet alleen meer Fruitvale Station-films maken. De van oorsprong Ugandese Daniel Kaluuya van Get Out gaat ook toffe dingen doen.”

Abdi: “Ik heb zo’n zin in de toekomst. Er zit zoveel potentie in Afrika.”

Wil je meer weten over wat Rowan, Ebissé, Abdi en Nicole van Black Panther vonden? Kijk dan hun videoboodschappen hieronder.