Verjaagd door witte nieuwkomers

Gentrificatie heet zoiets, in een goed anglicisme. Witte, middenklasse mensen verhuizen naar een wijk, willen alleen maar kopen en consumeren van hun soort mensen, en drijven de huizen- en huurprijzen omhoog. Minder klandizie voor de belwinkel en shishalounge, en het wordt te duur om te wonen of een winkel te runnen voor veel van de niet-witte inwoners. Ondertussen sturen de witte immigranten hun kinderen naar een witte school, gaan om met witte mensen, en worden lid van witte organisaties. Ze integreren niet in de wijk, maar gemeenten dwingen de buurt zich aan te passen aan de roep van de nieuwkomers om hippe café’s, winkels en kunstzinnige plekjes. Beleidsmakers baseren zich daarbij op onderzoek van Richard Florida, die begin deze eeuw beweerde dat een “creatieve klasse” een buurt op termijn welvarender maakt. Florida heeft sindsdien zijn theorie afgezworen als onzin, maar dat lijkt toch niemand te stoppen.

Of het nou werkt of niet, het gaat de Florida-geïnspireerden om het verbeteren van de wijk. Wie wil het nou niet: een nette, veilige, welvarende omgeving, met plek voor gezin en ontspanning, en gevarieerd winkelaanbod. Voor je het weet woon je in een hippe straat die op landelijke media-aandacht kan rekenen: kom ook in de hipste buurt van Nederland wonen, als je het kan betalen. Maar dit soort vooruitgangsretoriek gaat niet alleen om de omgeving en randvoorwaarden, maar om wie er in die omgeving aanwezig mag zijn. De armen, de drugsverslaafden, de daklozen, de niet-witte mensen met hun belwinkels, halalslagers en shishalounges – gentrificatie betekent dat zij verwijderd moeten worden. Geen expliciete gated community, maar een door gemeente- en regeringsbeleid vormgegeven groep mensen.

Het selecteren van het juiste soort mensen voor een wijk is een doel op zich – het oplossen van problemen waar die mensen tegenaan lopen niet. Daklozen blijven er, maar die worden geweerd door middel van vijandige architectuur: meubilair en straataankleding die slapen en rusten bemoeilijken of onmogelijk maken. Leven doe je maar in een niet-hippe wijk. Kinderen krijgen, dat wil men in Rotterdam ook al selectief gaan verbieden. Ondertussen wordt dit beleid ook over de grenzen populairder: voormalig VVD-ideoloog Frits Bolkestein pleitte onlangs nog voor het stimuleren van anticonceptie in Afrika, en panisch gedoe over het geboortecijfer van Nederlanders wordt ook steeds populairder.

Zo betekent het leefbaar maken van een stad niet het verbeteren en meer toegankelijk maken van voorzieningen, het betekent niet een socialer vangnet en het helpen van arme en gemarginaliseerde mensen, het betekent zelfs niet het creëren van de juiste randvoorwaarden. Het betekent, de facto, het verdrijven van de verkeerde mensen, en het aantrekken van de juiste. Meer witte, middenklasse, heteronormatieve gezinnen, die meer kinderen moeten krijgen, en minder van de rest. Dat is waar gentrificatie voor staat.