Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Bij kokos denk je aan vakantie. Aan hippe drankjes, fijne scrubjes en pittige curries. Kleine kans dat het beelden oproept van een deurmattenfabriek in in Bible belt-stadje Genemuiden. En toch werken ze daar al bijna honderd jaar met de vezelige, zachte buitenkant van die noot. Genemuiden, de hotspot van de Nederlandse grasmat-, deurmat- en tapijtindustrie, is namelijk de geboorteplaats van de kokosmat.
“Genemuiden lag ineens aan het Ijsselmeer en de biezen groeiden minder lekker. Bye bye, lokale economie?
De zelfverklaarde ‘tapijtstad van Nederland’, zo’n 10 kilometer boven Zwolle, lag vroeger aan de Zuiderzee. Mensen leefden van visserij, landbouw of matten vlechten van biezen, een soort riet. Toen in 1932 de Afsluitdijk klaar was, lag Genemuiden ineens aan het Ijsselmeer. Wat bleek: de biezen groeiden nu minder lekker. Bye bye, lokale economie? Dat niet, want de Genemuidenaren hadden een tijdje daarvoor al de kokosvezel uit India leren kennen. Het garen daarvan bleek zeer geschikt om matten te weven.
Dus iedereen over op kokosvezel. Tussen 1930 en 1960 vlochten dertig families de godganse dag kokosmatten, totdat de eigenaar van het huidige Rinos een minder arbeidsintensief PVC-achterkantje bedacht en dat patenteerde. Het familiebedrijf van de Mulders floreerde. In de fabriek stonden torentjes van rollen kokosgaren, de knipmachines knipten en gasovens stolden het PVC.
En toen kwam de ochtend dat Gerrit Wiggers zijn overhemd stond te strijken. Dat was het begin van een nieuwe koers.
Strijkbout en Tegenlicht
“Ik kwam een paar jaar geleden bij Rinos, als productieleider” roept werktuigbouwkundige Gerrit Wiggers boven het constante ‘hmpf-hmpf-hmpf’ van een machine uit. De machine knipt de zwartgeverfde kokosdraden in stukjes. Die vallen in vloeibaar PVC, dat door een soort softijsjesmachine op de lopende band wordt gespoten. Het PVC moet bij 160 graden stollen, dus de natte mat rolt door naar de oven. Een elektrische. Wiggers: “Toen ik hier kwam, moesten de gasovens uit de jaren ’70 vernieuwd worden. Ze waren afgekeurd. Maar een nieuwe gasoven kost zo twee ton.”
En toen streek Wiggers dus zijn overhemd. “Het viel me ineens op dat mijn strijkijzer op stroom bijna meteen heet was. En als je klaar bent, zet je het zo weer uit. Gas moet opwarmen. De werkdag bij Rinos begon om 5:00 uur omdat het een kwartier duurde voor de oven op temperatuur was. En in de pauze ging hij niet uit, maar op standje laag. Dan ben je veel gas aan het verknoeien.”
“"Het viel me ineens op dat mijn strijkijzer op stroom bijna meteen heet was. Gas moet opwarmen"
Naast dat beslissende overhemd was er de Tegenlicht-aflevering ‘Doorbraak van duurzaam’. Wiggers: “Ik zag dat stroom van zonnepanelen in het Midden-Oosten nog maar 5 dollarcent per kwh kostte. Dat zet alleen maar door, ook bij de Chinezen. Het is een kwestie van tijd voordat het in Europa ook zo goedkoop is. En gas wordt juist steeds ingewikkelder. Ik zie zoveel problemen met gas de hoek omkomen: milieu, beschikbaarheid, omgevingsbelasting. En emissie-eisen voor gebruik van gasovens zitten er al jaren aan te komen. De belastingen gaan alleen maar stijgen. Dus hebben we gezegd: we bewegen weg van gas, naar stroom.”
Industrie en (fossiele) energie
De industrie is in Nederland de grootste energieslurper: bijna 60 procent van ons totale energieverbruik gaat daarheen. En ruim een derde daarvan is gas. Als we dus in Nederland minder gas willen gebruiken en minder CO2 willen uitstoten, dan moet er zeker in de industrie een verandering op gang komen.
De industrie is in Nederland de grootste energieslurper: bijna 60 procent van ons totale energieverbruik gaat daarheen. En ruim een derde daarvan is gas. Als we dus in Nederland minder gas willen gebruiken en minder CO2 willen uitstoten, dan moet er zeker in de industrie een verandering op gang komen.
Kokos in de fik
Die overstap was nog wel een dingetje. Ze wilden de oude gasovens niet weggooien, maar ombouwen.Wiggers: “Meerdere bedrijven zeiden dat ze dat konden. Maar dat bleek niet zo simpel. Toen heb ik gezegd: geef me jullie techneut een week te leen, dan gaan we alles proberen en niemand vertrekt voordat het werkt.”
En nu staan ze er, die elektrische ovens. Wiggers legt zijn hand erop. “Dit kon vroeger niet, veel te heet.” De kokos vloog nog weleens in de fik. Een elektrische oven is nauwkeuriger in te stellen.”
De energiebesparing van de ovens komt uit op dertig procent. “En wat we aan energie gebruiken, halen we uit de zon”, zegt Wiggers. Op het dak liggen sinds kort 1200 zonnepanelen. “Aangelegd met hulp van een aantrekkelijke overheidssubsidie. Veel bedrijven bieden hun dak aan en krijgen dan een percentage van de opbrengst, maar wij gebruiken de stroom dus zelf.”
“Vroeger kon je je hand niet op de oven leggen: veel te heet
De overheid is nog niet op de aanpak van Rinos ingesteld, merkt hij. “Bij subsidies gericht op energiebesparing wordt stroom vaak teruggerekend naar fossiel. Door dat terugrekenen van kwh naar kuub gas komt je energiebesparing op papier laag uit en kom je dus niet in aanmerking voor subsidie. Dat is te begrijpen als je stroom van kolen of gas afkomstig is. Maar als je een elektrische oven combineert met zelf energie opwekken, zoals wij, dan is terugrekenen belachelijk. Voor een nieuwe gasoven die efficiënter was dan de vorige, zouden we wel subsidie hebben gekregen. Nu zijn we CO2-neutraal, maar de overheid heeft daar niet aan bijgedragen.”
In de fabriekshal hangen nu ook led-lampen. Wiggers: “Dat scheelt net zo veel energie als één oven verbruikt.” Zit dat misschien in de bedrijfscultuur, al die duurzame ingrepen? “Misschien zit het in de cultuur van de streek. Het is hier hartje Bible belt, men wil hier graag het goede doen. En het bedrijf is in handen van een familie: dan zijn beslissingen snel gemaakt.”
Kopiëren en plakken?
Kunnen andere bedrijven hetzelfde doen? Dat ligt aan de omvang, zegt Gerrit Wiggers. “Wij zijn relatief klein – we hebben 65 man personeel – waardoor we relatief hoge gasprijzen betaalden. Grote bedrijven hebben lage gastarieven, zoals de Hoogovens. Dan wordt de terugverdientijd langer. Maar voor MKB-bedrijven van onze grootte, en dat zijn er veel, is het zeker interessant om van gas naar elektrisch over te stappen.”
Kunnen andere bedrijven hetzelfde doen? Dat ligt aan de omvang, zegt Gerrit Wiggers. “Wij zijn relatief klein – we hebben 65 man personeel – waardoor we relatief hoge gasprijzen betaalden. Grote bedrijven hebben lage gastarieven, zoals de Hoogovens. Dan wordt de terugverdientijd langer. Maar voor MKB-bedrijven van onze grootte, en dat zijn er veel, is het zeker interessant om van gas naar elektrisch over te stappen.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
