Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“We moeten overheden zover krijgen dat ze CO2 gaan beprijzen. Dat is de meest directe manier om de uitstoot van broeikasgassen aan te pakken.” Hier lees je niet de woorden van een klimaatactivist of een politicus met groene signatuur, maar die van David Hone, hoofdadviseur klimaatverandering bij, jawel, oliegigant Shell.
Duur vliegen
Van Greenpeace tot de Wereldbank, van het Planbureau voor de Leefomgeving tot chemiebedrijf DSM, eigenlijk is iedereen het erover eens dat als het grof geld zou kosten om CO2 uit te stoten, bedrijven en consumenten vanzelf zullen zoeken naar duurzamere alternatieven. Vriend en vijand komen tot dezelfde conclusie: zonder dure CO2 heeft klimaatbeleid geen zin. Waarom hebben we na twintig jaar klimaatstrijd dan nog geen goedwerkend systeem?
“Vriend en vijand komen tot dezelfde conclusie: zonder dure CO2 heeft klimaatbeleid geen zin.
Er zijn verschillende manieren om CO2 duur te maken. Zweden heeft sinds jaar en dag een CO2-taks. Dylan Tanner is directeur van Influence Map, een organisatie die volgt hoe bedrijven invloed uitoefenen op het wereldwijde klimaatbeleid. “Bij zo’n belasting betalen bedrijven een vast bedrag per ton CO2 die ze uitstoten. De overheid bepaalt de hoogte van de taks en int het geld. De kosten zal het bedrijf weer doorberekenen aan de consument. Een vliegticket wordt zo bijvoorbeeld aanzienlijk duurder.”
In Canada krijgen de verschillende staten de keuze tussen een CO2-belasting of een systeem met verhandelbare uitstootrechten. China kondigde eind vorig jaar een uitstoothandels- systeem aan, waarmee een kwart van alle uitstoot wereldwijd van een prijs zal worden voorzien. Het model daarvoor is het Emission Trading System (ETS), het systeem van uitstootrechten van de EU dat sinds 2005 in werking is.
Recht op uitstoten
Met ETS schiep Europa een markt voor iets waar geen markt voor was: het recht op het uitstoten van CO2 . Het werkt zo: een bedrijf koopt rechten van de (Europese) overheid, of, als het daar niet genoeg aan heeft, van bedrijven die rechten over hebben en die op de markt verhandelen. CO2-intensieve producten worden daarmee duurder: de vervuiling is in de prijs verwerkt. Is de prijs te laag dan kan de overheid een lager plafond instellen en rechten uit de markt nemen.
Een elegant systeem, vinden velen. Energiebedrijven, de energie-intensieve industrie en sinds 2012 ook de luchtvaartsector, vallen onder het Europese systeem. Daarmee dekt ETS ongeveer 45 procent van de totale broeikasgasuitstoot, zowel in de Europese Unie als in Nederland. In Nederland zijn er ongeveer 450 deelnemende bedrijven.
“Uit onderzoek blijkt dat de beprijzing van uitstoot pas effect gaat hebben als de prijs boven de 20 euro per ton komt
De makke van ETS is dat er veel te veel emissierechten in omloop zijn. Dat drukt de prijs ervan, aangezien die afhankelijk is van de marktwaarde. Op de prijs ruim 13 euro per ton CO2, nadat hij sinds vorig jaar meer dan verdriedubbeld is. Dat lijkt de goede kant op te gaan, maar volgens verschillende onderzoeken gaat en beprijzing pas echt invloed hebben bij een prijs van ongeveer 20 euro per ton. Tot die tijd is het gewoon te goedkoop. Zo functioneert ETS op dit moment niet als rem op investeringen die schadelijk zijn voor het klimaat, zoals de bouw van nieuwe kolencentrales.
Keep it simple
“Hoe eenvoudiger een beleidsmaatregel is, hoe effectiever ze is in de praktijk
Volgens Dylan Tanner is het ETS-systeem veel te ingewikkeld, en is het daarom gemakkelijk voor bedrijven om mazen in de wet te vinden en toch meer uit te stoten. Hij heeft voorkeur voor de eerder besproken taks. “Hoe eenvoudiger een beleidsmaatregel is, hoe effectiever ze is in de praktijk”, zegt hij tijdens een Skype-gesprek. Zoals in de Canadese deelstaat Brits-Columbia, waar men sinds de invoer van een taks 16 procent minder uitstoot. David Hone van Shell komt tegenover OneWorld met een andere verklaring voor het falen van ETS: de regering zet daarnaast aparte stimuleringsmaatregelen in om specifieke vormen van duurzame energie te promoten. Dat werkt marktverstorend, zegt hij.
Shell wil dus wel door met ETS, zegt Hone, en is ook voorstander van een hogere prijs per uitgestoten ton CO2. “Al is het maar om technieken voor het afvangen en opslaan van CO2 rendabel te maken. Zonder die technieken halen we een klimaatneutrale toekomst nooit.” Shell hanteert bij investeringsbeslissingen al een intern verhoogde CO2-prijs van 40 dollar.
“Dankzij gratis emissierechten en compensatie voor energieprijzen behalen grote vervuilers soms winsten uit het klimaatbeleid
De vraag blijft of ETS ‘misbruik-proof’ is. De onderzoeks- groep Corporate Europe Observatory (CEO) stelt in het rapport Carbon Welfare van december 2016 jaar dat ETS niet alleen ineffectief is, maar dat grote vervuilers zelfs extra winsten dreigen te halen uit het klimaatbeleid. Het rapport beschrijft hoe de grote bedrijven erin slagen om in de periode 2021-2030 onder meer gratis emissierechten te krijgen en compensatie voor verhoogde energieprijzen. Subsidie voor CO2-uitstoot dus. Hun argument: anders zou carbon leakage optreden. Bedrijven verplaatsen vanwege de hoge kosten hun productie naar buiten Europa. De koolstofuitstoot wordt dan alleen maar groter, terwijl Europa economische voor- delen misloopt. In de plannen zoals ze er nu liggen, zouden de grote vervuilers volgens CEO 175 miljard euro opstrijken.
Kerstboom zonder lichtjes
We bellen met CEFIC, de Europese brancheorganisatie van de chemische industrie en de belangrijkste lobbypartij in deze. “Laten we dit gesprek eerst eens in de juiste context plaatsen”, begint Executive Director voor klimaatactie William Garcia. “De chemiesector is de vijfde grootste sector in Europa en daarmee onmisbaar voor de Europese economie.” Hiermee wijst hij subtiel op hun belangrijkste troef: de banen en economische groei die voor veel politici zo onmisbaar zijn. Volgens Garcia neemt de chemische industrie klimaatverandering ‘erg serieus’.
“Maar we zijn zowel onderdeel van het probleem als van de oplossing. De chemiesector biedt ook innovaties voor tal van duurzame oplossingen: van zonnepanelen tot lichtgewicht auto’s. We moeten de kans krijgen daarin te investeren.”
“Er gaan daarom steeds meer stemmen op ook hier, net als in Zweden, een nationale CO2-belasting in te voeren.
Zo schieten we niet op. Met een effectieve lobby van de vervuilende industrie tegen prijsverhoging en ontbrekende politieke wil in Brussel, zal ETS niet snel vlot getrokken worden. Er gaan daarom steeds meer stemmen op ook hier, net als in Zweden, een nationale CO2-belasting in te voeren. Jan Terlouw bepleitte in een opiniestuk in de Volkskrant. Columnist bij diezelfde krant, Frank Kalshoven, waarschuwde wel voor de uitwijkmogelijkheid voor bedrijven om de taks te ontlopen, het ‘tanken over de grens’. Toch maar doen, adviseerde hij. ‘Want klimaatbeleid zonder reële CO2-prijs is als een kerstboom zonder lichtjes, als Ajax-Feyenoord zonder bal, als een jaarwisseling zonder bubbels. Zinloos.’
Dit artikel is een geüpdatete versie van een artikel dat vorig jaar in OneWorld Magazine verscheen.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
