Afrofuturisme in opmars

Samen met de Rwandees-Belgische historica Heleen Debeuckelaere richtte ze uiteindelijk het kritische multimediaplatform Black speaks Back (BsB) op. “Heleen is echt een aanpakker. Ik kende toen eigenlijk niemand in Brussel. Ik vond het heel speciaal en ook een beetje spannend dat iemand die mij helemaal niet kende mijn idee interessant genoeg vond en dezelfde behoefte deelde om een Afropese visie te verwezenlijken. Zonder Heleen was deze reis nooit gelukt.” Die ambitieuze reis ontstond uit de behoefte om terug te spreken, om blinde vlekken over zwarte mensen te corrigeren. BsB mengt zich inmiddels onder meer via videoprojecten effectief in het racismedebat in België.

EUphoria is onderdeel van de bredere cultuurstroming die afrofuturisme heet. Deze stroming in literatuur, kunst, mode, haardracht, filosofie en muziek vermengt toekomst met traditie, technologie met eeuwenoude Afrikaanse mythologie en fantasie met realiteit. Afrofuturisme richt zich op een toekomst waarin zwarte mensen in een hypertechnische en gedekoloniseerde wereld leven. Of sterker: het verbeeldt een toekomst waarin kolonisatie nooit heeft plaatsgevonden.

Dat afrofuturisme via EUphoria nu een weg vindt naar België, vindt Amponsah heel logisch. De behoefte aan deze vorm van science fiction is volgens haar gegroeid omdat het helpt ontsnappen aan alledaags racisme. “Ver voor de Black Panther-hype raakte ik geïnteresseerd in afrofuturisme. Ik benadruk daarbij vooral een veganistische en milieuvriendelijke benadering van die toekomst. Als Afrikaanse migrantenkinderen die in Europa opgroeien, creëren we in ons dagelijks leven een bubbel van politiek bewustzijn, waarin we niet volgens de regels van witheid en kolonialisme hoeven te leven. Tegelijkertijd houden we er een vervuilende levensstijl op na die wel schade aanricht op ‘ons’ continent.”  Die paradoxale positie van jonge Afropeanen probeert ze in de musical aan te kaarten via een verhaallijn over overmatige plasticvervuiling.

De Zambiaans-Tanzaniaanse student Mwansa Kriticos (22) erkende de noodzaak van die diversiteit tijdens de opnames. Hij volgde onderwijs aan een elitaire Britse school in Brussel. Volgens hem heeft de mate waarin je tegen racisme aanloopt in Europa ook sterk te maken met sociale klasse. “Ik kwam naar Europa als kind van diplomaten. De andere zwarte kinderen die ik kende waren ook diplomatenkinderen. Pas toen ik de Britse school verruilde voor een lokale Franstalige school, merkte ik opeens een verschil  in hoe mensen me behandelden: als zwart.”

Kriticos schreef het themalied Home (Jungle) voor EUphoria en speelt in de musical een dichter die het publiek vertelt hoe Afropese inwoners in Europese steden worden verdrongen uit hun wijken. Voor hem was het belangrijk om deel te nemen aan dit project om zich te ontwikkelen als artiest en in aanraking te komen met andere Afrikaanse creatievelingen.

Dat geldt ook voor de Somalisch-Nederlandse dichter Susu Amina (26), wier woordkunst de rode draad is die de verschillende scènes in de film verbindt. “Ik heb het gevoel dat Europeanen met wortels in Afrika niet voldoende in contact staan met elkaar. Zelf ben ik opgegroeid in een hele witte omgeving. Pas toen ik naar Amsterdam-Zuidoost verhuisde, kwam ik meer in aanraking met mensen die dichten vanuit hun Afrikaanse achtergrond en zwarte identiteit. Dankzij die nieuwe cirkels neem ik mijn dichtwerk nu serieuzer en ben ik gaan geloven dat er echt een publiek is voor wat ik doe.”