Beeld: Wilma van der Maten

#MeToo komt in Pakistan moeizaam van de grond

Vrouwen in westerse kleding vragen erom, vinden veel Pakistaanse mannen als vrouwen. Maar vrouwen in boerka worden net zo goed bij hun borsten en billen gegrepen. OneWorld ging in Islamabad op zoek naar de Pakistaanse #MeToo-beweging.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Toen de populaire zangeres Meesha Shafi op Twitter zei dat de net zo geliefde Pakistaanse zanger Ali Zafar haar verschillende keren ongewenst had betast, ging er een schok door Pakistan heen. Maar niet in het voordeel van Meesha. Hoe durfde ze Ali publiekelijk van seksuele intimidatie te beschuldigen? Ook van vrouwen kreeg ze weinig bijval. Als hij aan haar achterwerk zou hebben gezeten, had ze er vast zelf om gevraagd.

Want welke degelijke Pakistaanse vrouw danst in een spijkerbroek en strak T-shirt op een podium? Er waren ‘getuigen’ (opnieuw vrouwen) die beweerden niets bijzonders aan het stel te hebben gezien. Op de showbizz-pagina’s van de kranten verschenen foto’s met daarop een lachende Meesha en Ali. “Waar is deze vrouw op uit?”, aldus de krantenkoppen.

https://twitter.com/itsmeeshashafi/status/986918710991519744

Vrouw als voorwerp

In de studio van het radioprogramma Power Radio FM 99 probeert feministe en presentator Anila Ansari al twee jaar een #MeToo-campagne van de grond te krijgen. Met behulp van gasten en luisteraars legt ze in haar wekelijkse programma de gemiddelde Pakistaan uit dat je van een vrouw af moet blijven. Ze legt de culturele verschillen als volgt uit: “Toen filmproducent Harvey Weinstein actrices naar zijn hotelkamer lokte, waar hij ze verwelkomde vanuit zijn bad of bed, of gewoon poedelnaakt, wist hij heus wel dat er sprake was van seksuele intimidatie. Het verschil met een gemiddelde Pakistaanse man is dat hij het basisconcept niet begrijpt. Hij ziet de vrouw als een gebruiksvoorwerp. En de meerderheid van de vrouwen weet niet beter dan dat ze tweederangs burgers zijn, waar mannen van alles mee mogen doen.”
Anila Ansira.Beeld: Wilma van der Maten
Ook door religie is geweld tegen vrouwen diep in Pakistan geworteld. Genderdeskundige en feminist dr. Farzana Bari geeft een voorbeeld. “Verkrachting binnen het huwelijk bestaat niet. Mocht de vrouw de volgende ochtend bij haar moeder of vriendin klagen dat haar man tegen haar zin in seks met haar heeft gehad, dan zullen ze allemaal tegen haar zeggen dat hij als echtgenoot nu eenmaal recht heeft op haar lichaam.”

Er is weliswaar een wet die seksueel geweld tegen vrouwen verbiedt, “Maar zolang de moellahs, de geestelijken, mannen via de luidsprekers van de moskee wijsmaken dat een brutale vrouw een opvoedkundige tik verdient, en ze in bed haar man behoort te bedienen, heeft die wet niet de gewenste uitwerking.”

Bestraffing

Vrouwen als Meesha Shafi, die hun ‘vuile’ was buiten durven te hangen, worden door hun familie en omgeving afgestraft. “Over seks of ongewenste intimiteiten praat je niet buiten de deur. Daarmee breng je je familie te schande. Meesha had haar problemen achter gesloten deuren met Ali moeten bespreken.” Dr. Farzana noemt de zangeres een zeer moedige vrouw. Ze wist wat haar te wachten stond.
Farzana Bari.Beeld: Wilma van der Maten
Toen de politicus Ayesha Gulalai nog niet zo lang geleden haar vertrek uit de Pakistaanse partij van ex-cricketheld Imran Khan bekendmaakte, met als reden zijn ongewenste seksuele berichtjes, reageerden de meeste Pakistanen woedend. Ayesha was een ordinaire leugenaar, een foute carrièrevrouw. Ze wilde vast hogerop in de partij, of met Imran Khan trouwen, en toen ze haar zin niet kreeg, beschuldigde ze hem van ongewenste intimiteiten en nam ze ontslag.

Noodzaak voor #MeToo

“Pakistan heeft een Me Too-beweging nodig om het geweld tegen vrouwen meer openbaar te maken,” stelt dr. Farzana. Amnesty schat dat er elk jaar honderden vrouwen worden mishandeld en vermoord wegens eerwraak. De overgrote meerderheid van Pakistaanse vrouwen ervaart seksueel geweld.

Anila Ansari beweert dat iedere vrouw als kind al aan ongewenste intimiteiten blootstaat. Ze kan zich nog herinneren dat ze met haar moeder naar de markt ging en plotseling een vinger van een man in haar anus voelde. Ze schreeuwde het uit. Haar moeder sommeerde haar over het voorval te zwijgen.

Vrouwen mogen seksueel geweld gepleegd door familie niet bij de politie aangeven.

Vrouwen mogen seksueel geweld gepleegd door familie niet bij de politie aangeven. Mannen voelen daardoor dat ze vrij spel hebben. Ondanks de enorme en wijdverspreide aanwezigheid van geweld tegen vrouwen, doet de gemiddelde Pakistaan de berichtgeving over geweld tegen vrouwen af als westerse propaganda. Zelfs Sharmeen Obaid-Chinoy, die twee keer een Oscar won voor haar documentaires over eerwraak en het gooien van zoutzuur naar vrouwen, wordt gezien als een westerse agent en een vrouw die het nest Pakistan heeft bevuild.

Hoop op verandering

Toch bespeurt radiopresentatrice Anila Ansari een voorzichtige verandering sinds ze twee jaar geleden met haar programma tegen seksuele intimidatie begon. “Van de twintig luisteraars die tijdens de eerste maanden reageerden, vonden achttien luisteraars dat vrouwen met blote armen en strakke broeken best betast mogen worden. Ze gedragen zich als prostituees. Nu is dat percentage een klein beetje gedaald.”

Anila bezocht met haar radioprogramma onder meer vrouwen in het meest conservatieve deel van Pakistan, bij de grens met Afghanistan. Zij dragen een boerka en vertelden net zo goed door mannen bij hun borsten en billen te worden gegrepen. “Uit onderzoek blijkt ook dat kleding niet de reden is dat vrouwen worden betast. Het gaat om de opvoeding. Het bijbrengen van respect. Het zijn vooral de kwetsbaren in de samenleving, vrouwen en kinderen, die het vaakst worden aangerand en verkracht. Mannen weten dat een vrouw in boerka of een meisje van zes haar verhaal aan niemand durft te vertellen.”

Beeld: Wilma van der Maten
Er staan steeds meer jonge, universitair opgeleide feministen op. Ze vechten met ludieke acties tegen de overheersing van mannen. Een goed voorbeeld is de meidenbeweging Girls in Dhabas. Dhabas zijn kleine straatcafés waar mannen samen thee drinken en vrouwen niet welkom zijn. De feministen spreken er samen af, maken een selfie en plaatsen die op Facebook.

De straat is van mannen

In Pakistan worden vrouwen geacht zich zo min mogelijk in het publieke leven te vertonen. Helemaal niet zonder begeleiding. De straat is van mannen. Wie als vrouw het lef heeft hun domein te betreden, wordt met lustige ogen nagestaard en belaagd met vulgaire opmerkingen. Of ze wordt met geweld verjaagd. Dat overkwam Aneeqa Ai (29) op een heel gewone zondag. Ze zat op haar fiets toen ze werd aangereden door een auto vol jongens. Ze viel. De jongens lieten haar met een bloedend hoofd achter. Nadat ze een foto van haar bont en blauwe gezicht op sociale media plaatste, reageerden honderden boze jonge vrouwen. De week erop trokken ze met hun fiets in alle grote steden de straat op.

“De MeToo-beweging in Pakistan begint dus wel op te komen,” concludeert genderspecialist Farzana Bari, hoewel die volgens haar wel te veel ondergronds wordt gevoerd. Er is geen krant die erover schrijft. Volgens Anila Ansari is MeToo vooralsnog een elitebeweging die op sociale media leeft onder hoogopgeleide, stedelijke vrouwen. Deze groep vormt slechts een klein percentage van de samenleving. Op het platteland, waar de meeste vrouwen wonen, heeft nog nooit iemand van Me Too gehoord. “Daar geloven vrouwen daadwerkelijk dat ze tot het meubilair behoren en minder waard zijn dan een tafel met vier poten. We zijn in Pakistan nog niet klaar voor de wereldwijde MeToo-beweging. We moeten eerst leren wat seksuele intimidatie is, en dat het onacceptabel is.”

#MeToo is vooralsnog een elitebeweging die op sociale media leeft onder hoogopgeleide, stedelijke vrouwen

Zowel Anila als Farzana pleiten voor een eigen Pakistaanse MeToo-variant, waar vrouwen uit alle lagen van de bevolking bij worden betrokken. “We moeten beginnen vanuit de grassroots, bijvoorbeeld in de fabrieken en op het platteland. Daar worden op grote schaal vrouwen verkracht en seksueel belaagd door feodale landheren,” aldus Anila.

Farzana zou graag steun willen ontvangen van internationale vrouwenbewegingen. “Het patriarchaat is een wereldwijd verschijnsel. In het Westen hebben vrouwen zich daar grotendeels aan ontworsteld. In Pakistan is dat nog niet het geval. Niet zolang de neuzen van vrouwen worden afgehakt, een groep mannen haar voor straf mag verkrachten of de man met wie ze weigert te trouwen haar tekent voor het leven met brandend zoutzuur.”

Volgens Farzana hebben vrouwen uit het Westen nog iets goed te maken. “Toen Pakistan in de jaren zeventig onder een dictatuur terecht kwam waarin vrouwen al hun rechten zijn ontnomen, was er militaire steun van Europa en Amerika. Onze zusters in deze landen zwegen. Als vrouwen moeten we onze ervaringen delen en elkaars hand vasthouden. Dan pas leidt MeToo tot een wereldwijde verandering.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons