“Wie aansprakelijk is voor het redden van drenkelingen op zee, is vastgelegd in een wereldwijd verdrag van de International Maritime Organisation (IMO), een onderdeel van de Verenigde Naties. Die International Convention on Maritime Search and Rescue (SAR-conventie) regelt dat bij een noodoproep het dichtstbijzijnde schip de schipbreukelingen moet redden. Dat schip kan ook een containerschip zijn dat op een commerciële vaarroute ligt, of een zeilboot van een vakantieganger als die zichzelf daar niet mee in gevaar brengt. Zo’n commerciële vrachtvaarder wil die drenkelingen natuurlijk zo snel mogelijk weer kwijt, dus er is afgesproken dat die hen in de dichtstbijzijnde veilige haven aan wal zet. Het Maritme Rescue Coordination Centre in Rome ontvangt de noodoproep en dirigeert de schepen in de buurt naar het schip in nood.”
“Door het land waar een vluchteling voor het eerst voet aan wal zet verantwoordelijk te maken, komt Zuid-Europa onder zware druk te staan
“Op de Middellandse Zee geldt de SAR-conventie natuurlijk ook. Dus als een schip drenkelingen heeft opgepikt – ongeacht of dat vluchtelingen of migranten zijn of vakantiegangers wier zeilboot gekapseisd is – vaart het naar een veilige haven. Maar – en dit is cruciaal – er zijn in Noord-Afrika geen havens die veilig zijn naar de letter en geest van de wet (of naar internationale conventies). Het gaat er dan niet om of de haven een reddingsboei heeft hangen, maar of de drenkeling bij het aan land brengen juridisch veilig is. Kan die asiel aanvragen als dat nodig is en wordt hij of zij beschermd tegen uitzetting naar het land van herkomst? De haven van Tripoli is overduidelijk niet veilig: migranten worden door milities gekidnapt en in gevangenissen gezet om verkocht te worden. De haven van Tunis is veilig voor de vakantieganger die de verzekering belt en gerepatrieerd wordt, maar niet voor mensen die asiel willen aanvragen. Geen enkel Noord-Afrikaans land erkent de volledige Geneefse conventies, waarin het internationaal vluchtelingenrecht is vastgelegd. Tunesië is een relatief veilig land, maar kent geen functionerende asielprocedure en daarmee wordt de vluchteling behandeld als een irreguliere migrant zonder bescherming, met kans op uitzetting.
De EU respecteert het in de Geneefse conventie benoemde beginsel van non–refoulement: het verbod op terugzending naar een land waar een vluchteling vervolging vreest of zijn leven of veiligheid in gevaar is. Als een schip onder een Europese vlag vaart moet het zich houden aan de Europese wetten op de bescherming van vluchtelingen. Daardoor kan een Italiaans marineschip of een Frans vrachtschip mensen niet in Noord-Afrika aan wal zetten. Een schip dat echter vaart onder Libische vlag, zoals de Libische kustwacht, kan dat wel. Vandaar dat Italië en de Europese Commissie zo veel geld investeren om die kustwacht up and running te krijgen. Naar de letter van de wet wordt het beginsel van non-refoulement dus nageleefd, maar in de praktijk niet.
Die SAR-conventie is níet bedoeld voor bootvluchtelingen die georganiseerd het ruime sop kiezen om van Libië naar Italië te varen of vóór die tijd door een zeewaardig schip gered te worden. Maar omdat er geen reguliere route naar Europa is voor mensen op zoek naar veiligheid of werk – je kunt nog steeds geen asiel aanvragen bij een ambassade van een Europees land buiten de EU en er wordt nauwelijks legaal werk aangeboden – is een clandestiene oversteek de enige manier.
Italië krijgt de bulk van dit soort schepen in de haven. Samen met de Dublin-verordening, die stelt dat asielzoekers worden opgevangen in de eerste plaats van aankomst, heeft dat tot gevolg dat Italië te maken krijgt met een (te) grote verantwoordelijkheid voor mensen die gered moeten worden. Zodoende voert Italië nu de druk op om tot andere afspraken te komen.”
“Geen enkel Noord-Afrikaans land erkent de volledige Geneefse conventies, waarin het internationaal vluchtelingenrecht is vastgelegd
“Behalve de Dublin-verordening kwam hierboven nog geen enkele Europese wet van pas, enkel internationale verdragen. Er zijn wel Europese initiatieven en afspraken die proberen de vluchtelingen die in Italië en Griekenland verblijven eerlijk te verdelen over de Europese lidstaten. Dat is ook mondjesmaat gebeurd, maar er is al jaren veel ruzie om. Hongarije en Slowakije weigeren bijvoorbeeld om mensen over te nemen.
Ik schrijf dit vanuit een zaaltje van het Europees Parlement in Straatsburg waar over een nieuwe Europese wet voor de hervestiging van vluchtelingen uit UNHCR-kampen elders in de wereld wordt onderhandel. Ruimhartige hervestiging van vluchtelingen uit UNHCR-kampen buiten de EU beperkt de noodzaak voor deze mensen om een gevaarlijke reis te maken. Er zijn nog steeds veel Europese lidstaten die geen mensen ‘hervestigen’. Dat moet veranderen. Het Europees Parlement wil dat we wettelijk vastleggen wat het minimum – dus niet het maximum – aantal vluchtelingen is dat jaarlijks uit kampen in Europa opgenomen wordt. De lidstaten willen liever een maximum formuleren, zonder verplichting. De seinen staan op groen en ik verwacht dat we eruit gaan komen, zonder quota maar met stimuleringsmaatregelen voor lidstaten om actie te ondernemen. Dat is een klein beetje goed nieuws.”
“Er is maar één kortetermijnoplossing: solidariteit tussen lidstaten
“De nieuwe Italiaanse regering heeft met het weren van de Aquarius expres de druk op Europa opgevoerd. Zij eist solidariteit van de andere lidstaten, niet alleen voor het herverdelen van vluchtelingen die al in Italië zijn, maar ook voor toekomstige ‘arriveerders’. De hervorming van het Dublinverdrag, de belangrijkste Europese wet over asiel, zit muurvast. Door het land waar een vluchteling voor het eerst voet aan wal zet, verantwoordelijk te maken, komt Zuid-Europa onder zware druk te staan. Het nieuwe voorstel van de Europese Commissie, gesteund door ons in het Europees Parlement, stelt een eerlijker verdeling voor. Wij zitten klaar om aan de finale onderhandelingen te beginnen, maar de ruzie tussen de lidstaten is zo hoog opgelopen, dat ze niet in staat zijn een onderhandelingsmandaat te formuleren.
Op 28 juni komen alle Europese regeringsleiders bijeen voor een belangrijke top waar noten gekraakt moeten worden over het gezamenlijk asielbeleid. Die top is gedoemd te mislukken. Ook de Duitse regeringscrisis, waar de minister van Binnenlandse Zaken tegen de wil van Angela Merkel in vluchtelingen wil terugduwen naar omringende Europese landen, laat zien hoe de belangen uiteenlopen. In eigen land vindt staatssecretaris Harbers dat asielzoekers die Nederland over land bereiken, terug moeten naar Duitsland of België. Zulk domino-terugduwen eindigt wederom in Italië, want daarna wordt het refoulement, wat niet mag. Al sinds het begin van de ‘Arabische lente’ in 2011, toen Frankrijk de grens met Italië sloot, is het onder lidstaten ieder voor zich. Angela Merkels wir schaffen das uit 2015 was de uitzondering. Er is maar één kortetermijnoplossing: solidariteit tussen lidstaten.”
We are currently rescuing 300-400 people. Reinforcement by the Italian Coast Guard or merchant ships is required. Further information follows. pic.twitter.com/kog0TEk2eZ
— MISSION LIFELINE INTERNATIONAL (@lifeline_intl) June 21, 2018
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
