Begrafenisrituelen voor weggelopen Indiase dochters

Je liep zelf op je zeventiende weg van huis. Hoe was dat?
“Toen ik van huis wegliep moest ik heel voorzichtig zijn. Als iemand wist waar ik was, kon dat me in gevaar brengen. Ik moest altijd achteromkijken, steeds verschillende routes nemen om er zeker van te zijn dat ik niet gevolgd werd. Het duurde een aantal jaar voordat ik niet meer voortdurend over mijn schouder keek. Dat kwam omdat ik sterker werd, omdat ik geloofde dat ik een goed leven leidde, dat ik niemand kwaad deed. Dat als ik mijn familie zou zien, ik ze met een opgeheven hoofd zou kunnen zeggen: ‘Ik heb niets verkeerd gedaan’.

Van huis weggaan was de moeilijkste beslissing die ik ooit nam, ik heb er lang aan getwijfeld. Maar het was ook de beste beslissing. En het helpt me in mijn werk. Als ik vrouwen help, kan ik authentiek reageren. Ze begrijpen dat ik het zelf ook heb doorgemaakt. Ik vertel ze mijn verhaal niet maar als ik ze vraag ‘Zeiden ze dit, voel je dat?’, dan weten ze genoeg.”

Voor veel meisjes is er de factor van het gearrangeerde huwelijk. Op een dag krijg je een foto te zien, iemand gaat het regelen. In de Indiase cultuur is dit heel normaal. Dit mag niet jouw besluit zijn, het is een feit. Maar als kinderen hadden wij hier geen taal voor, geen woorden: voor zoiets als ‘eer’. We konden daar twintig jaar geleden niet openlijk over praten. Wat we wel konden bespreken was de vraag: waarom mogen de jongens zo veel en de meisjes niet? Ik vond dit zo oneerlijk, dat ik ertegen in opstand kwam. Ik wist het toen nog niet, ik was heel jong, maar misschien was ik een feminist.”

In sommige families is de reactie kei- en keihard, die zeggen: ‘Je doet zoals wij zeggen, of je bent dood’. De uitdrukking is letterlijk ‘Je bent dood voor ons’. Ik heb zelfs gehoord dat ouders begrafenisrituelen hebben uitgevoerd om te demonstreren dat, in hun ogen, hun dochter dood is. Omdat ze hen zoveel schaamte heeft gebracht. En waar bestaat die schaamte uit? Dat ze voor zichzelf wilde denken, dat ze haar geliefde wilde kiezen, dat ze wilde studeren, voor zichzelf opkwam.”

Hoe kwam je op het idee voor een gespecialiseerde hulporganisatie?
“Ik werd niet op een dag wakker met de gedachte ‘dit is wat ik moet doen’. Tijdens mijn studie begonnen mensen die problemen hadden met deze issues, mij te benaderen. Problemen met je familie? ‘Go speak to Polly’. Ik kwam erachter dat er voor vrouwen uit Zuid-Azië geen plek is om naartoe te gaan, als ze door familie worden genegeerd, misbruikt of uit huis geschopt. Niet per se als gevolg van huiselijk geweld of een gedwongen huwelijk. Het kan ook komen door seksuele oriëntatie of conflicten over onderwijs. Het pas niet in de hokjes van de reguliere hulpverlening, dus waar moet je naartoe?

Als die meisjes niet herkend en erkend worden, verdwijnen ze onder de radar. Ze verlaten thuis omdat ze anders slachtoffer worden van eerwraak of misbruik of tot een huwelijk worden gedwongen. Het is de moeilijkste beslissing die ze ooit in hun leven maken. Zij moeten hun vaders en moeders achterlaten, hun broers en zussen, zonder enige vorm van contact. En dan is er geen steun voor ze.”

Haar droom was om politieagent te worden. Vorig jaar kreeg onze stichting via social media bericht van haar. ‘Hoi, je zult je me niet herinneren, maar jullie hebben mijn leven gered.’ Maar ik wist precies wie ze was: het was dit meisje. ‘Ik ben gelukkig’, schreef ze. ‘Ik ben getrouwd, heb werk, heel erg bedankt.’ Zulke reacties, zulke verhalen, zijn mijn beloning.”

Je wordt heel vastberaden van dit soort kritiek. Ik dacht ‘als niemand me helpt, doe ik het zelf wel’. Toen ik als student begon, had ik het idee: als ik slechts één meisje kan helpen, één willekeurig iemand, dan is dat het einde. Dan kan ik verder gaan met mijn carrière. Maar niemand keek naar deze vrouwen om, dus besloot ik in 2008 mijn spaargeld te gebruiken om The Sharan Project op te zetten. Een belangrijke reden dat ik dat deed was natuurlijk dat ik zelf dat ene meisje was, 35 jaar geleden: ik was degene die wegliep van huis. En ik kon nergens terecht.”

Hoe waarborgen jullie de veiligheid van de meisjes en de vrouwen die hulp zoeken?
“Alle contacten die we hebben zijn vertrouwelijk. Verder maken we altijd een risico-inschatting van het meisje of de vrouw om wie het gaat. Als we de telefoon opnemen, moeten we ons bewust zijn van de verschillende mogelijke scenario’s. Als we iemand spreken vragen we altijd direct of we veilig kunnen praten. En als het onveilig is, breken we het gesprek af. ‘Sharan’ betekent ‘schuilplaats’ of ‘bescherming’ in het Hindi en het is ook een meisjesnaam. Dus als een meisje het telefoonnummer van ‘Sharan’ in haar telefoon opslaat, dan lijkt het om een vriendin te gaan. Dat is veiliger dan wanneer ze een naam opslaat met daarin de woorden ‘gedwongen huwelijk’ of ‘huiselijk geweld’. En als ze ons mailen, schrijven vrouwen altijd ‘Beste Sharan’. Heel simpel, maar het werkt.”