Cádiz, Spanje Beeld: Andrey Grinkevich
Klimaat

Spaans gevecht tegen energiearmoede

Ecofeminist Alba del Campo strijdt in de Zuid-Spaanse kuststad Cádiz voor betere en betaalbare toegang tot schone energie. Als activist én als consultant van de overheid. “De oplossing is duurzaam en sociaal.”

Door 2 augustus 2018
duurzame energie energiearmoede schone energie Spanje werkloosheid
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Terwijl we koffie met ijsblokjes drinken in haar thuisstad Cádiz, vertelt de geboren Madrileense Alba del Campo over wat zij ‘energiearmoede’ noemt. In Cádiz kloppen zo’n tweeduizend families per jaar bij de overheid aan omdat ze hun energierekening niet kunnen betalen. De Zuid-Spaanse kuststad heeft het hoogste werkloosheidscijfer van de EU (40 procent in 2014). “De stad telt ongeveer 120.000 inwoners, en een hele hoop energiearmoede. Dankzij het aangename klimaat aan de kust hebben we geen airco en geen verwarming nodig. Maar we moeten natuurlijk wel wassen, koken en onze huizen verlichten.”
Jarenlang heeft Del Campo actie en campagne gevoerd, met als doel aandacht genereren voor energiearmoede en het recht op energie (oftewel het recht op wassen, koken en verlichting) op de kaart zetten. Voor Del Campo impliceert dit het recht op schóne energie: het gebruik van fossiele brandstoffen nú ondermijnt het recht op energie voor anderen elders of later. Ze wilde die onderwerpen op de kaart te zetten in de landelijke politiek, terwijl de politiek liever heulde met de energiebedrijven. Ze schrijft een proefschrift over de relatie tussen energie(armoede) en gender en maakte over energiearmoede een documentaire. Inmiddels lijkt de nieuwe overheid haar boodschap serieus te nemen. In ieder geval in de gemeente Cádiz, hoofdstad van de gelijknamige provincie, gelegen in de regio Andalusië.

Bron: youtu.be
Haar project Action Plan Against Energy Poverty, waarbij zo’n 1274 families in de stad zijn geholpen met energiebesparing, is succesvol afgerond. Voorafgaand zijn acht langdurig werklozen opgeleid tot energieconsultants: een soort ‘energieambassadeurs’ Gedurende zes maanden begeleidden de ambassadeurs gezinnen met de transformatie van hun energieverbruik en energierekening. 1 Het bedrag is nog niet ‘officieel’ (de rapporten moeten nog uitgebracht worden), maar de gezinnen bespaarden zo’n 60 tot 400 euro over de duur van het project. Drie vliegen in één klap dus – het milieu, de portemonnee en een aantal werklozen zijn ermee geholpen.
Bijeenkomst van de Energietafel.
“

De relatie tussen politiek en energie heeft in Spanje een moeilijke geschiedenis

De werkgever van deze ambassadeurs is de regionale overheid, evenals die van Del Campo. De energiearmoede kan niet langer ontkend worden, en de lokale regering heeft sinds drie jaar het bestrijden ervan als belangrijk agendapunt. Maar de relatie tussen politiek en energie heeft in Spanje een moeilijke geschiedenis. Spanje is een van de weinige landen waar de energievoorziening nog deels in handen van de overheid ligt. Maar, zoals ook naar voren komt in de documentaire van Del Campo: door een vreemde constructie heeft de overheid jarenlang schulden gemaakt bij de energiebedrijven om de inwoners van energie te voorzien, wat tot gevolg heeft gehad dat de energieprijzen de afgelopen decennia enorm zijn gestegen, met goedkeuring van de regering. Tegelijkertijd bleven de energiebedrijven grote winsten behalen.

Jarenlang vocht del Campo hiertegen en stond ze daarmee tegenover de politiek. Nu heeft ze een ‘duale positie’ als activiste die tevens in dienst is van de regerende partij Por Cádiz Si Se Puede (wat zoveel betekent als ‘voor Cádiz kunnen we het’). Lachend: “Maar ik ben één persoon! Ze hebben een activist aangenomen.” Vervolgens, serieuzer: “Mijn doelen zijn nog altijd hetzelfde, en die dien ik nu óók vanuit een overheidspositie.”

Klimaattop: ook voor mensen zónder energie

Wereldwijd hebben 1,1 miljard mensen geen elektriciteit tot hun beschikking

Naast stijgende prijzen noemt ze onoverzichtelijke en ingewikkelde energierekeningen met verschillende tarieven, waarbij je betaalt voor je ‘potentiële energieverbruik’ (en onbenut potentieel niet terugkrijgt). Je moet van goeden huize komen om de rekening te doorgronden en naar je hand te zetten (“Heeft mij ook jaren gekost”). En dat beoogt Del Campo met het Action Plan Against Energy Poverty: de burger ‘energie-geletterd’ maken, met de overheid als bondgenoot in plaats van tegenspeler.

Masculien systeem

“

Armoede treft vrouwen hier over het algemeen harder dan mannen

Helaas is de werkelijkheid niet alleen maar rooskleurig. Ze noemt Cádiz de ‘prachtige uitzondering op de regel’, maar landelijk is nog steeds geen einde gemaakt aan de oligopolie van de energiebedrijven. En, al zou iedereen energie-geletterd zijn, de prijzen blijven stijgen. Wat uiteindelijk het verschil op de rekening weer zal opheffen. Daarom moet energie iets zijn waarin de overheid voorziet, niet iets wat bedrijven winst oplevert. Del Campo is er duidelijk over: “Het hele energiesysteem in Spanje moet op de schop. De energietransitie naar schone, hernieuwbare energie is noodzakelijk, zowel voor de klimaatdoelen als voor onze sociale ambities.”

De feministe legt uit dat vrouwen de eerste slachtoffers zijn van energiearmoede, een voelbaar effect van oude patriarchale rolpatronen: over het algemeen bezitten de vrouwen in Spanje minder, en hebben ze meer verantwoordelijkheden, zoals zorg voor gezin en familie. Armoede treft vrouwen dan over het algemeen harder dan mannen. Het huidige systeem noemt zij masculien waarbij het economisch belang altijd voorop is gesteld: “Voornamelijk een groep invloedrijke witte mannen heeft het slechte model van het verleden ontworpen.”

Het is dan ook noodzakelijk dat de transitie niet weer door dezelfde groep wordt vormgegeven maar dat alle sociale groepen in de maatschappij bijdragen aan de ontwikkeling, waaronder vrouwen. Daarom zette Del Campo in februari dit jaar een landelijk congres voor vrouwen en energie in Bilbao op touw en organiseert ze in Cádiz ‘Energietafels’. “Ik nodig mensen aan tafel uit om zelf op lokale schaal bij te dragen aan de transitie. Aan de energietafels denken we na over de toekomst van energie; hoe we schone energie kunnen promoten, praktisch over hoe je energie kunt besparen, hoe we meer mensen bij de transitie kunnen betrekken en hier houden we ook onze (verbruiks)gewoonten kritisch tegen het licht.”

“

De transitie moet niet wéér door dezelfde groep (mannen) worden vormgegeven; alle sociale groepen in de maatschappij moeten bijdragen

Want dat niet alleen het systeem van energievoorziening op de schop moet, maar dat de relatie tussen mens en de aarde moet veranderen staat voor Del Campo buiten kijf. “We moeten reflecteren op wat we écht nodig hebben, en of dat past binnen de limieten van de aarde.” Haar ‘ecofeministische’ visie: “Het huidige economische model is gericht op groei en winst, ten koste van de aarde en toekomstige generaties. Om dit te veranderen moeten we onze visie op de wereld veranderen, onze gewoonten en de manier waarop we ons organiseren, en uiteindelijk naar een ‘need-based’ systeem, waarin natuur en toekomst wel zijn opgenomen. Tegelijkertijd heffen we de machtsrelaties inherent in het huidige systeem op. Hoe dat systeem er precies uit gaat zien, weet ik ook niet. Het gaat erom dat we democratisch bouwen, en we leren onderweg.” Of ze de toekomst rooskleurig ziet? “We hebben nog een lange weg te gaan, maar we zijn bij machte om dingen vandaag te veranderen.”
  1. Er wordt bijvoorbeeld in huis gemeten hoe veel energie apparaten verbruiken, waarop de gewoonten kunnen worden aangepast. Er gelden andere tarieven op verschillende momenten van de dag, en ook kun je in Spanje tarieven kiezen, die samenhangen met verwacht gebruik. Een ingewikkeld systeem dat naar de hand gezet kan worden zodat het voordelig uitpakt. Maar de meeste Spanjaarden hebben daar weinig of geen weet van. De gezinnen worden geholpen het bestaande systeem optimaal te gebruiken. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons